اعمال مخصوص شبها و روزهاى ماه رجب

شب اوّل ماه:

انجام اعمالى در این شب با ارزش، مورد سفارش است:

اوّل: از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که به هنگام رؤیت هلال ماه رجب، این دعا را مى خواند:

اَللّـهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَیْنا بِالاَْمْنِ وَ الاْیمانِ، وَ السَّلامَهِ وَ الاِْسْلامِ، رَبّى وَرَبُّکَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ.(۱)

خدایا این ماه را بر ما نو کن به امنیت و ایمان و سلامت و دین اسلام پروردگار من و پروردگار تو (اى ماه) خداى عزوجل مى باشد.

و همچنین از آن حضرت نقل شده است که وقتى هلال ماه رجب را مى دید، مى فرمود:

اَللّـهُمَّ بارِکْ لَنا فى رَجَب وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ اَعِنّا عَلَى الصِّیامِ وَ الْقِیامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ.(۲)

خدایا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و کمکمان ده براى گرفتن روزه و شب زنده دارى و نگهدارى زبان و پوشیدن چشم و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگى و تشنگى قرار مده.

دوم: غسل کردن.

مرحوم «سیّد بن طاووس» مى گوید در کتب «عبادات» روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) یافتم که آن

حضرت فرمود: «هر کس درک کند ماه رجب را و در اوّل، وسط و آخر آن، غسل کند؛ همانند روزى که از مادر متولّد شده، از گناهان خارج گردد (و پاک شود)».(۳)

سوم: زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب فضیلت بسیار دارد.(۴)

چهارم: بعد از نماز مغرب، بیست رکعت نماز بخواند (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت یک بار سوره «حمد» و یک بار سوره «توحید» بخواند؛ رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در پاداش این عمل فرمود: هر کس چنین کند، به خدا سوگند! خودش، خانواده اش، مالش و فرزندانش محفوظ بمانند و از عذاب قبر پناه داده شود… و در قیامت به سرعت از صراط بگذرد.(۵)

پنجم: بعد از نماز عشا، دو رکعت نماز بجا آورد، در رکعت اوّل «حمد» و «الم نشرح» را یک مرتبه و سوره «قل هو اللّه احد» را سه مرتبه بخواند و در رکعت دوم، سوره هاى «حمد»، «اَلَم نشرح»، «قل هو اللّه احد» و «معوّذتین» (سوره هاى ناس و فلق) را یکبار بخواند و پس از سلام سى مرتبه بگوید: «لا اله الاّ اللّه» و سى مرتبه «صلوات» بفرستد.

رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: کسى که این عمل را انجام دهد، خداوند گناهانش را مى آمرزد و از گناه پاک مى شود.(۶)

ششم: سى رکعت نماز بخواند، (هر دو رکعت به یک سلام) در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و یک مرتبه «قل یا ایّها الکافرون» و سه مرتبه «قل هو اللّه احد» را بخواند؛ در روایتى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: هر مرد و زن مؤمنى چنین کند، خداوند تمام گناهان کوچک و بزرگ وى را مى آمرزد و تا سال بعد، خداوند نامش را در فهرست «نمازگزاران» مى نویسد و از نفاق پاک مى شود.(۷)

هفتم: احیاى شب اوّل ماه: «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» از امام صادق(علیه السلام) از جدّش از امیر مؤمنان على(علیه السلام) نقل کرده است که آن حضرت دوست داشت که در چهار شب از شبهاى سال، فارغ از هر چیز، به عبادت بپردازد: شب اوّل ماه رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان.(۸)

در حدیثى دیگر، از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که: «تا مى توانى بر احیاى شب هاى عید فطر، عید قربان و… شب اوّل رجب مراقبت کن».(۹)

هشتم: خواندن دعایى که از امام جواد(علیه السلام) نقل شده است که فرمود: مستحب است انسان، در شب اوّل رجب، با این کلمات، دعا کند:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاَنَّکَ مَلیکٌ، وَاَنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء مُقْتَدِرٌ، وَاَنَّکَ ما

خدایا از تو خواهم بواسطه آن که تو فرمانروایى و تو بر هر چیز توانایى و تو هر کارى

تَشآءُ مِنْ أَمْر یَکُونَ، اَللّـهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّد نَبِىِّ الرَّحْمَهِ،

را بخواهى مى شود خدایا من بسویت رو کنم بوسیله پیامبرت محمّد پیامبر رحمت

صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، یا مُحَمَّدُ یا رَسُولَ اللهِ، اِنّى اَتَوَجَّهُ بِکَ اِلَى اللهِ رَبِّکَ

درود تو بر او و آلش، اى محمّد اى رسول خدا براستى من به تو رو آورده ام براى رفتن به درگاه خدا پروردگار من

وَرَبِّى لِیُنْجِحَ بِکَ طَلِبَتى، اَللّـهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّد وَالاَْئِمَّهِ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ،

و تو تا بلکه بوسیله تو حاجت روا گردم خدایا به حق پیامبرت محمّد و به حق پیشوایان از خاندانش

صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، اَنْجِحْ طَلِبَتى.

صلى اللّه علیه و علیهم که حاجتم را روا کن.

آنگاه حاجت خود را از خداوند بخواهد.(۱۰)

نهم: از حضرت موسى بن جعفر(علیه السلام) نقل شده که (در شب اوّل ماه رجب) بعد از فراغ از نماز شب، در حال سجده مى گفت:

لَکَ الْمَحْمَدَهُ اِنْ اَطَعْتُکَ، وَلَکَ الْحُجَّهُ اِنْ عَصَیْتُکَ، لا صُنْعَ لى وَلا لِغَیْرى

براى توست ستایش اگر پیرویت کنم و تو حجت و برهان بر من دارى اگر نافرمانیت کنم نه کارى از من ساخته است و نه از غیر من

فى اِحْسان اِلاَّ بِکَ، یا کائِناً قَبْلَ کُلِّ شَىْء، وَیا مُکَوِّنَ کُلِّ شَىْء، اِنَّکَ

در مورد احسان مگر بوسیله تو اى بوده پیش از هر چیز و اى بود کننده هر چیز براستى تو

عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، اَللّهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدیلَهِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَ مِنْ

بر هر چیز توانایى خدایا به تو پناه برم از انحراف هنگام مرگ و از

شَرِّ الْمَرْجِعِ فِى الْقُبُورِ، وَ مِنَ النَّدامَهِ یَوْمَ الاْ زِفَهِ، فَاَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ

بازگشت بد در میان گور و از پشیمانى در روز قیامت پس از تو خواهم که درود فرستى

عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تَجْعَلَ عَیْشى عیشَهً نَقِیَّهً، وَ مِیتَتى میتَهً

بر محمّد و آل محمّد و قرار دهى زندگى مرا زندگى پاک و پاکیزه و مرگم را مرگى

سَوِیَّهً، وَ مُنْقَلَبى مُنْقَلَباً کَریماً، غَیْرَ مُخْز وَ لا فاضِح، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى

معتدل و مستقیم و بازگشتم را بازگشتى گرامى که خوارى و رسوایى در آن نباشد خدایا درود فرست بر

مُحَمَّد وَ آلِهِ الاَْئِمَّهِ، یَنابیعِ الْحِکْمَهِ، وَ اُولِى النِّعْمَهِ، وَمَعادِنِ الْعِصْمَهِ،

محمّد و آلش آن پیشوایانى که سرچشمه هاى حکمت و ولى نعمت و معادن عصمتند و

وَاْعصِمْنى بِهِمْ مِنْ کُلِّ سُوء، وَلا تَاْخُذْنى عَلى غِرَّه وَ لا عَلى غَفْلَه، وَ لا

بوسیله ایشان مرا از هر بدى محافظت فرما و مگیر مرا در حال غرور و نه در حال غفلت و بى خبرى و

تَجْعَلْ عَواقِبَ اَعْمالى حَسْرَهً، وَ ارْضَ عَنّى، فَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِلظّالِمینَ

قرار مده پایان کارهایم را حسرت و افسوس و از من راضى شو که راستى آمرزشت مخصوص ستمکاران است و

وَاَنـَا مِنَ الظّالِمینَ، اَللّـهُمَّ اغْفِرْ لى ما لا یَضُرُّکَ، و اَعْطِنى ما لا یَنْقُصُکَ،

من نیز از ستمکارانم خدایا بیامرز از من آنچه را زیان به تو نزند و عطا کن به من آنچه تو را کم نیاید

فَاِنَّکَ الْوَسیعُ رَحْمَتُهُ، اَلْبَدیعُ حِکْمَتُهُ، وَ اَعْطِنِى السَّعَهَ وَ الدَّعَهَ، وَ الاَْمْنَ

زیرا که رحمت تو وسیع و فرزانگیت تازه و جدید است و عطا کن به من وسعت و فراخى و امنیّت

وَ الصِّحَّهَ، وَ الْبُخُوعَ وَ الْقُنُوعَ، وَ الشُّکْرَ وَ الْمُعافاهَ، وَ التَّقْوى وَ الصَّبْرَ،

و سلامتى و فروتنى و قناعت و سپاسگزارى و تندرستى و پرهیزکارى و شکیبایى و

وَالصِّدْقَ عَلَیْکَ وَ عَلى اَوْلِیآئِکَ، وَ الْیُسْرَ وَ الشُّکْرَ، وَ اعْمُمْ بِذلِکَ یا رَبِّ

راستى (و درستى) نسبت به تو و نسبت به دوستانت و آسانى و شکر و در اینها که گفتم و با من شریک ساز پروردگار من

اَهْلى وَ وُلْدى وَ اِخْوانى فیکَ، وَ مَنْ اَحْبَبْتُ وَ اَحَبَّنى، وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنى،

خانواده و فرزندان و برادران دینى مرا و کسانى را که من دوست دارم یا آنان مرا دوست دارند و فرزندان آینده و پدران گذشته من

مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُؤْمِنینَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.(۱۱)

از مسلمانان و مؤمنین اى پروردگار جهانیان.

در حدیث آمده است که این دعا، بعد از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است. آنگاه سه رکعت وتر (دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر) را بجا مى آورى پس از سلام، در همان حالت نشسته مى خوانى:

اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لا تَنْفَدُ خَزآئِنُهُ، وَ لا یَخافُ آمِنُهُ، رَبِّ اِنِ ارْتَکَبْتُ

ستایش آن خدایى را سزاست که خزینه هایش پایان نپذیرد و هر که در امان او بود هراس ندارد پررودگارا اگر من دست به

الْمَعاصِىَ فَذلِکَ ثِقَهٌ مِنّى بِکَرَمِکَ، اِنَّکَ تَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِکَ، وَتَعْفُو

نافرمانى زدم این بخاطر آن اطمینانى بود که به کرم تو داشتم براستى که تو از بندگانت

عَنْ سَیِّئاتِهِمْ، وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ اِنَّکَ مُجیبٌ لِداعیکَ وَ مِنْهُ قَریبٌ، وَ اَنـَا

توبه شان را مى پذیرى و از گناهانشان درگذرى و لغزشهاشان بیامرزى و براستى که تو خواننده ات را پاسخ دهى و به او نزدیکى و من

تائِبٌ اِلَیْکَ مِنَ الْخَطایا، وَ راغِبٌ اِلَیْکَ فى تَوْفیرِ حَظّى مِنَ الْعَطایا، یا

بسوى تو از گناهان توبه کنم و میل دارم از درگاهت که بهره ام را از عطاهاى خویش فراوان گردانى اى

خالِقَ الْبَرایا، یا مُنْقِذى مِنْ کُلِّ شَدیدَه، یا مُجیرى مِنْ کُلِّ مَحْذُور، وَفِّرْ

آفریننده خلایق اى نجات دهنده من از هر سختى اى پناه ده من از هر خطر و چیز ترسناک خدایا نشاط و خوشحالیم را

عَلَىَّ السُّرُورَ، وَ اکْفِنى شَرَّ عَواقِبِ الاُْمُورِ، فَاَنْتَ اللهُ عَلى نَعْمآئِکَ

فراوان گردان و از شر پایان هر کار نگاهم دارد که براستى اى خدا تو بر نعمتها

وَ جَزیلِ عَطـآئِکَ مَشْکُـورٌ، وَ لِکُلِّ خَیْر مَذْخُـورٌ.(۱۲)

و عطاهاى سرشارت مورد سپاسگزارى هستى و براى هر خیر و خوبى ذخیره ما باشى.

1. اقبال، صفحه ۶۲۷.
   ۲٫ همان مدرک، صفحه ۶۲۸.
   ۳٫ همان مدرک.
   ۴٫ زاد المعاد، صفحه ۱۳.
   ۵٫ اقبال، صفحه ۶۲۹.
   ۶٫ همان مدرک.
   ۷٫ اقبال، صفحه ۶۲۹ .
   ۸٫ مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۸.
   ۹٫ زاد المعاد، صفحه ۱۳.
   ۱۰٫ مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۸.
   ۱۱٫ مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۸.
   ۱۲٫ مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۹.