بحثی درباره فاطمه دختر امام عسکری علیه السلام

عده ای از مردم شهر اران و بید گل معتقد هستند که خواهر امام زمان علیه السلام «فاطمه بنت العسکری علیه السلام» در این شهر مدفون هستند اکنون در این باره به بحث می نشینیم.

هر چند برخی از نویسندگان نام چند فرزند برای امام حسن عسکری (علیه السّلام) ذکر کرده انداما قول مشهور این است که:از ایشان تنها یک فرزند، هم نام و هم کنیه با رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ متولد شده است.علاوه بر این که تقسیم میراث آن حضرت میان مادر و برادر ایشان نیز می تواند مؤید قول مشهور باشد، که به آن اشاره خواهیم کرد.
گفته شد برخی از نویسندگان چند فرزند برای امام حسن عسکری (علیه السّلام) ذکر کرده اند از جمله این فرزندان «محمد، موسی، فاطمه، عایشه، حسین و…».[۱]
اما به نظر می رسد این اقوال صحیح نباشد، چرا که:
اولاً علمای شیعه تنها فرزند امام حسن عسکری (علیه السّلام) را حضرت مهدی (عج) می دانند و نام دیگری را ذکر نکرده اند. شیخ مفید یک فرزند را می پذیرد. نظر شیخ این است: «أمّا الحسن‏ بن‏ علیّ‏ العسکری‏ علیه‏ السّلام‏ فلم‏ یکن‏ له‏ ولد سوى‏ صاحب‏ الزّمان‏ علیه الصلاه و السّلام و لم یخلف ولدا غیره ظاهرا و باطنا، و إنّما خلّفه علیه السّلام غائبا مستترا و خائفا منتظرا لدوله الحق».[۲]
کلینی در کافی می نویسد: «فرزندی برای امام حسن عسکری (علیه السّلام) به دنیا آمد و او را محمد نام نهادند.»[۳]طبرسی در اعلام الوری همین قول را ذکر کرده است و می نویسد فردی از امام حسن عسگری (علیه السّلام) سؤال کرد: آقای من آیا برای شما فرزندی هست؟ حضرت فرمود بله. سؤال کرد، اگر امری اتفاق بیفتد در کجا از او می توانم سؤال کنم؟ حضرت فرمود: در مدینه.[۴]اما گنجی شافعی در کتاب مناقب، درباره هنگامه شهادت امام علیه سلام می گوید: ایشان در روز جمعه سوم ربیع اول سال ۲۶۶ از دنیا رفت و یک فرزند از خود به یادگار گذاشت که همان امام منتظر است. أبو مظفر یوسف سبط ابن جوزی در کتاب خصائص این سخن را تایید می کند و می گوید: «درگذشت آن حضرت در سال ۲۶۰ بود و تنها فرزند ایشان محمد نام داشت همانگونه که محمد بن طلحه شافعی هم این نظر را داشت.[۵] خنجی در وسیله الخادم الی المخدوم نیز همین گفته را باور دارد.[۶]
علامه مجلسی در بحارالانوار می نویسد: اینکه حضرت مهدی (عج) برادری به نام موسی داشته باشد. این خبر غریب است.[۷]
ثانیاً یک دلیل تاریخی هم وجود دارد که قول مشهور را تأیید می کند.
کلینی می نویسد:معتمد عباسی چون شنیده بود که از حضرت عسکری (علیه السّلام) فرزندی باقی مانده درصدد یافتن او برآمد و دستور داد عدّه ای از قابله ها، زنان و کنیزان آن حضرت را معاینه نمایند و اگر آثار حمل در آنها مشاهده شد گزارش کنند.
نقل شده است که یکی از قابله ها به کنیزی شک کرد، از طرف خلیفه دستور داده شد که آن کنیز را در محلی تحت نظر قرار بدهند… سرانجام چون اثری از حمل ظاهر نشد آن کنیز آزاد گردید.[۸]
معتمد برای آنکه وانمود کند که از امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرزندی باقی نمانده و شیعیان از وجود امام بعدی نومید گردند، دستور داد، میراث آن حضرت میان مادر و برادر امام حسن عسکری (علیه السّلام) تقسیم شود:
این تقسیم ارث دلالت بر این دارد که امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرزند دیگری نداشته اند و با توجه به اینکه خلیفه نتوانسته بود امام مهدی (علیه السّلام) را پیدا کند
بنابراین دستور می دهد که ارث امام تقسیم شود.
علی بن عیسی اربلی می نویسد: شیعیان عقیده داشتند که از امام فرزندی باقی مانده است که امامت را بر عهده دارد.[۹]زیرا تعدادی از آنان فرزند خردسال امام را قبلاً دیده بودند.
اقوال دیگری که در این رابطه هست مبنی بر داشتن فرزندانی دیگر، مورد قبول علمای شیعه نیست.

۱. عدم فرزند برای امام حسن عسکری (ع)
جعفر کذاب[۱۰]و زیدیه[۱۱] به این مساله معتقد بودند. شماری دیگر نیز همین نظر را داشتند.

۲-چهار فرزند برای امام عسکری (ع)از قول نصر بن علی[۱۲]با نامهای
۱- حجت ۲- موسی ۳- فاطمه ۴- عایشه
۳-فرزندی قبل از حضرت مهدی(عج)  داشته و از دنیا رفته[۱۳]
۴-یک پسر و یک دختر[۱۴]
۵-  دو پسر موسی و محمد[۱۵]
۶- دو پسر یکی مرده و دیگری زنده

 مسعودی در این باره نقل می کند: برخی از یاران مورد اطمینان از ابراهیم پسر ادریس نقل کرده اند که نزد امام حسن عسکری رفتم و دو گوسفند بردم. امام فرمود هر دو گوسفند را برای پسرش قربانی کنم، و از آن خود بخورم و به دوستانم هم بدهم. من اینگونه نمودم اما بعد از چندی که امام را دیدم فرمود، آن پسر از دنیا رفت. بعدها دوباره دو گوسفند برداشته و به دیدار حضرت رفتم. فرمود هر دو را قربانی کنم و برای پسرش که تازه متولد شده است عقیقه نمایم. بعدها که نزد امام رفتم از این فرزند چیزی نفرمودند.[۱۶]

۷- هفت فرزند

۱- قائم (علیه السلام)، ۲- موسى، ۳- جعفر، ۴- إبراهیم‏، ۵- عائشه، ۶- فاطمه، ۷- دلاله.[۱۷]

۸- سه فرزند

۱-محمد ۲- موسی ۳- فاطمه[۱۸]

در پایان اینکه برخی بر این باورند فاطمه دختر امام حسن عسکری در شهر قم مدفون است و این نیز خبری مستند به نظر نمی رسد.