جنبه های فایده بازی برای کودک

اگر تجارب جسمى را مقدمه تجارب فکرى و عقلى بدانیم، اهمیت بازى براى ما روشن خواهد شد. فایده بازى به خصوص در دوره ۳ تا ۶ سالگى این است که کودک پیش از آن که بتواند از راه فکر چیزى را بیاموزد، از راه لمس و مشاهده آن را یاد مى‌گیرد.

جنبه‌های فایده بازى براى کودک

آن روزها، گل‌بازى بود و خاک‌بازى، و امروز، پیشرفته‌ترین اسباب‌بازى‌ها! هر چه هست و بود، کودکانمان به جهت رشد جسمى و روحى نیازمند به بازى هستند.

۱-جنبه جسمى

اگر تجارب جسمى را مقدم بر تجارب فکرى و عقلى بدانیم، اهمیت بازى براى ما، روشن خواهد شد. فایده بازى به خصوص در دوره ۳ تا ۶ سالگى، این است که کودک، پیش از آن که بتواند از راه فکر چیزى را بیاموزد، از راه لمس و مشاهده آن را یاد مى‌گیرد. بنابراین بازى، منشا تکامل و رشد جسمى و ذهنى است.

عضلات در سایه آن، نیرومند مى‌شود. استخوان‌ها، محکم مى‌گردند. مهارت در نگاه و لمس پیش میآید. تمرکز پدید آمده و اعضاى او، ورزیده و ماهر مى‌شوند. در بازى، همه اعضا در فعالیت است؛ چشم، گوش و سایر حواس. این امر، زمینه خوبى را براى رشد کودک فراهم مى‌کند.

۲-جنبه‌های ذهنى و روانى

بازى، حس کنجکاوى کودک را برمى انگیزد و قدرت ابتکار او را به کار مى‌اندازد. کودک، در بازى، با برخى از رفتارها آشنا مى‌شود، در خود، قدرت مقاومت در برابر مشکل ایجاد مى‌کند، روح تازه‌اى در او دمیده مى‌شود و این خود، موجبى براى اعتماد به نفس در او مى‌شود. بازى تمرینى براى استقلال اراده و احیاى فکر است و راه چاره را براى حل مشکل به سوى کودک باز مى‌کند. شخصیت او را بارزتر و عیان‌تر مى‌سازد و هم ذهن و هم جان و روان او را پرورش مى‌دهد.

۳-جنبه عاطفى

هنگامى که کودک فرصت مناسبى به دست می‌آورد، مهر یا خشونت خود را نشان مى‌دهد که بدین وسیله مى‌توان احساسات کودک را متعادل گرداند. مربى باید در هنگام بازى کودک، سعى کند حالات عاطفى او را بشناسد و در ضمن بازى، مهربانى و حق جویى و همکارى و… به او بیاموزد. بنابراین در این زمینه نیز، داراى اثرات مثبتى مى‌باشد و باید همواره توجه داشت که بازى، از مهمترین وسایل تربیتى است که مى‌تواند مورد استفاده بسیار در تعلیم و تربیت کودکان وحتى افراد بالغ باشد.

آثار تربیتى بازى در کودکان

۱-بازى و آموزش شیوه زندگى فردى

بازى، وسیله‌اى براى برآوردن نیازها و عواطف و تحت کنترل درآوردن است. به کودک، درس نظم و ترتیب یاد مى‌دهد. بازى، به طفل یاد مى‌دهد که براى وصول به یک هدف، چگونه باید نقشه بکشد.

۲-بازى و شیوه رفتار اجتماعى

بازى، باعث مى‌شود که کودک بتواند با دیگران، رابطه صحیح تر برقرار کند و تظاهرات خود را متعادل کند. از راه آن، دوست داشتن و همکارى در فعالیت‌های گروهى را بیاموزد و تمرین کند. اگر براى خود، حقى قائل است، براى دیگران هم، حقى قائل باشد. بازى‌های دوره کودکى، کمک خوبى براى وصول به این هدف است و زندگى بعدى کودک در اجتماع، تا حدود زیادى وابسته به نوع این ارتباطات و فعالیت‌ها در دوران کودکى است.

۳-بازى و آموزش قانون و مقررات

در بازى، قواعد و مقرراتى وجود دارد که کودک، ناگزیر باید به آنها تن در دهد و نیز اصولى در انضباط وجود دارد که کودک، باید آنها را بپذیرد. این پذیرش، در حقیقت، نوعى تحمیل است و به همین منظور باید به کندى و به تدریج انجام گیرد. تا حد امکان دلایل این تحمیل براى کودک روشن شود تا از آن طریق، او راه و رسم زندگى را بیاموزد.

۴-بازى و آموزش نقش‌های اجتماعى

طفل از راه بازى مى‌تواند با نقش‌های متعدد اجتماعى از قبیل نقش یک کارگر، کشاورز، مدیر، فروشنده، پزشک، معلم، پلیس و… آشنا شود و هر زمینه از نقش‌ها از طریق والدین یا مربى با توضیحات مناسبى همراه باشد آموزش این نقش‌ها، خود موجب تحریک و تشویق جهت جلب‌شدن به یکى از آنها و یافتن زمینه‌اى براى انجام‌دادن آن در سنین بزرگسالى است.

۵-بازى و کسب آگاهى از جهان خارج

از طریق بازى مى‌توان افق‌های وسیعى را در زمینه آگاهى‌های مربوط به این جهان در برابر چشم کودک گشود و اطلاعات مورد نیاز را در جهت زندگى بعدى، در اختیارش گذارد. کودک از طریق بازى، جهان خود و اجزای آن را مى‌شناسد. با مسائل و دشوارى‌های آن، آشنا مى‌شود. شناخت او، بیشتر و سریع‌تر از دیگران است از آن بابت که قدرت جذب و کشف و تخیل او قوى است و نیز کنجکاوى او، پردامنه و وسیع است، بدیهى است که والدین با توجه به این جنبه مهم اهم آگاهى‌های مورد لزوم را مى‌یابد در اختیارش بگذارند.

۶-بازى و آموزش اخلاق

بازى، وسیله خوبى برای آموزش و تهذیب اخلاق است، ارزش‌های اخلاقى را شکوفا مى‌سازد و مسائل و ابعاد آن را، در پیش چشم طفل قرار مى‌دهد. از طریق بازى مى‌توان فعالیت‌ها و اندیشه‌های نادرست کودک را اصلاح کرد و آن را به سوى صلاح و خیر سوق داد دشمنى‌های مربوط به افراد گروه را از او دور ساخت و آن را به سوى گروه‌های بیگانه سوق داد. از سوى دیگر، از طریق اخلاق مى‌توان به کودک، درس دفاع از خود و تلاش براى حق و اصلاح و پاکى محیط و … داد.

منبع: پایگاه مقالات علمى ایران؛ معصومه بهبودى اصل زنجانى