اعمالی که از شمیم بهشت محروممان می کند

اُف بر شما… اینان کسانی‌اند که آن سخن (وعده عذاب) درباره آنان به حقیقت پیوست، در حالی که در میان امت‌هایی از جنیان و آدمیان هستند که پیش از آنان درگذشتند. قطعا اینان زیانکارند.

صله رحم از موارد سفارش شده و موکد دین مبین اسلام است که ترک آن، عواقب ناخوشایندی به دنبال دارد؛ این سنت حسنه در خصوص پدر و مادر بیشتر سفارش شده است. نوشتار زیر برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات اثر آیت الله جوادی آملی است که به اتفاق هم مرور می‌کنیم:

اولویت حق با مادر

امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: حضرت موسی بن عمران (علیه السلام) سه بار به خدا عرض کرد: پروردگارا! به من توصیه‌ای کن! خدای سبحان در هر سه بار فرمود: تو را به خودم سفارش می‌کنم؛ آن گاه عرض کرد: پروردگارا! مرا سفارش کن! فرمود: تو را سفارش می‌کنم به مادرت. سپس عرض کرد: پروردگارا! مرا سفارش کن. فرمود: تو را به مادرت سفارش می‌کنم. باز گفت: پروردگارا! مرا سفارش کن. فرمود: تو را به پدرت سفارش می‌کنم. امام باقر (علیه السلام) افزود: از همین رو گفته می‌شود که حق مادر از نیکی دوسوم و برای پدر یک سوم است.(۱)

پدر

امام سجاد(علیه السلام) می‌فرمایند: حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو و تو شاخه او هستی و بدان که اگر او نبود تو نیز نبودی، پس هر گاه در خودت نعمتی یافتی که شادمانت می‌کند بدان که پدرت برای تو ریشه آن نعمت است و حمد خدا به جای آور و به اندازه آن نعمت از او شکرگزار باش.(۲)

قطع پیوند با والدین

خداوند گسستن پیوند با والدین را نکوهیده و درباره آن تهدید کرده است. کسانی که پدر و مادر خود را تحقیر و به آنان اهانت می‌کنند به سرانجامی بد گرفتار می‌شوند. در قرآن کریم آمده است: و آن کس که به پدر و مادر خود، آن گاه که او را به پذیرش رستاخیز فراخواندند گفت: اُف بر شما… اینان کسانی‌اند که آن سخن(وعده عذاب) درباره آنان به حقیقت پیوست، در حالی که در میان امت‌هایی از جنیان و آدمیان هستند که پیش از آنان درگذشتند. قطعا اینان زیانکارند.(۳)

امام سجاد (علیه السلام) می‌فرمایند: حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو و تو شاخه او هستی و بدان که اگر او نبود تو نیز نبودی، پس هر گاه در خودت نعمتی یافتی که شادمانت می‌کند بدان که پدرت برای تو ریشه آن نعمت است و حمد خدا به جای آور و به اندازه آن نعمت از او شکرگزار باش.

این آیه تنها درباره فرزندان کفرپیشه نیست، بلکه محور آن نکوهش اهانت و تحقیر والدین است چنان که خدای متعال در آیه‌ای دیگر این کار را نکوهیده و فرموده است: … و به آنان کلمه‌ای ناخوشایند مگوی و با آنان پرخاشگری مکن.(۴)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز فرمودند: از ستم بر والدین بپرهیزید، زیرا بوی بهشت از راهی هزار ساله به مشام می‌رسد ولی عاق والدین آن را نمی‌یاید.(۵)

امام صادق (علیه السلام) فرمود: پایین ترین مرتبه عاق والدین شدن، اف گفتن است. اگر خدا چیزی کمتر از اف گفتن نشان می‌داشت، از آن نهی می‌کرد(۶)، همچنین فرمود: هر کس به والدین خود در حالی که به او ستم کرده‌اند خشمگینانه بنگرد خدا نمازش را نمی‌پذیرد.(۷)

شدیدترین مرحله در عاق والدین شدن، کشتن آنهاست. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بالاتر از هر عقوقی(ستم بر والدین) ستمی هست تا اینکه کسی یکی از والدین خود را بکشد و هر گاه چنین کرد عقوقی بدتر از آن نیست.(۸) مراد از عقوق والدین همان ستم و آزردن آن دو است که موجب گسستن پیوند خویشاوندی با آنها است.(۹)

بدرفتاری با پدر و مادر افزون بر کیفر اخروی زیان‌های دنیوی نیز دارد. بر پایه حدیثی قدسی خداوند فرمود: به عزت و جلال و بلندی شانم سوگند اگر عاق والدین عبادت همه پیامبران را انجام دهد از او نمی‌پذیرم.(۱۰)

پی‌نوشت‌ها

۱- الامالی، صدوق، ص ۵۱۱

۲- تحف العقول، ص ۲۶۳

۳- احقاف، آیه ۱۷ – ۱۸

۴- اسراء، آیه ۲۳

۵- الکافی، ج ۲، ص ۳۴۹

۶- همان

۷- همان

۸- همان، ص ۳۴۶

۹- مجمع البحرین، ج ۵، ص ۲۱۵

۱۰- جامع السعادات، ج۲، ۲۷۱

منبع: آیت الله جوادی آملی؛ مفاتیح الحیات