جوان و ابراز وجود

«به استعداد خودت ایمان داشته باش، همانطور که به خدا ایمان دارى. روح تو پاره اى از آن «واحد» بزرگ است، نیروهایى که در تو هست، مانند دریاى وسیعى، عمیق و بى پایان است.[۱] ویلکو

«هیچ راهى، بهتر از آنکه به مشکلات منتهى مى گردد، انسان را به سر منزل احتیاط و مآل اندیشى نمى رساند، دست تواناى مصائب بهتر از انگشتان نیک بختى و اقبال، هر خطا و اشتباهى را به انسان نشان مى دهد».[۲] دانیال

از مناسبات انسانى جوانان در زندگى؛ رابطه آنان با خویشتن خود مى باشد. و چگونگى این رابطه بر ارتباطات آنان با جامعه، خانواده، خدا و هستى، نیز انرژى تعیین کننده دارد. رابطه جوان و خویشتن در چند مقوله فرعى تر به طور دقیق این گونه تبیین مى شود:

(درک) کشف خود، پذیرش خود، علاقه به خود (حب ذات) و ابراز خود (ابراز وجود، اثبات ذات) با این توضیح که جوان، ابتدا در صدد کشف ظرفیت هاى پنهان خویش بر مى آید تا بتواند خود را درک کند و این امر، علاوه بر مهارت هاى خودشناسى، در پرتو معاشرت سازنده با دیگران، حاصل مى شود.

پس از آن جوان، موجودیت خویش اعم از قابلیت ها و نارسایی هایش را مى پذیرد و اصطلاحاً با واقعیت سازگار مى شود و در مرحله بعد؛ علاقه به خویشتن، از راه مى رسد که این علاقه در همه اشخاص، ضرورتا، در حدى معتدل، تنظیم نمى شود، بلکه بعضاً حالت افراط یا تفریط نیز به خود مى گیرد. و در نهایت پس از وصول به این مرحله، موقعیت مناسبى براى ابراز خود یا «ابراز وجود» مهیا مى شود.

آثار برجسته اى که در پرتو ابراز وجود، حاصل مى شود، عمدتاً عبارتند از: خود شکوفایی[۳] (تحقق خویشتن)، تأمین یک نیاز اساسى روانى، مساعدت در جهت سلامت روحى، تقویت حس خوشبینى، پرورش اعتماد به نفس و بهبود مناسبات انسانى با دیگران، که البته هر یک از مفاهیم مذکور، نیاز بیشترى به توضیح و تبیین دارد که از عهده این بحث خارج است و صرفاً به ذکر آثار اکتفا مى شود.

در مقابل اگر، فرد نتواند به خوبى نیاز به ابراز وجود را در خویش تأمین نماید، ناگزیر به واکنش هایى دست مى زند که خالى از نگرانى و مخاطره نیست، به عنوان مثال، جوانى که نمى تواند از طرق مثبت ابراز وجود نماید، به «منفى گرایی»[۴] روى مى آورد و به مقابله به جبهه گیرى در قبال اطرافیان و همسالان اقدام مى نماید و سعى بر آن دارد که از موضعى خصمانه و منفى با دیگران مواجه شود.

حتى باید اذعان کرد که برخى از پدیده هاى رفتارى نامطلوب نظیر دروغ، تظاهر به موفقیت، اغراق در ارزیابى خویشتن و مبالغه در توانایی هاى شخصى، زمانى در شخصیت جوان، ظاهر مى شوند که وى فرصت هاى مناسب را براى «ابراز وجود» به صورت مثبت و سازنده از دست داده و در کمال نا امیدى، به شیوه هاى منفى، روى آورده است.

پیشنهادهایى براى تأمین ابراز وجود جوانان

۱- قبلاً اشاره نمودیم که «ابراز وجود» متکى و منوط به «کشف و شناخت خود» است. از این روى، رسانه ها مى توانند با ارائه مباحثى ساده و مفید در زمینه «خودشناسى عملى» جوانان را در «شناخت خویشتن» یارى دهند تا آنان بتوانند در موقعیت ابراز وجود، به موقع و صحیح عمل کنند.

۲- «توانایى سخن گفتن» یا «فن بیان» زیر مجموعه «ابراز وجود» است. با طرح مباحث عملى و کاربردى در این زمینه به ویژه در رسانه ها، جوانان را آموزش دهیم تا هم بتوانند «خوب صحبت» کنند و نیز «صحبت خوب» داشته باشند. که اولى ناظر به «روش» و دومى ناظر به «محتوا» است.

۳- نقش اطلاعات عمومى و دانش هاى جنبى زندگى در توانایى ابراز وجود جوانان، غیرقابل انکار است. آنان که اطلاعات وسیعى از جهان بیرون و جهان درون خویش دارند، به طور قابل ملاحظه اى بیش از سایرین مى توانند، وجود خویش را به منصه ظهور برسانند.

۴- جوانان به همان اندازه که نیاز به «خوب سخن گفتن» براى ابراز وجود دارند، نیاز به «خوب شنیدن» از جانب دیگران نیز دارند. اگر بتوانیم این مفهوم را گسترش دهیم که در صورت تمایل جوانان به سخن گفتن برایشان شنونده خوب، پر حوصله و باتجربه اى باشیم، در این صورت آنان را براى ابراز وجود یارى نموده ایم. از یاد نبریم که هنر «خوب شنیدن» در روابط انسانى، مکمل «هنر خوب گفتن» محسوب مى شود.

۵- مدارس، کانون هاى فرهنگى و تربیتى و دانشگاه ها در تقویت ابراز وجود و از جمله هنر سخن گفتن، نقش قابل ملاحظه اى دارند. ضرورى است در فرصتهاى مناسب با تشکیل کلاس هاى فن بیان، براى جوانان، ظرفیت وجودشان را افزایش دهیم.

۶- آموزش «شیوه هاى کاربردى» تقویت اعتماد به نفس فرزندان به والدین به ویژه از طریق رسانه هاى گروهى، فرصت مطلوبى است تا این دسته از والدین، خود از برترین افرادى باشند که مى توانند اعتماد به نفس فرزند خویش را تقویت نمایند.

۷- براى تأمین نیاز مورد نظر، چنانچه به والدین، مربیان، معلمان و دبیران بیاموزیم که فرزند (دانش آموز) خود را همان گونه که هست بپذیرند و حدود انتظاراتشان را با امکانات وى تطبیق دهند، عملاً در جهت تأمین ابراز وجود نوجوانان و جوانان، گام برداشته ایم و در این صورت، در زمینه رشد و تعالى آنها کوشیده ایم.

۸- نوجوانان و جوانان، متذکر این واقعیت باشند که مطمئن ترین راه ابراز وجود، «عمل» آنان است. زیرا آنچه در «عمل» از آدمى سر مى زند به مراتب بیش از «سخن» در اثبات لیاقت شان تأثیر دارد.

پی‌نوشت‌ها

[۱]. لوئى اسوت ماردن، پیروزى فکر، ترجمه رضا سید حسینى، ص ۱۶۲٫

[۲] . ساموئل اسمایلز، اخلاق، ترجمه محمد سعیدى، ص ۴۷۸٫

[۳] . self- actualization.

[۴] . NEGATIVISM.

منبع: محمد رضا شرفی؛ جوان و نیروی چهارم زندگی؛ ص ۹ – ۱۲