فضایل امام علی و اهل بیت در صحیح بخاری

اشاره:

کتاب صحیح بخاری معتبرترین کتاب اهل سنت پس از قرآن کریم است که به جمع آوری روایات در ابواب مختلف پرداخته است. یکى از بخشهاى «صحیح بخارى»، بخش مربوط به فضائل صحابه است. بخارى در این بخش روایاتى را که درباره‏ى صحابه رسیده، جمع‏آورى کرده‏ است. از جمله‏ کسانى که او در این بخش به ذکر فضایل‌شان پرداخته است حضرت على (ع) امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) و حضرت زهرا(س) می باشد).

در صحیح بخاری در بخش مربوط به مناقب امام على (ع)، هفت روایت ذکر شده‏است که سه روایت به روشنى بر فضل و مقام والاى آن حضرت نزد خداو پیامبرش دلالت دارد.

در بخش مربوط به مناقب امام حسن و امام حسین (ع) مجموعاً هشت روایت نقل شده است. از بین این روایات دو روایت بر محبت پیامبر اکرم(ص) نسبت به ایشان و دو روایت هم بر شبیه بودن امام حسن(ع) به پیامبر اکرم(ص) دلالت دارد.بخارى درباره مناقب حضرت زهرا(س) تنها یک روایت نقل کرده‏است.

الف: فضایل حضرت علی علیه السلام

بخاری در باب مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام این احادیث  را ذکر می کند: ^[۱]

۱.پیامبر اکرم (ص) به امام علی علیه السلام فرمود:

«انت منّی و اَنَا منّک«    تو از من هستی و من از تو هستم

۲.عمر گفته است که وقتی رسول خدا (ص) رحلت کردند از علی علیه السلام راضی بودند.

۳.پیامبر (ص) در جنگ خیبر در فضیلت علی علیه السلام فرمود:«لا عطینَّ الرایه غداً رجلاً یفتح الله علی یدیه» فردا پرچم را به دست کسی خواهم داد که خداوند به دستان او پیروز می شود.

۴.پیامبر اکرم(ص) به امام علی علیه السلام فرمودند:

«أما ترضی أن تکون منی بمنزله هارون من موسی» آیا راضی نیستی که تو برای من به منزله هارون برای موسی (ع) باشی.

محمد بن اسماعیل بخاری در ابواب دیگر صحیح بخاری درباره فضیلت امیر المومنیین علیه السلام احادیثی را نقل کرده است

1. دشمنی با علی، دشمنی با خدا

ابوذر می‌گوید آیه«هذان خصمان اختصموا فی ربّهم»^[۲]؛ اینها دو دشمن بودند که در راه خدا با هم عداوت و دشمنی می نمودند»، درباره سه نفر مؤمن خالص و سه نفر کافر ازگروه قریش نازل گردید که این شش تن در جبهه مقابل با هم مبارزه می کردند: علی، حمزه و عبیده بن حارث در جبهه توحید، شیبه، عتبه و ولید در جبهه شرک و بت پرستی.

بارقیس از امیرمؤمنان نقل می کند که آیه فوق درباره ما نازل گردیده است.^[۳]

2. نماز امیرمؤمنان علیه السلام

مطرف بن عبدالله می گوید؛ عمران بن حصین در بصره در پشت سر امیر المؤمنین نماز خواند، آنگاه به من گفت: «مطرف! این مرد نمازی را به یاد ما آورد که با پیامبر اکرم می خواندیم، زیرا رسول خدا هم در هر رکوع و سجده و نشست و برخاست تکبیر می‌گفت»^[۴].

3. ابوتراب؛ لقب اهدایی پیامبر

ابوحازم می‌گوید: مردی نزد سهل بن سعد آمد و گفت: فلان شخص (امیر مدینه) نزد منبر پیامبر به علی بد می‌گوید. سهل گفت: چه می گوید؟ گفت: از او به ابو تراب یاد می‌کند، ابو حازم می‌گوید سهل خندید و گفت: به خدا سوگند این نام و کنیه را به علی نداد مگر خود رسول خدا و علی این نام را بیش از نام های دیگرش دوست می‌داشت.^[۵]

به طوری که در متن این حدیث آمده، لقب ابو تراب یکی ار افتخارات امیرمؤمنان است و بیش از تمام القاب و نام های دیگر مورد علاقه آن حضرت بوده است و چون این افتخار برای دشمنان قابل انکار نبود، دست تحریف به آن برده و از حقیقتش منحرف ساخته اند.

4. علی؛ آشناترین مردم به قضاوت

بخاری در صحیح خود از ابن عباس نقل می‌کند که عمر بن خطاب می گفت: «آشناترین ما به قضاوت علی بن ابی طالب است».^[۶]

5. علی دوست‌دار خدا و رسول، و ایشان دوست دار علی

سهل بن سعد می‌گوید:«رسول خدا(ص) در جنگ خیبر فرمود: فردا پرچم را به دست کسی خواهم داد که فتح و پیروزی با دست وی نصیب ما گردد؛ او خدا و رسولش را دوست می دارد؛ خدا و رسولش هم او را دوست می دارند. سهل می‌گوید آن شب لشکریان را خواب نبرد زیرا هر یک انتظار داشت که پرچم به دست او داده شود. رسول خدا(ص) فرمود: علی کجاست، گفتند: چشمش درد می کند، رسول خدا از آب دهانش به چشم او زد و بر وی دعا نمود چشم علی در اثر آب دهان و دعای پیغمبر بهبودی یافت؛ گویی که سابقه مرض نداشته است. آنگاه رسول خدا پرچم را به دست او داد. علی عرض کرد یا رسول الله با آنان بجنگم تا (در ایمان و عمل) مثل ما گردند؟ پیامبر فرمود: به سوی آنان حرکت کن و به اسلام دعوتشان بنما و برنامه های ما را بر آنها روشن کن، زیرا به خدا سوگند اگر خداوند تنها یک نفر را به وسیله تو هدایت کند برایت بهتر است از شتران سرخ موی است».^[۷]

6. علی نسبت به پیامبر به منزله هارون نسبت به موسی

مصعب بن سعد از پدرش نقل می‌کند که، رسول خدا(ع) می خواست به جنگ تبوک حرکت کند، امیرمؤمنان را در مدینه جانشین خود قرار داد، علی عرض کرد: «یا رسول الله مرا در میان زنان و کودکان می گذاری» (و از شرکت نمودن در جنگ محرومم می‌سازی). رسول خدا فرمود:«آیا راضی نیستی که تو نسبت به من به منزله هارون باشی نسبت به موسی جز اینکه تو پیغمبر نیستی، زیرا پس از من پیامبری وجود ندارد».^[۸]

در این حدیث که مورد اتفاق بین شیعه و سنی است، رسول خدا خلافت و جانشینی علی را با تشبیه کردن آن حضرت به هارون تثبیت کرده و تنها موضوع نبوت را استثنا نموده است. زیرا این تشبیه تمام مقام ها و مراتب را که هارون دارا بود از جمله مقام وزارت^[۹] ،اخوت و برادری^[۱۰] ،خلافت ومعاونت^[۱۱] را برای امیرمؤمنان(ع) اثبات می نماید.

ب ) فضایل فاطمه سلام الله علیها

1. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «فاطمه سید نساء اهل الجنه».^[۱۲] یعنی فاطمه سید زنان بهشتی است.
2. پیامبر اکرم (ص) در باره فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: «فاطمه بضعه منی فمن اغضبها فقد اغضبنی»^[۱۳]؛ یعنی فاطمه پاره تن من است هر کس او را غضبناک کند مرا غضبناک کرده است.

ج) فضایل امام حسن وامام حسین علیهما السلام

ابن نعیم نقل مى‌کند که نزد عبداللّه بن عمر نشسته بودیم , مردى پیش آمد و از حکم خون پشه سؤال کرد که اگر در لباس نمازگزار باشد نمازش صحیح است یا خیر؟ .عبداللّه پرسید: از کجا مى آیى و اهل کدام منطقه اى؟ .گفت: اهل عراق هستم .عـبـداللّه گـفت : این مرد را بنگرید که از خون پشه مى پرسد, حال آن که اینان پسر رسول خدا را کشتند وسکوت کردند از رسول خدا (ص ) شنیدم که مى فرمود: حسن و حسین دو ریحانه من در این دنیا هستند.^[۱۴]

جمع بندی: از میان روایات فراوانی که راجع به فضایل اهل بیت علیهم السلام وجود دارد، بخاری به نقل روایات بسیار اندکی بسنده کرده است . بعد از بررسی کتاب صحیح بخاری این نکته به روشنی اثبات می‌شود که بخاری سعی در کتمان فضایل اهل بیت علیهم السلام داشته است. به دلیل اینکه حاکم نیشابوری درکتاب مستدرک علی الصحیین^[۱۵]  فضایل بیشتری را نقل می‌کند ومی گوید این حدیث بر اساس شروط بخاری صحیح است. ولی با این حال اینطور نیست که از لابلای کتاب صحیح بخاری نتوان درمورد فضایل اهل بیت علیه السلام حدیثی را پیدا کرد بلکه او در مواردی به نقل فضایل ومناقب اهل بیت پرداخته است که در پاسخ سوال به آنها اشاره شد

پی نوشت ها:

[۱] . محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری،ج ۴. ص ۲۰۷و۲۰۸ ، دار احیاء، التراث العربی، بیروت،  .باب مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام

[۲] . سوره حج، آیه۱۹

[۳] .   محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح، بخاری ، دار احیاء، التراث العربی،   بیروت ج۵, باب قتل ابی جهل.

[۴] . همان ، ج۱، کتاب الصلاه، باب إتمام التکبیر فی الرکوع.

[۵] . همان، ج۴، کتاب باب مناقب علی بن ابی طالب.

[۶] . صحیح، بخاری، ج۶، کتاب التفسیر، تفسیر «ما ننسخ من آیه…» ح ۴۲۱۱.

[۷]. همان ، ج۴، کتاب الجهاد و السیر، باب ما قبل فی لواء البنب، ح ۲۸۱۲.

[۸]. همان ، ج۴، کتاب فضائل الصحابه، باب غزوه تبوک، ح۴۱۵۴.

[۹]  . سوره طه (۲۰)، آیه ۳۰

[۱۰] . سوره اعراف (۷)، آیه ۱۴۲.

[۱۱]. سوره طه (۲۰)، آیه ۳۶

[۱۲] . صحیح، بخاری، ج۴، ص۲۱۹

[۱۳] . همان

[۱۴]  . صحیح، بخاری،  ج ۵. ص ۳۳.

[۱۵] . حاکم نیشابوری بعد از نقل حدیث از زید بن ارقم آن را تصحیح نموده و تصریح کرده که این حدیث شرایط صحّت نزد شیخین را دارد .حاکم نیشابوری، ابو عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۰۹.

منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم.