اشاره:
امام کاظم علیه‌السلام همانند پدرانش، عابدترین مردم عصر خویش بود، و همواره به یاد خدا و در حال عبادت و نماز و ذکر و دعا و قرائت قرآن و خضوع و خشوع در برابر پروردگار جهان بود، بلکه در اثر شناخت عمیقی که از توحید و قدرت و عظمت خدای متعال داشت، همه کارها، حتّی امور معیشت را برای رضای خدا انجام می‌داد. به عنوان نمونه به برخی از عبادت‌های آن جناب که در تاریخ و احادیث آمده اشاره می‌شود:
حسن بن محمّد بن یحیی علوی، از جدّش این چنین روایت کرده است: «موسى بن جعفر، از جهت کوششى که در عبادت داشت، عبدصالح نامیده مىشد.».
بعض اصحاب نقل کرده‌اند که آن جناب، داخل مسجد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله شد. سجده طولانی در اوّل شب داشت و در حال سجده گفت: «عظیم الذنب عندى، فلیحسن عندک! یا أهل التقوى والمغفره!». تا صبح، این دعا را در حال سجده تکرار می‌کرد.[۶۰۶]
یحیی بن حسن گفته است: «موسى بن جعفر، به علّت کوششى که در عبادت داشت، عبدصالح خوانده مىشد.».[۶۰۷]
ابن صباغ نوشته است: «موسى بن جعفر، عابدترین و عالمترین و سخىترین و کریم‌ترین مردم زمان خویش بود.».[۶۰۸]
ابن حجر نوشته است: «موسى کاظم، عابدترین و عالمترین و سخىترین مردم زمان خویش بود.».[۶۰۹]
ابن جوزی حنفی نوشته است: «موسى کاظم علیه‌السلام از جهت جدّیّت در عبادت و نماز شب، عبد صالح نامیده شد.».[۶۱۰]
یعقوبی نوشته است: «موسى بن جعفر، در عبادت، از همه مردم جدّىتر بود و از پدرش حدیث نقل کرده است.».[۶۱۱]
شیخ مفید نوشته است: ابوالحسن موسی علیه‌السلام عابدترین و فقیه‌ترین و سخاوت‌مندترین و کریم‌ترین مردم عصر خود بود. روایت شده که نماز شب را به نماز صبح متصل می‌کرد، آن گاه تا طلوع خورشید تعقیب می‌خواند. سپس به سجده می‌رفت و ذکر می‌گفت و تا نزدیک ظهر، سر از سجده بر نمی‌داشت. این دعا را بسیار تکرار می‌کرد: «اللّهم! إنّى اسألک الراحهَ عند الموتِ و العفوَ عندَ الحساب.».
این دعا نیز از دعاهای آن حضرت بود. «عَظُمَ الذنبُ من عبدک، فلیحسنِ العفوُ من عندک.». آن قدر از خوف خدا گریه می‌کرد که محاسن شریفش، تر می‌شد.[۶۱۲]
خواهر سندی بن شاهک که بر زندان موسی بن جعفر مراقبت داشت، درباره آن حضرت گفت: «عادت موسى بن جعفر در زندان، این بود: بعد از اداى نماز عشاء، به حمد و ثنا و ذکر و دعا اشتغال داشت تا بعد از نصف شب و آن گاه به نماز شب مشغول مىشد تا اذان صبح. نماز صبح را مىخواند و تا طلوع خورشید به ذکر خدا مشغول بود. بعد از آن، تا بر آمدن آفتاب، استراحت مىکرد. سپس مسواک مىکرد و غذا مىخورد و تا نزدیک ظهر مىخوابید. وقتى از خواب بر مىخاست، وضو مىگرفت و نماز ظهر را مىخواند. تا وقت فضیلت نماز عصر، نماز نافله مىخواند و پس از نماز عصر، رو به قبله مىنشست و تا مغرب، به ذکر خدا اشتغال داشت. بعد از نماز مغرب نیز تا موقع نماز عشاء، نماز نافله مىخواند. عادت همیشگى آن حضرت چنین بود.».
خواهر سندی که آن حضرت را چنین می‌دید، می‌گفت: «کسانى که با این بنده صالح خدا بدرفتارى مىکنند، زیان مىبینند.».[۶۱۳]
احمد بن عبدالله از پدرش نقل کرده که گفته است: روزی بر فضل بن ربیع وارد شدم در حالی که بر پشت بام نشسته بود. به من گفت: «از این پنجره، به این خانه نگاه کن. چه مىبینى؟». گفتم: «لباسى را مشاهده مىکنم که بر زمین پهن شده است.». گفت: «خوب دقت کن!». گفتم: «گویا مردى در حال سجده است.». گفت: «او را مىشناسى؟ موسى بن
جعفر است. من، شبانه روز مراقب او هستم و جز در این حالت او را ندیدم. بعد از خواندن نماز صبح، تا طلوع خورشید، تعقیب مىخواند، سپس به سجده مىرود و تا نزدیک ظهر در سجده است. کسى را گماشته است تا مراقب او باشد و اوقات نماز را به او اطّلاع دهد. چون وقت نماز را به ا و اطلاع مىدهد، سر از سجده برمىدارد و بدون تجدید وضو مشغول نماز مىشود. عادت همیشگى او همین است. وقتى از خواندن نماز عشاء فراغت مىیابد، افطار مىکند. سپس تجدید وضو مىکند و به سجده مىرود. از نیمه شب تا طلوع فجر، نماز مىخواند.».
بعضی ناظران گفته‌اند: از او شنیدیم که در دعای خود می‌گفت، «اللّهم! إنّى کنتُ اسألک أنْ تفرغنی لعبادتک و قد فعلتَ، فلک الحمد.».[۶۱۴]
ابراهیم ابن ابی البلاد گفت: حضرت ابوالحسن علیه‌السلام فرمود: «روزى پنج هزار مرتبه استغفرالله مىگویم.».[۶۱۵]
پی نوشت:
[۶۰۷]ـ تهذیب التهذیب، ج ۱۰، ص ۳۴۰
[۶۰۸]ـ الفصول المهمه، ص ۲۱۹
[۶۰۹]ـ الصواعق المحرقه، ص ۲۰۳
[۶۱۰]ـ تذکره الخواص، ص ۳۴۸
[۶۱۱]ـ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۴۱۴
[۶۱۲]ـ الإرشاد، ج ۲، ص ۲۳۱
[۶۱۳]ـ تاریخ بغداد، ج ۱۳، ص۳۱
[۶۱۴]ـ مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۳۴۳
[۶۱۵]ـ بحارالأنوار، ج ۴۸، ص
منبع: کتاب الگوهای فضیلت/ آیت الله ابراهیم امینی
