امام عسکرى (ع) و تصوّف

از جمله جریان هاى فاسدى که امام عسکرى (علیه السلام) به شدّت از آن بیزارى جسته و مردم را از گرویدن به آن بر حذر مى داشت، گروه «صوفیه» است. این فرقه از آغاز پیدایش توسّط «ابوالقاسم کوفى بهشمیّه» توانست تحت پوشش اسلام، عدّه اى از مسلمانانِ ساده لوح را بفریبد.

محمّد بن عبدالجبّار از امام عسکرى (علیه السلام) نقل کرده که حضرتش فرمود:

از امام صادق (علیه السلام) در مورد «ابوهاشم کوفى» سؤال شد، امام صادق (علیه السلام) فرمود:

«او فردى بسیار فاسد العقیده بود و مسلکى به نام تصوّف اختراع کرد و آن را مرکزى براى اعتقادات پلید خود قرار داد.»[۱]

آرى، بدعت، خودنمایى، چلّه نشینى، تعطیل کردن احکام دین، انزوا و… از مظاهر تصوّف است و ائمه (علیهم السلام) با آن مقابله نموده اند. و موجب تأسّف آنکه این روش هاى غلط گاهى تحت عناوینى همچون: تشیّع، ابراز علاقه به اهل بیت (علیهم السلام) و یا تهذیب نفس انجام مى گیرد!

امام حسن عسکرى (علیه السلام) خطاب به صحابى گرانقدرش، ابوهاشم داود بن قاسم جعفرى فرمود:

«زمانى بر مردم فرا مى رسد که چهره هایشان خندان، ولى دلهایى تاریک دارند. از دیدگاه آنان، سنّت یعنى بدعت و بدعت یعنى سُنّت. مؤمن را به دیده حقارت مى نگرند و فاسق را ارج مى نهند. فرمانروایان آنان افرادى نادان و ستم پیشه اند و دانشمندان ایشان دریوزه دربار ستمگرانند. ثروتمندان آنها حقّ تهیدستان را به یغما مى برند و کوچک ترها بر بزرگان خود پیشى مى گیرند.

انسان هاى نادان از دیدگاه ایشان فردى آگاه و اشخاص حیله گر را مهذّب مى دانند. میان فرد با اخلاص و انسان مُردّد تمییز نمى دهند. آنان گوسفندان را از گرگ ها باز نمى شناسند. عالمان و اندیشمندان آنها بدترین آفریده هاى الهى در روى زمین اند؛ چرا که به فلسفه و تصوّف تمایل نشان مى دهند.

به خدا سوگند! آنها از عقیده [و فطرت] خود برگشته و از راه حق منحرف شده اند. در علاقه و محبّت به مخالفان ما زیاده روى مى کنند و شیعیان و دوستداران ما را به گمراهى مى کشانند. اگر به جاه و مقامى دست یابند، از گرفتن رشوه سیر نمى شوند و اگر به ذلّت گرفتار گردند، ریاکارانه خدا را پرستش مى کنند. آگاه باشید که آنان راه (سعادت و حقیقت) را بر مؤمنان مى بندند و مُبلّغان آئین کافرانند. کسانى که با آنها زندگى مى کنند، باید از آنان بر حذر بوده و دین و ایمان خویش را حفظ کنند.»

سپس امام عسکرى (علیه السلام) فرمود:

«اى ابوهاشم! این مطالب را پدرم از پدران بزرگوارش، از جعفر بن محمّد (علیهم السلام) برایم نقل نمود. این سخنان از اسرار ما است، آنها را جز براى اهلش بازگو مکن.»[۲]

نفوذ افکار انحرافى و از جمله تصوّف در میان شیعیان، خطرى بوده است که بزرگان از یاران ائمه (علیهم السلام) بدان اهتمام مى ورزیده و گزارش آن را به امامان معصوم (علیهم السلام) منتقل مى نموده اند.

احمد بن محمد بن عیسى ـ از اصحاب امام حسن عسکرى (علیه السلام) ـ در نامه اى به حضرت چنین گزارش مى دهد:

«گروهى یافت شده اند که براى مردم سخنرانى مى کنند و احادیثى مى خوانند و آنها را به شما و پدران شما نسبت مى دهند. در میان آنهاست احادیثى که قلوب ما آنها را نمى پذیرد ولى امکان ردّ این روایات وجود ندارد، چرا که آنها را از پدران شما نقل مى نمایند. ایشان دو نفرند؛ یکى، على بن حَسکه و دیگرى، قاسم یقطینى.»

وى در ادامه مى نویسد:

«از عقاید ایشان است که مى گویند: مراد از سخن خدا که مى فرماید: «انّ الصّلوه تنهى عن الفحشاء و المنکر»[۳]

مردى است که مردم را از فحشاء بازمى دارد نه آنکه مقصود، رکوع و سجود باشد. و مقصود از زکات نیز همان مرد است نه دراهم و اخراج مال.

و بر همین منوال، اوامر و نواهى خداوند را تأویل مى کنند. بر ما منّت بگذارید و راه حق و سلامت از انحرافات را بیان نمایید.»

امام عسکرى (علیه السلام) در پاسخ نوشت:

«ابن حَسکه دروغ مى گوید و براى شما همین کافى است که ما او را در زمره دوستان خود نمى شناسیم. خدا، او را لعنت کند. به خدا قسم! که پروردگار، محمّد (صلى الله علیه و آله وسلم) و پیامبران قبل از او را نفرستاد مگر براى دین خالص و نماز و زکات و روزه و حج و ولایت. و پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله وسلم) مردم را دعوت نکرد مگر به سوى خداى وحده لاشریک له و ما اوصیا از فرزندان پیامبر نیز بنده خدا هستیم و به او شرک نمى ورزیم. اگر اطاعتش کنیم، بر ما رحم خواهد کرد و اگر نافرمانى اش کنیم، ما را عذاب خواهد نمود. ما بر خدا حجّت نداریم بلکه حجّت از اوست بر ما و بر همه خلقش. من این سخنان را نفى نموده، از این اشخاص بیزارى مى جویم؛ شما نیز آنها را رها کنید. خداوند، لعنتشان کند. و آنان را در تنگنا قرار دهید و چنانچه آنها را در مکان خلوت یافتید، سرشان بر سنگ بکوبید.»[۴]

پى نوشت ها:

[۱] . سفینه‏ البحار، شیخ عباس قمى، ص ۱۴۵، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس.

[۲] . همان.

[۳] . عنکبوت / ۴۵٫

[۴] . رجال الکشّى، ج ۲، ص ۸۰۲ و ۸۰۳، مؤسّسه آل البیت علیهم‏ السلام .

منبع :سیّد جعفر ربّانى؛کوثر ، زمستان ۱۳۸۲، شماره ۶۰.