وجوب فرستادن صلوات بر اهل بیت در نماز

اشاره:

اهل بیت پیامبر اسلام- صلی الله علیه و آله و سلم-  که در قرآن و احادیث نبوی این اسم بر آنان گذاشته شده از جایگاه خاصی در پیش خداوند برخودار هستند. یکی از امتیازات خاص آنان این است که صحت نماز های پنجگانه متوقف بر فرستادن صلوات بر آنان می باشد.

یکی از برجسته ترین فضایل  و امتیازات اهل بیت وجوب فرستادن صلوات در تشهد و سلام نماز است و هیچ کسی دیگری سهمی از این فضیلت ندارد.

ابن حجر که یکی از دانشمندان بزرگ اهل سنت است، در کتاب «الصواعق المحرقه» نقل می کند که پیامبر (ص) فرمود: هرگز صلوات ناقص و ناتمام بر من نفرستید! عرض کردند صلوات ناقص و نا تمام چیست؟ حضرت فرمود: صلوات ناقص این است که فقط بگویید «اللهم صل علی محمد» و سپس امساک کنید (و آل محمد را بر آن اضافه نکنید) بلکه بگویید «اللهم صل علی محمد و علی آل محمد».[۱]

ارزش صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد در حدی است پیامبر اسلام فرمود: هیچ دعایی مستجاب نمی شود مگر اینکه بر محمد و اهلبیتش صلوات فرستاده شود  و گفته شود: «اللهم صل علی محمد وآل محمد».[۲]

حدیثی که در کیفیت صلوات فرستادن بر محمد(ص) و آل محمد در کتاب­های معتبر اهل­سنت از جمله صحیح بخاری نقل شده بر فضیلت و برتری اهل بیت دلالت صریح دارد. حدیث در صحیح بخاری این­گونه نقل شده است: «…سألنا رسول الله صلى الله علیه وسلم فقلنا یا رسول الله کیف الصلاه علیکم أهل البیت فان الله قد علمنا کیف نسلم؟ قال قولوا اللهم صلى على محمد وعلى آل محمد کما صلیت على إبراهیم وعلى آل إبراهیم انک حمید مجید اللهم بارک على محمد وعلى آل محمد کما بارکت على إبراهیم وآل إبراهیم انک حمید مجید»^[۳] در این حدیث از پیامبر اسلام سوال شده که چگونگی سلام بر توا را دانسته ایم، اما صلوات بر تو چگونه باید باشد؟ فرمود: بگویید: خداوندا درود فرست بر محمد و بر آل محمد همان گونه که درودفرستادی بر ابراهیم و آل ابراهیم ، و برکت فرست بر محمد وآل محمد، آن گونه که برکت فرستادی برابراهم و آل ابراهیم. این فضیلت اختصاص به اهل بیت دارد و احدی غیر از آنان هیچ سهمی در آن ندارد.

 ابن حجر پس از نقل این حدیث از کعب بن عجره که گفت: بعد از نزول آیه ۵۶ سوره احزاب «ان الله و ملائکته یصلّون علی النبی… » بعضی از اصحاب عرض کرد: یا رسول الله چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ پیامبر فرمود: «قولوا اللهم صل علی محمد و علی آل محمد»، چنین می گوید: سؤال صحابه و پاسخ آن حضرت دلیل روشن و واضح است بر اینکه (آیه مخصوص پیامبر نیست بلکه علاوه بر آن حضرت اهل بیت و آل محمد (ص) را نیز شامل می شود. از این در آیه شریفه مراد خداوند پیامب اسلام و آل او است ؛ زیرا اگر تنها مراد آن حضرت بود احتیاج به سؤال نداشت و لازم نبود که پیامبر آنگونه پاسخ بدهد بنابراین صلوات بر آل محمد از جمله چیزهایی است که در آیه به آن امر شده و پیامبر نیز آن را بیان نموده است.[۴]

نویسنده کتاب معروف «التاج الجامع للأصول» شیخ منصور علی ناصف مطلب را این گونه توضیح می دهد:

وقتی آیه «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما»[۵] نازل شد از رسول خدا (ص) سؤال شد، اما کیفیت سلام بر تو را شناختیم آنگونه که در تشهد نماز به ما تعلیم دادید که ما بگوییم: «السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» اما صلوات بر تو چگونه است؟

پیامبر اسلام (ص) فرمود: بگویید: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست همانگونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی….[۶]

باید به این نکته هم توجه کرد که صلوات و درود بر پیامبر و آلش واجب در جاهای خاصی واجب است از این رو جمعی از فقهای اهل سنت معتقد به وجوب صلوات در تشهد نماز  هستند، ابن قدامه فقیه معروف اهل سنت در کتاب خود «المغنی» می گوید: «در تشهد، اول باید بر پیامبر صلوات فرستاده و گفته شود «اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم…» و صلوات فرستادن بر پیامبر و آلش در فتوای صحیح واجب است و شافعی و اسحاق نیز بر همین عقیده اند.

سپس از ابن راهویه که یکی دیگر از فقهاء اهل سنت است سخنی نقل می کند که اگر کسی صلوات بر پیامبر را در تشهد ترک کند نمازش باطل است. سپس می افزاید ظاهر مذهب احمد بن حنبل نیز وجوب است.[۷]

   نویسنده کتاب فوق، تصریح می کند که ظاهر آیه این است که صلوات و سلام بر پیامبر (ص) واجب است و این مطلب مورد اتفاق علماء می باشد.[۸]

 فخر رازی نیز در تفسیر خود در ذیل آیه ۵۶ سوره احزاب بعد از اینکه وجوب صلوات را از شافعی نقل می کند می افزاید: آیه شریف دلالت بر فتوای شافعی دارد، زیرا امر «صلّوا» ظاهر در وجوب است پس در تشهد، صلوات واجب است. بعد می گوید از رسول خدا (ص) سؤال شد که چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ پیامبر فرمود: بگویید: خداوندا بر محمد و آلش درود فرست همانگونه که بر ابراهیم و آل او صلوات فرستادی….[۹]

جلال الدین سیوطی در تفسیر معروف خود از صحیح بخاری و مسلم و ابو داود و ترمذی و نسائی و ابن ماجه و ابن مردویه و گروه دیگر، افزون بر حدیث ابن عجره، ۱۸ حدیث دیگر را نقل کرده که در همه آن ها تصریح شده که «آل محمد» را باید به هنگام صلوات ذکر کرد.[۱۰] احادیث فوق که همه آنها از کتب معتبره برادران اهل سنت نقل شد، دلات بر وجوب فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد، می باشند.

بنابراین فضیلت اهل بیت- علیهم السلام- در حدی است که در نماز‌های پنجگانه در تشهد و سلام نماز  بر آنا باید صلوات فرستاده شود و اگر این صلوات و درود  فرستاده نشود،  نماز محکوم به بطلان می‌گردد چنانچه امام شافعی می­گوید:

« یا اهل بیت رسول الله حبّکم           فرض من الله فی القرآن انزله»

« کفاکم من عظیم االقدر انکم          من لم یصل علیکم لا صلاه له»^[۱۱]

واژگان کلیدی: پیامبر، اهل بیت، صلوات ، اللهم، صل، نمازهای پنجگانه، وجوب، صحت.

پی نوشت:

[۱] . هیتمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، انتشارات مکتبه قاهره،  چاپ دوم، ۱۳۸۵ ـ ۱۹۶۵م، ص۱۴۶.

[۲] . الصواعق المحرقه، ص۱۴۸.

[۳] . بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۴ص ۱۱۸ و ۱۱۹، دارالفکر للطباعه والنشر و التوزیع، ۱۴۰۱ق.

[۴] . الصواعق المحرقه، ص۱۴۶.

[۵] . احزاب/۵۶.

[۶] . منصور علی ناصف، التاج الجامع للأصول، احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۴۰۶ هـ ، ج۴، ص۲۱۱ و ۲۱۲.

[۷] . ابن قدامه، مغنی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۰۴. ج۱، ص۶۱۴ـ۶۱۵.

[۸] . التاج الجامع للأصول، ج۵، ص۱۴۳.

[۹] . فخر رازی، تفسیر کبیر، تهران، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ج۲۵، ص۲۲۷، ذیل آیه پنجاه و شش سوره احزاب.

[۱۰] .جلال الدین سیوطی، الدرالمنثور، ج۵، ص۲۱۶ به بعد ذیل آیه ۵۶ سوره احزاب.

[۱۱] . هیثمی، احمد بن حجر، الصواعق المحرقه، ص۱۴۸، مکتبه القاهره.

منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوه علمیه قم.