مفهوم و ابعاد حجاب در قرآن

 حجاب در لغت به معناى مانع، پرده و پوشش آمده است. استعمال این کلمه، بیشتر به معنى پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می‎دهد که پرده، وسیله‎ى پوشش است، ولى هر پوششى حجاب نیست؛ بلکه آن پوششى حجاب نامیده می‎شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت ‎گیرد.

حجاب، به معناى پوشش اسلامى بانوان، داراى دو بُعد ایجابی و سلبى است. بُعد ایجابى آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایى به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامى محقق شود؛ گاهى ممکن است بُعد اول باشد، ولى بُعد دوم نباشد، در این صورت نمی‎توان گفت که حجاب اسلامى محقق شده است.

اگر به معناى عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم، حجاب می‎تواند اقسام و انواع متفاوتى داشته باشد. یک نوع آن حجاب ذهنی، فکرى و روحى است؛ مثلاً اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت، از مصادیق حجاب ذهنی، فکرى و روحى صحیح است که می‎تواند از لغزش‎ها و گناه‎هاى روحى و فکری، مثل کفر و شرک جلوگیرى نماید.

علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجى انسان تجلى می‎کند، نام برده شده است؛ مثل حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده‎اند.

حجاب زنان سالمند

قرآن مجید به شکل ظریفى به این تأثیر و تأثّر اشاره فرموده است. نخست به زنان سالمند اجازه می‎دهد که بدون قصد تبرّج و خودنمایی، لباس‎هاى رویی خود، مثل چادر را در مقابل نامحرم بردارند، ولى در نهایت می‎گوید: اگر عفت بورزند، یعنى حتى لباس‎هایى مثل چادر را نیز بر ندارند، بهتر است.

وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِى لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَهٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ.

(نور؛۶۰)

علاوه بر رابطه‌ى قبل، بین پوشش ظاهرى و عفت باطنی، رابطه‌ی علامت و صاحب علامت نیز هست؛ به این معنا که مقدار حجاب ظاهری، نشانه‎اى از مرحله‌ی خاصى از عفت باطنى صاحب حجاب است.

البته این مطلب به این معنا نیست که هر زنى که حجاب و پوشش ظاهرى داشت، لزوماً از همه‌ى مراتب عفت و پاکدامنى نیز برخوردار است.

منبع : اقتباس از کتب تفسیری.