سبک زندگی عاشورایی

عاشورای حسینی قریب ۱۴۰۰ سال پیش برای زنده نگه داشتن اسلام، برپایی نماز، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد فی سبیل الله و مبارزه بین حق و باطل پیش آمد. واقعه عاشورا زمانی رخ داد که سبک زندگی اسلامی، رو به فراموشی بود.

بارگاه امام حسین (علیه السلام)

امام خمینی (ره) فرمودند «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است». انقلاب اسلامی به عنوان بزرگترین انقلاب قرن بیستم، تنها یک تحول سیاسی و تغییر نظام حکومتی نبود، بلکه تحولی اساسی در ابعاد مختلف سبک زندگی ایرانیان بوده است. انقلابی که با فرهنگ عاشورایی آغاز شده و همچنان با زنده نگه داشتن نام عاشورا و فرهنگ متعالی آن، پابرجا و مقتدر خواهد ماند.

عاشورای حسینی قریب ۱۴۰۰ سال پیش برای زنده نگه داشتن اسلام، برپایی نماز، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد فی سبیل الله و مبارزه بین حق و باطل پیش آمد.

عاشورا بعد از انقلاب الهی و وحدانی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در عربستان، درست زمانی که سبک زندگی مردم از شاخصه های اصلی اسلام به سوی تجمل، مادی گرایی، قدرت طلبی… پیش می رفت رخ داد تا همیشه تاریخ، پیروان دین مبین اسلام برای شناخت حق از باطل، انتخاب نوع و سبک زندگی، درک مفاهیمی چون ایثار، صبر، روایتگری، الگویی بی بدیل و فرا زمانی داشته باشند.

اگر عاشورا را صرفا یک رخداد نپنداریم و به آن به صورت یک فرهنگ متعالی نگاه کنیم، خواهیم دید که از عمق وجود این فرهنگ می توانیم به «سبک زندگی عاشورایی» برسیم؛ سبکی که در آن شاخصه هایی چون شناخت حق از باطل، ارجح کردن مرگ با عزت، بر زندگی با خفت، زیر بار حرف ناحق نرفتن، ایثار، بصیرت، حجاب و عفاف، اطاعت از ولایت و ولایتمداری و تسلیم بودن در برابر خواست خدا، جوانمردی و اخلاص دیده می شود.

اکنون هم اگر از دریچه ای دیگر به دنیای امروزی برگردیم و انقلاب اسلامی را در قرن بیستم، بزرگترین انقلاب وحدانی برگرفته از فرهنگ عاشورایی بدانیم، متوجه این مطلب خواهیم شد که چه بخواهیم و چه نخواهیم، سبک زندگی و نوع نگاه مردم با دوران اولیه انقلاب و شاخصه های یک جامعه اسلامی، فاصله ها گرفته است و باید بار دیگر، عاشورایی عمل کنیم تا بتوانیم ویژگی های یک کشور انقلابی با مردمی مسلمان را احیا کنیم.

الف) تجمل گرایی

در زندگی روزمره ما، تجمل گرایی و مادی نگری در مفاهیمی چون اسراف، چشم و هم چشمی، بی بند و باری، مبارزه با امر به معروف و نهی از منکر، نادیده گرفتن ارزش های معنوی بر ارزش های ظاهری و متاسفانه در برخی از مواقع، دین گریزی دیده می شود.

این موارد حتی در مناسک و مراسم معنوی و مذهبی ما رخ می نماید. یکی از این مراسم که در آن بریز و بپاش های بی حد و اندازه دیده می شود، دهه های عزای حسینی است. گواه این مدعا را می توانیم در دهه اول که شور و انگیزه ها برای برپایی هیئت ها و پذیرایی از هیئتیان بیشتر است دید. از اسراف که بگذریم، تغییرات غیر اسلامی در نوع پوشش و آرایش بانوان و تغییرات شگرف و بدعت های عجیب در مراسم و نوحه های حسینی، نمود بارزی دارد.

متاسفانه هفته های تقویم را غافل از ویژگی های فرهنگ عاشورایی می گذرانیم و در دهه محرم، آگاهانه آن را نادیده می گیریم. ده روز اول ماه محرم اگر در خیابان ها تردد کنید، گاها در هر گذر، شاهد دور ریخته شدن انواع غذاها هستیم.

ب) مادی گرایی و دنیاطلبی

در معابر و خیابان ها، عبور و مرور مردمانی را به نظاره می نشینیم که بهترین و شیک ترین البسه ها را بر تن دارند و گویی که برای جلوه گری و نه برای عزاداری به خیابان ها آمده اند و روزهای قبل از ماه محرم را به خرید انواع شال ها و لیاس های عزا پرداخته اند و تمام این ها، نماد اسراف و تجمل گرایی است.

غافل از این که حسین بن علی (علیه السلام)، در میدان مبارزه ای که اینک ما سالیان سال است یاد و خاطره آن را پاس می داریم، با چه نگاه متعالی، لباس جنگ برتن کرد و برای حفظ ماندن از دست درازی نامردمان، کهنه ترین البسه ها را بر تن کرد! آری؛ صاحب این عزاداری و خانه های عزا، حتی کفن نداشت و ما در مراسمش به مهمانی جلوه ها می رویم!

پ) رنگ باختن حیا و حجاب در جامعه، حتی در عزای حسین (علیه السلام)!

حضور نامتعارف بانوان بد حجاب در مراسم عزای حسینی در خیابان ها دیگر جای اعتراض ندارد که باید چون معضلی آسیب شناسی شود. جایی که بانوی حاضر در کربلا هنگام خروج از خانه، در حیطه غیرت برادرانش، خیابان ها را طی می کرد؛ چه محلی از اعراب دارد که اکنون مدعیان زینب مدار کسانی که در عزای او شریک و بر مصیبتش اشک می ریزند، با بدعتی عجیب در نوع پوشش و آرایش های مخصوص عزا، قدم در خیابان می گذارند.

آیا آقای ما مهدی موعود (عج) بر مصیبت عمه بزرگوارش اشک نمی ریزد؟ این حجاب فاطمی است که برخی از بانوان ما در عزای حسینی دارند!؟ یا عزت و شرافت زینبی است که آن ها را این گونه در خیابان ها در کنار صف عزاداران عاشورا چنان قرار می دهد که خواه و ناخواه عرصه گناه و معصیت را برای مردان فراهم می کنند؟

آیا زینب (سلام الله علیها) در عزای برادرش، محفل های عزاداری و ذکر مصیبت در خانه ها برپا نکرد!؟ بد حجابی، آرایش، حضور در خیابان ها در شلوغ ترین روزها و … بدعتی است که نمی توان گفت به تازگی، بلکه باید عنوان کرد چند دهه ای است که در مراسم عزاداری ها دیده می شود.

ج) گم شدن مصادیق حق و گرفتن جانب ناحق!

متاسفانه در این ایام برای رسیدن به آنچه می خواهیم در برپایی بی نظیر هیئت، چه حق هایی که ناحق نمی کنیم و چه حرف هایی که می زنیم و چه بدعت هایی که ایجاد می کنیم؛ در حالی که امام حسین (علیه السلام) قیام کرد تا حق، ناحق نشود.

گویی فراموش می کنیم که عاشورا، تابلوی بی‌نظیر محبت بود و بس. در واقع، عاشورا تبلور سبک زندگی محبت‌محورانه نسبت به اطرافیان و نزدیکان بوده است که نمادهای آن را می توانیم در احترام به بزرگتر و پیشی نگرفتن اصحاب و اهل بیت از امام (علیه‌السلام) اشاره کرد؛ اما متأسفانه برای بزرگداشت مقامی که مهر و محبت و انسان‌دوستی، سر لوحه رفتار و گذشت اخلاق کریم خاندانش بود، چه دل‌ها که می‌شکنیم و چه حرمت‌ها که ندیده می گیریم.

چ) کم توجهی به نماز جماعت و اقامه اول وقت نماز

کمی از محرم فاصله بگیریم، چه سخت است که بگوییم: در جامعه اسلامی، گاهی فراموش می کنیم که هدف از خلقت انسان، ذکر پروردگار و عبادت او بوده است.

تمام کارها را انجام می دهیم و با خیالی راحت، به نماز و عبادت می بپردازیم؛ اما فرهنگ عاشورایی به ما یاد می دهد در میدان مبارزه، آنجا که برای زنده ماندن می جنگی، به همه چیز بگو «اول نماز، بعد کار»؛‌ که خوشبختانه نماز ظهر عاشورا، تداعی کننده این فرهنگ است که باید گسترش یابد. اگر «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» را قلبا قبول داریم، باید این نمازهای ظهر عاشورا را به تمام نمازهای یومیه تعمیم داده و هر روز، نمازی عاشورایی برپا کنیم.

ح) احترام به بزرگ تر و رعایت حال کوچک تر

احترام به اعضای خانواده، مخصوصاً کوچکترها و دختران خانواده، حفظ شان و مرتبت بانوان را در هیاهوی عاشورای حسینی می توان به بهترین صورت ممکن دید. این در حالی است که در خانواده های ما، هنوز در لحظه های خاص، برای کودکان نه تنها محلی از احترام قائل نمی شویم که حتی با برخوردهای نادرست، در نهادشان تاثیرات منفی را باقی می گذاریم.

خ) سهم بندی برای ایثار، ایثارگران شناسنامه دار

ایثار برایمان مفهومی است که فقط در خصوص برخی از افراد، به فعل تبدیل می شود و گاها با نگاهی متفاوت به ایثارگران می نگریم، گویی آن ها تافته ای جدا بافته هستند و ما فاقد ملزومات لازم برای رسیدن به آن بزرگوارانیم. در حالی که ایثار و فداکاری در فرهنگ عاشورایی، حد و مرزی ندارد و سن و سال مشخص و آیین و مذهب خاصی را در بر نمی گیرد.

نوزاد شش ماه به آن اندازه ایثار را معنی می کند که حبیب ابن مظاهر و اولاد امام حسین (علیه السلام)، تبلوری از ایثار را به نمایش می گذارند که سایر لشکر خوبان؛ و در این میان، فقط در یک مورد رقابت دارند، آن هم تقدم بر ایثار است که این خود‌، نکته‌ای ناب به شمار می‌آید؛ چرا که ایثار یعنی دیگران را بر خود ارجح داشتند و درپارادوکسی زیبا، در ایثارگری، نقض این قانون، مفهوم دیگری دارد!

د) کم طاقتی و گردنکشی برای خدا

صبر بر مصیبت را حضرت زینب (سلام الله علیها) به زیباترین صورت ممکن معنا بخشید. صبر یعنی آنچه از سمت خدا می‌آید، آن قدر زیبا باشد و چشم نواز است که جای هیچ بحثی را باقی نمی گذارد.

اما متاسفانه ما با وجود اسوه های حسنه ای چون زینب کبری (سلام الله علیها) در بیشتر مواقع، برای خدا جای بندگی، گردنکشی می کنیم و حتی در عبادت و خواستن حاجت، رعایت ادب را نگه نمی داریم.

م) کاروان حسینی، نخستین مدرسان روضه خوان و مرثیه ساز واقعه عاشورا

زینب (سلام الله علیها) در کنار صبر، روایتگری را به احسن ترین صورت ممکن به ما آموخت تا بدانیم در یادآوری و مرور واقعه عاشورا و واقعه های برگرفته از فرهنگ عاشورایی، چگونه عمل کنیم و چگونه قهرمانان عرصه دفاع از حق را معرفی کنیم؛ کاری که مداحان و ذاکرین اهل بیت باید بیاموزند.

ن) فرهنگ نامه عاشورا، صفحات پایانی ندارد

و از فرهنگ عاشورا هر چه بگوییم کم است و هر چه بنگاریم باز کلمات قاصرند؛ به هر حال امام حسین (علیه السلام) اسوه کامل و الگوهای همه جانبه برای زندگی فردی، اجتماعی و روش های اخلاقی، عبادی-سیاسی امت اسلامی است و در این زمانه که نیاز به بازسازی‌ ایمانی و فرهنگی داریم، توجه به ابعاد مختلف وجودی این امام همام، ضروری به نظر می رسد.

اگر به جایی برسیم که چون امام سوم شیعیان، زندگی کردنمان برای رضای خدا باشد، می توانیم بگوییم که خواست پیر فرزانه انقلاب را در زنده نگه داشتن اسلام با محرم و صفر، برآورده کرده ایم؛ چرا که سبک زندگی عاشورایی، الگو و معیاری برای رسیدن به سبک زندگی اسلامی است.

منبع: دانا