تعریف خانواده

خداوند متعال، جهان هستی را پدید آورد؛ از آسمان و زمین، پرندگان و خزندگان… و انسان را در راس این مخلوقات جای داد تا با به کارگیری نعمتها و امکانات جهان، به سمت مقام ربوبی، طی طریق کند. اما این انسان، از دو جنس متفاوت زن و مرد است و هرکدام، نقش ها و وظایف جداگانه ای دارند -که آگاهی به این وظایف و در نهایت عملکرد صحیح- موجب پیشرفت جامعه بشری و همچنین نیل به سمت هدف غایی و متعالی می‌گردد.

زن و مرد، در برنامه خالق هستی، حکیمانه با هم و به هم پیوند خوردند. ازدواج این دو بر پایه تعالیم الهی، واحدی را به وجود آورد به نام خانه و خانواده و خداوند برای هر کدام نقشی -در این واحد کوچک از جامعه بزرگ- قرار داد. حق و حقوقی برای هر یک مقرر فرمود و آثار و برکات فراوانی بر این پیکره کوچک اما سرنوشت‌ساز، مترتب نمود.

خانه و خانواده، به معنای خانه داری نیست، بلکه به معنای مهمترین رکن جامعه است که دو انسان با نقش‌های متفاوت -زن و مرد- در آن به هم می‌رسند و هر یک مسئوولیت‌های خود را به عهده می‌گیرند تا ارزشها، شخصیت و تعالی نوع بشر را استمرار بخشند، تا انسانها در این سنگر کوچک به حل مشکلات زندگی بپردازند، و در دامان آن به کمال برسند.

«تعریف خانه به معنای کامل [لازم ] است -نه خانه داری- تعریف خانه به معنای رکن رکین جامعه، که مادران و همسران در آن تبیین می‌شوند و مردم، ارزش‌های اصیل و شخصیت زن را در خانه دنبال خواهند کرد.»(۱)

خانواده، کلمه طیبه است که خاصیت آن تراوش مرتب برکت و نیکی به پیرامون خود است. اصل آن در زمین و ثابت است اما شاخ و برگ برکات آن در آسمانهاست و جامعه بشری مرتب از برکات آن، فراوان، بهره می‌برد. خانواده، سلول اصلی پیکره اجتماع است که سلامت آن به معنای سالم بودن و با نشاط بودن تمامی جامعه است. خانواده، محل تربیت انسان های بزرگ است، انسان های شجاع، نجیب، خیرخواه، عاقل، با محبت، با جرأت، مسئول، با ایمان، فداکار.

خانواده، شکل‌دهنده هویت و شخصیت انسانها، انتقال‌دهنده فرهنگها و تمدنها و حافظ فرهنگ و تمدن اصیل و اعتقادات صحیح به نسلهای آینده است.

خانواده، محل آرامش، سکینه، راحتی، سعادت و خوشبختی زن و مرد، پسر و دختراست. مشکلات روانی و نسلهای بی‌حفاظ در برابر خلأهای ایمانی ناشی از نبود یا سستی خانواده‌هاست. خانواده که نبود، محلی هم به عنوان مرکز تولید ایمان و دین باوری نخواهد بود. خانواده، محل امن و قابل اعتماد و رشد‌دهنده برای فرزندان و پدرو مادر است. تربیت های بشری و نیازهای روحی انسانها در محیط خانواده به بار می‌نشیند و برآورده می‌شود.

خانواده، محل دلگرمی، امیدواری، غمخواری و تجدید قوا برای زن و مرد است. استراحتگاه و باراندازی برای تداوم حرکت و زندگی است. پناهگاه زن و مرد در تلاطمهای سخت و کشاکش های روانی زندگی است. امواج سهمگین زندگی بیرونی، در ساحل مطمئن و استوار محبت و انس داخل خانه، محو می‌شود و به آرامش می‌رسد. خانواده، محل ارضاء صحیح و سالم غرائز جنسی است. طوفان بدمستی و لاابالیگری جنسی، در درون خانواده به سمت استحکام پایه‌های اخلاق و معنویت و محبت، سوق داده می‌شود و اسباب نجات و رستگاری انسان می‌شود.

اینهاست، تعریف درست و جایگاه والای خانه و خانواده، و زن بیش از مرد در ساخت و حفظ این بنای شامخ و ارجمند، نقش دارد. کارکردهای زن در خانه و خانواده، با این تعریف است که نقشی استثنایی پیدا می‌کند که با هیچ نقش دیگری قابل مقایسه نیست. زن در خانه، در کار ساختن انسانها، انتقال فرهنگ و ایمان و باورهای انسانی و دینی و سالم‌سازی جامعه و آرامش مردان است. آیا این نقش کوچک و کمی است تا برای بزرگ و زیاد کردن آن به کارکردهای دیگری متوجه و متوسل شود؟

مسأله زن

آنچه که در درجه اول اهمیت قرار دارد، مسأله خانواده است؛ نقش زن به عنوان عضوی از خانواده، به نظر من از همه نقش‌هایی که زن می‌تواند ایفاء کند، این اهمیتش بیشتر است، البته بعضیها این طور حرفها را در همان نظر اول با شدت رد می‌کنند و می‌گویند آقا شما می‌خواهید زن را توی خانه اسیر کنید، محبوس کنید، از حضور در صحنه‌های زندگی و فعالیت بازدارید. نه، به هیچ وجه قصد ما این نیست؛ اسلام هم این را نخواسته.

اسلام وقتی که می‌گوید: «و المومنین و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» (سوره توبه، آیه ۷۱) یعنی مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه نظام اجتماعی و امر به معرف و نهی از منکر همه سهیم و شریکند؛ زن را استثناء نکرده، ما هم نمی‌توانیم زن را استثناء کنیم. مسئولیت اداره جامعه اسلامی و پیشرفت جامعه اسلامی بر دوش همه است؛ بردوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدامی به نحوی بر حسب تواناییهای خودشان.

بحث سر این نیست که زن آیا می‌تواند مسئولیتی در بیرون از منزل داشته باشد یا نه -البته که می‌تواند، شکی در این نیست؛ نگاه اسلامی مطلقا این را نفی نمی‌کند- بحث در این است که آیا زن حق دارد به خاطر همه چیزهای مطلوب و جالب و شیرینی که در بیرون از محیط خانواده برای او ممکن است تصور شود، نقش خود را در خانواده از بین ببرد؟ نقش مادری را؟ نقش همسری را؟ حق دارد یا نه؟

ما روی این نقش تکیه می‌کنیم. من می‌گویم مهمترین نقشی که یک زن در هرسطحی از علم و سواد و معلومات و تحقیق و معنویت می‌تواند ایفا کند، آن نقشی است که به عنوان یک مادر و به عنوان یک همسر می‌تواند ایفا کند؛ این از همه کارهای دیگر او مهمتر است؛ این، کاری است که غیر از زن، کس دیگری نمی‌تواند آن را انجام دهد. گیرم این زن، مسئولیت مهم دیگری هم داشته باشد -داشته باشد- اما این مسئولیت را باید مسئولیت اول و مسئولیت اصلی خودش بداند.

بقاء نوع بشر و رشد و بالندگی استعدادهای درونی انسان به این وابسته است؛ حفظ سلامت روحی جامعه به این وابسته است؛ مسکن و آرامش و طمأنینه در مقابل بیقراری‌ها و بی‌تابی‌ها و تلاطم‌ها به این وابسته است؛ این را نباید فراموش کنیم».(۲)

پی‌نوشت‌ها

۱-رهبر معظم انقلاب اسلامی، گفت و شنود به مناسبت میلاد حضرت زهرا(سلام الله علیها)، به تاریخ «۱۳۷۷/۷/۱۸»
۲-رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیدار با گروهی از زنان نخبه در سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، به تاریخ«۱۳۸۶/۴/۱۳»

منبع: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت؛ (۱۳۸۹)، کارکردهای زن در خانواده، تهران، نشر مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، چاپ دوم.

راسخون