روزه داری در مصر
اشاره:
مِصر (به فارسی باستان: مودرایه نام رسمی جمهوری عربی مصر کشوری در شمال شرقی قاره آفریقا است و شبه جزیره سینا هم که در قاره آسیا قرار گرفته بخشی از قلمرو این کشور است. مصر در جنوب دریای مدیترانه و غرب دریای سرخ قرار داشته و از غرب با لیبی، از جنوب با سودان و از سوی شبه جزیره سینا با اسرائیل و در نوار زه با فلسطین مرز زمینی دارد.
استقبال
در مصر، اکثریت مردم روزه می گیرند. مسلمانان مصر از ماه شعبان و حتی از ماه رجب، با اقتدا به پیامبر گرامی اسلام (ص) و آماده کردن نفس خود، به استقبال این ماه پر فضیلت می روند و یک هفته یا دو هفته قبل از حلول ماه مبارک رمضان برگزاری جشنهای این ماه را آغاز میکنند.
استهلال
استهلال رمضان، در مصر یک سنت قدیمی است. مصریان مسلمانان شب اول ماه رمضان را “شب رؤیت” مینامیدند و گروهی از مردم از عصر روز قبل به صحرا میرفتند تا بتوانند هلال جدید را ببینند. در عصر آن روز بزرگان قوم و رؤسای اصناف نانوایی و آسیابانی و میوه فروشی و سمساری با برخی از اعضای آنها و گروهی از سربازان از قلعه و اقامتگاه حکمران به سوی مجلس قاضی میرفتند و منتظر اعلام رؤیت میشدند، خیابانها از جمعیت پر میشد و مردم در دو طرف خیابان صف میکشیدند و این رژه راکه به زیباترین اسبها مزین شده بود تماشا میکردند. هنگامی که خبر رؤیت هلال پخش میشد، یک گروه از سربازان به قلعه و دیگران به محلههای شهر رهسپار میشدند و با صدای بلند به مردم آغاز روزه را اعلام میکردند و همه یک صدا فریاد بر میآورند: «ای امت، ای بهترین مردم! روزه فرارسید، روزه فرا رسید» و اگر هلال رؤیت نشود چنین ندا در میدادند: فردا ماه شعبان است و همه افطار کنید! همه افطار کنید.
اما اکنون، استهلال در این کشور هم مانند بقیه کشورهای اسلامی از سوی نهادهای رسمی و مذهبی انجام میشود.
جشن رمضان
در این ماه همه مردم مصر ـ اعم از مسلمان و غیر مسلمان ـ جشن میگیرند. در قاهره گروههای مختلف مصرعرب وغیر عرب جشنهای مختص خود را دارا هستند چراکه هرکدام به گونه ای خاص این ماه رامی شناسند وهر کدام به اندازه خود قدر و منزلت آن را می دانند. این جشنها حالت پیچیده و مرکب جشنهایی اند که از دوره فرعونیان وقبطانیان و اسلامیان باقی مانده اند. در این جشنها هم رگههایی از ابتکارات شیعیان فاطمی و میراث ممالک مختلف ـ از جمله عثمانیها ـ وجود دارد و هم مراسم دیگر اقوام در آنها هویداست. مسلمانان مصر خیابانها، کوچهها و محلهها را با چراغهای رنگی، فانوسها و پارچههایی که بر روی آن ”رمضان کریم” و ”شهر رمضان الذی انزل فیه القران” نوشته شده است، آذین میبندند.
فانوس ؛ نماد رمضان
اگرچه اکنون شهرهای مصر برق دارند اما همچنان “فانوسهای رنگی” نماد رمضان است. بازار این فانوسها در ماه رمضان داغ است و مردم از آنها برای تزئین خانهها و کوچهها بهره میگیرند. کودکان مصری هم با در دست داشتن این فانوسها، سرودها و شعرهای معروف این ماه را میخوانند.
تغییر در زندگی
در اسلام، دین و معنویت مختص زندگی شخصی نیستند. اصولی که بر زندگی خصوصی مسلمانان حاکمند معمولاً به طور آشکار از طریق مقررات و حقوق اجتماعی نشان داده می شوند. در زمان مراسم ماه رمضان در مصر، در ساختار روز هم تغییر حاصل میشود: روزهای کاری و مدرسه کوتاهتر میشوند و برخی از فعالیتهای تجاری ـ اکثراً رستورانها و کافهها ـ برای صرف سحری زودتر باز میکنند.
تغذیه
زنان مسلمان برای پذیرایی از مهمانان این ماه، مایحتاج و موادغذایی مورد نیاز خود را از بازارها فراهم می کنند و غذاهایی چون ”الیامیش” و شیرینی ”کنافه” را آماده می کنند.
دو شهر در قاهره
قاهره درماه رمضان به دو شهر تبدیل می شود، اول شهری ازصبح زود تا ساعت ۲ بعد از ظهر است. در این هنگام این شهر، شهری آرام و ساکت و بدون کوچکترین شلوغی و ازدحام است. سپس ازساعت ۲ بعد ازظهر تا زمان افطار و اذان مغرب و گاهی اوقات تا نیمهشب که شهری میشود که درآن شلوغی بیداد میکند و دهیاهو برپاست.
افطار همگانی
بعضی ازمردم درخیابانها با خرما و آب افطارمیکنند؛ تاجایی که در دست همه مردم خرما وجود دارد. بعضی ازرانندگان توقف می کنند و درخوردن عجله نمی کنند و برخی دیگر با سرعت وبا عجله رانندگی می کنند و همین ممکن است برخوردهایی را به وجود آورد. دراین میان اگرکسی ازروزه داران صدمه ببیند منتظر نمی مانند تا افسر علت را جویا شود، بلکه هریک سعی دارد که افطار را با خانواده اش بخورد و این گونه مشکلات میان شخص آسیب دیده و راننده از بین می رود وهمه به سوی اتومبیلهای خود باز می گردند.
اطعام
برپا کردن سفرهای افطاری، به منظور همبستگی برای فقیران و نیازمندان در مساجد و اماکن مختلف هم از سنتهای رمضانی مصریان است.
پس از افطار
مسلمانان پس از افطار و ادای نماز، در قهوهخانهها و خیمههای رمضانی، برای شب زنده داری و شرکت در مسابقه ها گردهم جمع می شوند.
تلویزیون
تهاجم فرهنگی و بیبندوباری فرهنگی در تلویزیون کشورهای عربی ـ بویژه مصر و لبنان ـ یکی از مشکلات این کشور است. علیرغم اعتراضات فراوان علمای این کشور، شبکههای تلویزیونی حتی حرمت ماه مبارک رمضان را نیز رعایت نمیکنند و در ساخت سریالهای مناسبتی رمضان، از صحنهها و لباسهای تحریکآمیز استفاده میکنند!
در مقابل این فعالیتها، نهاد دینی “الازهر” همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان یک شبکهی تلویزیونی اسلامی راهاندازی کرد. به گزارش ایسنا، این شبکه ماهوارهای جدید با هدف معرفی چهره واقعی اسلام به مخاطبان و گسترش آموزهها و ارزشهای اسلامی در بین بینندگان تلویزیونی راهاندازی شده است. این شبکه ماهوارهای ۲۴ ساعته، (ازهر تیوی) نام داد و برنامههای سرگرمکننده و آموزشی را به روی آنتن میفرستد.
خیرات
مردم مصر در طول ماه رمضان، به کارهای نیکی نظیر دادن صدقه، توبه از گناهان، خواندن قرآن، نماز، و دادن افطاری به روزه گیران اهتمام میورزند.
مساجد
با ورود به این ماه، مساجد این کشور مملو از روزه دارانی است که برای ادای نمازهای پنج گانه به مساجد می روند تا صحنه با شکوهی از برپایی یکی از واجبات مسلمانان را به نمایش بگذارند. علاوه بر آن مسلمانان با حضور در مساجد تا پایان ماه مبارک بارها قرآن را ختم می کنند.
شب قدر
مصریها معتقدند که شب قدر، یکی از شبهای فرد از ده شب آخر رمضان است؛ لذا پرهیزکاران و پارسایان، ده شب و روز آخر ماه رمضان را با خشوع بیمانندی میگذرانند. بقیه مردم هم شب قدر را بسیار گرامی میدارند و معتقدند که در آغاز این شب، فرشتگان برای رساندن نعمتهای الهی به زمین میآیند و بیشک هر دعایی در این شب مستجاب خواهد شد، چون درهای آسمان در این شب باز خواهد بود.
اعتکاف
عدهای از مردم، ده روز آخر را به مسجد رأس الحسین(ع(یا مسجد حضرت زینب(س) میروند و در آنجا معتکف میشوند.
عید فطر
عید فطر و آداب و رسوم آن ـ از جمله نماز عید فطر و پرداخت زکات ـ پایانبخش جشن عظیم رمضان در مصر است.