بهداشت روانی در زنان و دختران جوان

بهداشت روانى، عبارت است از سازش با خود و محیط، سازگارى داشتن به صورت موفقیت آمیز و نداشتن بیمارى روانى، فرد سالم و داراى سلامت فکر است و قدرت و توانایى کافى براى تحرک، لذت، ‌پیشرفت و تکامل در حد فردى و گروهى دارد.

به عبارت دیگر، بهداشت روانى مجموعه فعل و انفعال ها، اقدامات و فعالیت ها و کارهایى است که ما را به سمت تأمین سلامت فردى و اجتماعى از نظر روانى هدایت مى کند و از آنجا که ابعاد روانى جدا از ابعاد جسمى و اجتماعى نیست، طبعاً اهداف و فعالیت هاى بهداشت روانى اغلب متوجه فعالیت هاى بهداشت عمومى و بهداشت جسمى است.

زنان در ایفاى نقش هاى چندگانه خود، سهم تعیین کننده اى در بهزیستى و رفاه کودکان دارند. ارتقاى موقعیت زنان و دسترسى آنان به امکانات برابر تحصیلى، آموزشى، کسب درآمد و سایر خدمات اجتماعى و نقش زن در توسعه باید با توجه به دختر بچه ها آغاز شود. لازم است فرصت هاى برابر براى دختر بچه ها فراهم شود تا از بهداشت، تغذیه، آموزش و سایر خدمات بهداشت اولیه بهره گیرند و به این ترتیب بتوانند تا بالاترین حد استعداد خویش شکوفا شوند.

امروزه جامعه جهانى ترغیب شده است تا با جدیت بیشتر بر رشد انسانى دختر بچه ها تمرکز یابد و با دقت و نظر عمیق به مسأله ویژه و بسیار حساس دختر بچه ها بپردازد، زیرا آغاز مشکلات جوامع را مى توان در بى توجهى به نیمى از جمعیت مولد و زاینده جهان خصوصاً دختر بچه ها جستجو کرد.

امروز جهانیان متوجه این واقعیت شده اند که زنان در اثر سنت هاى غلط جاهلیت و رسم هاى رایج پدرسالارى و تبعیض، سال ها و قرن ها مورد ظلم و بى عدالتى و بى توجهى قرار گرفته اند. هم اکنون بر اثر تحقیقات انجام شده نیز مشخص شده است که نظام نابرابر جنسیتى گذشته نمى تواند به نفع روند کلى توسعه جهانى باشد.

اگر اندکى در مورد این روند ناهنجار از لحظه تولد نوزاد دختر تأمل کنیم،‌ در مى یابیم که مفاهیم تبعیض جنسیتى در تربیت و تعلیم و تبعیض در فرصت ها، امکانات و تسهیلات مورد استفاده طبقات مختلف، چگونه منجر به بروز طیف گسترده اى از مشکلات اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى حال و آینده جوامع مى شود.

توجه به دختر بچه ها کلید دستیابى به موقعیت و نقش عادلانه ترى براى زنان آینده است، چرا که قالب شخصیت زنان بالغ در دوران کودکى ریخته مى شود و بهبود شرایط دختر بچه ها و سرمایه گذارى بیشتر در زمینه رشد آنها متضمن برخوردارى دختران از فرصت هاى بیشتر و نابرابرى کمتر است.

تبعیض جنسیتى در تربیت بر خلاف تعلیمات شارع مقدس اسلام و سیره نبوى(ص)، ائمه اطهار(ع) و اولیاى الهى است. در مکتب اسلام معیار سلامت روانى تحت عنوان ”رشد“ مطرح شده است؛ بدین جهت شناخت عوامل رشد دهنده و یا عوامل بازدارنده رشد دختر بچه ها از اهمیت ویژه اى برخوردار است. تحقیقات متعدد در کشور هاى جهان و ایران نشان مى دهد که جامعه زنان به دلایل متعدد در معرض بیمارى هاى روانى بیشترى قرار مى گیرند.

در کشور ما تفاوت شاخص هاى توسعه بین دختر بچه ها و پسر بچه ها و تفاوت مناطق محروم و مناطق شهرى بخوبى مشاهده مى شود. در یک تحقیق بر روى دانش آموزان کشور در سال ۱۳۷۰ نشان داده شده که میزان اضطراب و ترس هاى موهوم در دختران دوره راهنمایى و دبیرستان به صورت معنى دار بیش از پسران است.

بنابراین با توجه به این مسأله که دختر بچه ها از نظر بهداشت روانى در معرض خطر بیشترى نسبت به پسر بچه ها هستند، پرداختن به عوامل موثردر بهداشت روانى دختر بچه ها و چگونگى برخورد با آنها، از ضروریات و اولویت ها به شمار مى آید.

شیوع فقر، وجود وابستگى اقتصادى در زنان، خشونت علیه آنها، وجود دیدگاه منفى نسبت به دختران و زنان و سایر تبعیضات و نیز محدودیت در کنترل بارورى خویش و نفوذ نداشتن در تصمیم گیرى ها از جمله واقعیت هاى اجتماعى هستند که بر بهداشت زنان تأثیر منفى به جاى مى گذارند. دامنه محدودیت دختر بچه ها و زنان در مقایسه هاى زیر قابل ملاحظه است:

۱- در کشور هاى در حال توسعه، دختر بچه ها در مقایسه با پسران خردسال از خوراک، مراقبت هاى بهداشتى و امکانات آموزشى کمترى برخوردارند.

۲- در کشور هاى در حال توسعه،‌ میزان باسوادى زنان دو سوم مردان است.

۳- بخش اعظم کار هاى انجام شده توسط دختر بچه ها و زنان نهفته است.

۴- موانع فرهنگى، اجتماعى و حقوقى و اقتصادى موجود در برابر روند تکامل دختر بچه ها و زنان به مراتب بیشتر از موانعى است که مردان و پسران با آن مواجه مى شوند.

۵- بار فقرى که بر دوش زنان قرار مى گیرد عواقب جدى براى کودکان، بخصوص دختران خردسال دارد. حتى در مناطقى که فقر مهمترین عامل در رشد کودک نباشند، اشکال گوناگون تبعیضات جنسیتى فرصت هاى مساوى را از دختران خردسال دریغ مى دارد.

۶- سنت ها، قوانین و عادات اجتماعى در بسیارى مواقع دختر بچه را به کودک کم اهمیت تبدیل مى کند. تصمیمات خانوادگى در امورى از قبیل تغذیه، کار هاى خانه، مراقبت هاى بهداشتى و دسترسى به آموزش، همواره به سود پسران است تا دختران.

راه هاى پیشنهادى به منظور رفع نیاز هاى روانى دختر بچه ها

آموزش خانواده ها در جهت تغییر نگرش نسبت به دختران و رفع هر گونه تبعیض جنسیتی؛

آموزش هاى عمومى از طریق رسانه هاى گروهى در جهت از بین بردن رجحان جنسی؛

آموزش هاى دینى و مذهبى در جهت رفع برخى باور هاى غلط در مورد دختران؛

آموزش هاى رفتارى به والدین خصوصاً پدران در برخورد با دختران؛

اجبارى کردن سواد(دوره راهنمایی) براى دختران؛

انجام تحقیقات گسترده براى شناخت ارزش ها در مناطق مختلف کشور و گسیل مبلغان مذهبى و ایجاد دوره هاى آموزشى در روستاها و شهرها توسط مشاوران و روان شناسان منطقه اى براى بالا بردن اطلاعات خانواده در مورد نقش موثر دختر بچه ها(زنان آینده) در جامعه؛

ایجاد همکارى و هماهنگى بین سازمان ها و نهاد هاى مختلف در جهت ایجاد امکانات بیشتر براى دختران؛

از میان برداشتن آداب و رسوم سنتى که به سلامت جسمى، روانى و عاطفى دختران آسیب مى رساند، از طریق اقدامات مناسب سیاسى، قانونى، تبلیغى و تشویقی؛

ایجاد مراکز مشاوره اى کودکان و آموزشى عمومى معلمان؛

انجام تحقیقات مستمر و ارزشیابى از برنامه هاى اجتماعى در مورد مشکلات روانى دختر بچه ها و کارایى برنامه هاى آموزشى در رفع مشکلات؛

از آنجا که دختر بچه امروز، زن فرداست، اگر قرار است زن در تحولات و توسعه اجتماعى شریک و همدوش مرد باشد، اینک زمان آن فرا رسیده است تا در توزیع حیثیت و فرصت هاى انسانى، دختر بچه ها سهمى را که استحقاق آن را دارند دریافت کنند.

منبع: هما قرائى؛ سایت راسخون