بررسی عوامل استحکام بنیان خانواده

واژه‌هایی که استحکام بنیان خانواده را قوام می‌بخشد/ شوخی‌هایی که جایز نیست…

بحث تحکیم بنیان خانواده، یکی از مهمترین بحث‌ها و چالش‌های امروزی جامعه ما است که با توجه به شکسته شدن قبح طلاق و کم شدن نرخ ازدواج بین جوانان، باید با دقت خاصی به آسیب‌شناسی و چرایی تعضیف بنیان خانواده پرداخت.

در جامعه اسلامی ما سخنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار(علیهم السلام) می‌تواند نقشه راه موفق و تضمینی برای رسیدن به قوام خانواده باشد جایی که حتی رسول خدا شوخی در زمینه طلاق یا نکاح را جایز نمی‌داند و در احادیث بسیار بر ایجاد مودت و محبت بین زن و شوهر با کلمات عاشقانه و هدیه دادن تأکید دارد برگزاری جشن طلاق چه مفهومی می‌تواند داشته باشد؟!

چند سالی است که بحث تحکیم بنیان خانواده، به عنوان هسته تشکیل‌دهنده جامعه از نکاتی است که نه تنها مورد توجه کارشناسان مسائل اجتماعی و خانوادگی بلکه مورد عنایت و گاها تذکر مقام معظم رهبری قرار گرفته است.

درصد بالای آمار طلاق در جامعه اسلامی کشورمان، به حدی است که می‌تواند شرایط ایجاد دغدغه ای نزدیک به چالش را برای دلسوزان نظام و بنیان خانواده فراهم سازد.

مقام معظم رهبری در مورد اهمیت کانون خانواده می‌فرمایند: «در استحکام بنیان خانواده، خود زن و شوهر بیشترین نقش را دارند. با گذشت خودشان، با همکاری خود، با مهربانی و محبت خوب خودشان – که از همه مهمتر هم محبت است – می‌توانند این بنا را ماندگار و این سازگاری را همیشگی بکنند.»

ایشان در بیاناتی دیگر در تعرف خانواده اسلامی می‌فرمایند: «خانواده در اسلام یعنی محل سکونت دو انسان، محل آرامش روانی دو انسان، محل انس دو انسان با یکدیگر، محل تکامل یک نفر به وسیله یک نفر دیگر، آن جایی که انسان در آن صفا می‌یابد، راحتی روانی می‌یابد، این محیط خانواده است.»

مقام معظم رهبری در مورد اهمیت برکت و رحمتی که خداوند به واسطه پیوند زناشویی در خانواده ایجاد می‌کند می‌فرمایند: «خانواده، کلمه طیبه است. کلمه طیبه هم خاصیتش این است که وقتی یک جایی به وجود می‌آید مرتب از خود برکت و نیکی می‌تراود و به پیرامون خودش نفوذ می‌دهد.»

جای تأسف دارد که نه تنها از این فرمایشات به بهترین صورت ممکن و به عنوان نقشه راه زندگی سعادت بار استفاده نمی‌کنیم بلکه گاها آن را نشنیده و شاید هم در معنای تذکر نپذیریم، تذکری دلسوزانه از سوی رهبری جامعه اسلامی که حکم پدر تمامی کشور را دارد.

اما به راستی در جامعه کهن ایران که ضرب المثل‌های زیبایی بسیاری در مورد اهمیت بنیان خانواده در فرهنگ عامه آن یافت می‌شود و احادیث گرانبهایی در حفظ این کانون الهی، از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) گرفته تا ائمه اطهار(علیهم السلام) در دسترس عموم قرار دارد؛ چرا باید واژه طلاق قبح و زشتی خود را چنان از دست بدهد که بنابر بدعتی نوین “جشن‌های طلاق” در گوشه و کنار محلات ما دیده و شنیده شود.

کجای دین و فرهنگ ما در مورد ولیمه دادن و تقسیم شادی برای از هم گسیخته شدن یک خانواده توصیه‌هایی می‌توان یافت!!

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «زن بگیرید و طلاق مدهید، زیرا خداوند مردانی را که مکرر زن گیرند و زنانی را که مکرر شوهر کنند دوست ندارد»( نهج الفصاحه ص ۴۵ حدیث۲۶۶)

و در حدیثی دیگر در مورد قبه طلاق حتی به شوخی می‌فرمایند: «سه چیز است که شوخی در آن روا نیست، طلاق، نکاح و آزاد کردن بنده.(نهج الفصاحه ص ۴۵ حدیث۲۲۵۹)

همچنین پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد اهمیت ازدواج و بهانه نگرفتن‌های بی‌جا در اجرای این امر می‌فرمایند: «وقتی کسی که خلق و دین وی مایه رضایت است به خواستگاری می‌آْید به وی زن بدهید و اگر چنین نکنید فتنه و فساد در زمین فراوان خواهد شد. »(نهج الفصاحه ص ۴۳ حدیث۲۷۴)

و ایشان برای آسان گرفتن ازدواج بین جوانان بالا رفتن نرخ تشکیل خانواده در جامعه اسلامی می‌فرمایند: «وقتی اشخاص هم شأن به خواستگاری پیش شما آمدند، دختران خود را به شوهر بدهید و در کار آنها منتظر حوادث نباشید.»(نهج الفصاحه ص ۴۴حدیث۲۵۰)

برخی از جوانان، عدم درک متقابل یا انتخاب اشتباه را دلیل طلاق خود بعد از گذشت مدت کوتاهی از زندگی زناشویی اعلام می‌کنند که در این زمینه هم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقشه راه کوتاه و موفقی را پیش روی جوانان قرار داده است: ایشان می‌فرمایند: «به اشخاص هم شأن زن بدهید و از اشخاص هم شأن زن بگیرید و محل نطفه‌های خود را به دقت انتخاب کنید.»(نهج الفصاحه ص ۴۶حدیث۲۶۸) و در مورد ترس از ازدواج و یا طلاق به بهانه‌های صرفا فقر اقتصادی می‌فرمایند: «… هر که به اعتماد خدا و به امید ثواب ازدواج کند بر خدا لازم است که وی را یاری کند و او را برکت دهد.».(نهج الفصاحه ص ۴۷حدیث۲۷۸)

به هر حال، احادیث بسیاری در مورد اهمیت ازدواج و بیشتر از آن حفظ کیان خانواده در میان سخنان گوهر بار رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌توان یافت که کنار هم قرار دادن آنها و عمل به این سفارشات می‌توان بحران عدم تشکیل خانواده و بدتر از آن بحران طلاق در میان خانواده‌ها را از بین ببرد.

روانشناسان و جامعه‌شناسان با توجه به سبک زندگی اسلامی در جوامع اسلامی بر این باور هستند که تقویت بعد عواطف خانوادگی در دنیای صنعتی یکی از ملزومات ایجاد استحکام بنیان خانواده است که هر آنچه در این مسیر از پرتو هدایت سیره و سخنان اهل بیت(علیهم السلام) استفاده کنیم موفق‌تر خواهیم بود.

نقشه راه اهل بیت(علیهم السلام) در این زمینه گفت و گو‌های محبت‌آمیز بین زن و شوهر، ایجاد رابطه کلامی و ایجاد حس امنیت در خانواده است رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می‌فرمایند: «مردی که به زنش بگوید: من تو را دوست دارم، اثر این سخن هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود.»

یکی دیگر از این راه‌های روانشناسانه صدا کردن زن توسط شوهر و یا شوهر توسط زن به بهترین و زیباترین نام‌هاست. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در این زمینه می‌فرمایند: «برای افزایش مهر و صفا در میان مسلمانان، همدیگر را با نام زیبا و محترمانه صدا بزنید.»

خوش برخوردی و گشاده‌رویی، یکی دیگر از روش‌های ایجاد محبت بین زن و شوهر و افزایش استحکام خانواده است. استقبال زن از شوهر هنگام ورود به منزل و سلام و احوال پرسی عاشقانه و محبت ورزیدن به او بعد از یک روز سخت کاری می‌تواند بسیاری از اختلافات را حل و حتی زن و شوهر را برای رسیدن به مقصود خود کمک کند. امام صادق(علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «وقتی شوهر به خانه وارد می‌شود باید به اعضای خانواده به ویژه همسرش سلام کند.»

گفتن جملات عاشقانه و محبت‌آمیز بین زن و شوهر می‌تواند همچنان کانون عشق و محبت آنان را حتی بعد از سال‌ها زندگی زناشویی گرم نگه دارد چرا که طبق قوانین اسلامی که برگرفته از نیاز روح بشر است، ابزار و اظهار محبت و الفت می‌تواند بنیان خانواده را تقویت کند. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «اگر شخصی را دوست داشتی، دوستی خود را به او اعلام کن، زیرا این عمل انس و الفت را بین شما پایدارت می‌کند.»

دلجویی کردن از همسر، استقبال و بدرقه او هنگام ورود و خروج از منزل، حتی سؤال در مورد پخت غذای مورد علاقه شوهر، بهانه نگرفتن مرد برای غذا و همچنین تلاش شوهر برای فراهم کردن مخارج و مایحتاج همسر و فرزندانش از مهمترین عواملی است که روانشناس، توجه به آن را مایه قوام استحکام خانواده و طول زندگی زناشویی می‌دانند.

چه شیرین‌تر و زیبا است که شوهران با توجه به نیازهای شخصی همسرانشان وسایل مورد نیاز و علاقه‌اش را به عنوان هدیه به همسرانشان تقدیم کنند چرا که این نکته در روابط زناشویی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از روی فطرت انسانی مهر و محبت کسی که به انسان هدیه می‌دهد در دل جای می‌گیرد.

اما از بعد تربیت خانوادگی قبل از ازدواج و نکات جامعه‌شناسی می‌توان گفت: ایمان و فضیلت‌گرایی اعضای خانواده، جود عشق، مهر و محبت میان اعضای خانواده، آشنایی کامل اعضای خانواده با حقوق و وظایف خود چون

الف) حق والدین بر فرزندان

ب) حق فرزندان بر والدین

ج) وظیفه‌ی هر یک از زن و مرد نسبت به کل خانواده

د) حقوق و وظایف زن و شوهر نسبت به یک دیگر

بیشترین تأثیر را در ایجاد استحکام و برقراری عدالت و محبت در بین اعضای خانواده دارد.

همچنین مهرورزی، تفاهم و همکاری میان اعضای خانواده، وجود روحیه ی صبر و پایداری و متانت در فراز و فرودهای زندگی،حاکمیت صداقت در فضای خانواده، مدیریت و برنامه ریزی صحیح در خانواده، رعایت اخلاق نیکو و رعایت ادب و احترام متقابل در خانواده، وجود اعتماد در خانواده و پرهیز از سوء ظن، پرهیز از آفت حسد، وفاداری اعضای خانواده نسبت به یک دیگر می‌تواند قطار زندگی را بر ریل‌های موفقیت به حرکت در آورد.

منبع: طنین یاس؛ به قلم منیره غلامی توکلی