
راز داری
اشاره:
هر انسانی در زندگی فردی و اجتماعی خویش، خواه ناخواه اسرار مگو دارد که بایستی در نگه داری آن کوشا باشد. برخی از این اسرار مربوط به خودش و برخی مربوط به خانواده یا جامعه اوست. امروزه با توجه به وجود ابزار پیشرفته و حساس جاسوسی و اطلاعاتی و کاربرد گسترده آنها برای دگرگونی سرنوشت ملت ها، ضرورت را…

جوانمردی و کرامت
اشاره:
فتوت و جوانمردى، یکى از شاخصه هاى «برخورد کریمانه» در معاشرتهاى اجتماعى است. در بخش گذشته، به طور مبسوط به مفهوم فتوت و نشانههاى آن اشاره شد. از آنجا که ذکر نمونه هاى عینى در اخلاق و رفتار جوانمردان، تأثیرگذارتر است، در این قسمت، به چند نمونه تاریخى از رفتار اولیاء دین اشاره مى ش…

بندگی و آزادگی
اشاره:
گاهی مرزهای اخلاقی در معاشرت، آشفته می شود. افراد، به نام خضوع و تواضع، در دام ذلت و حقارت می افتند، و به نام وقار و عزت، گرفتار تکبر و خودبرتربینی می شوند. از این رو شناختن این مرزها و تشخیص جایگاه هر یک از صفات، مهم است.
عزّت و منّت
بندگی، بد است، اما در برابر خداوند نیک…

صداقت و راستى
اشاره:
صداقت و راستی از خصوصیات عالی اخلاق انسانی است که در آموزه های اسلامی از زمینه های اساسی ارجمندی و نیک بختی انسان شناخته شده است. صداقت و راستی از فضایل انسانی است که مایه ارزش گذاری است. در این مقاله درباره این فضیلت انسانی مطالبی بر محور احادیث بیان شده است.
پیشوای صادقان و مولای متق…

تفاخر در قرآن
اشاره:
در این مقاله، در ابتدا تفاخر از دیدگاه لغت شناسى و اصطلاحى بررسى شده است و سپس میزان کاربرد این واژه با مشتقاتش در قرآن و ارتباط معنایى آنها، مورد بحث قرار گرفته است. نکته اساسى در تفاخر، تمایز آن با ذکر نعمتهاى الهى و فرق آن با تکاثر مى باشد. در بخش دیگرى از این پژوهش، عوامل و ریشه هاى بروز ت…

صبر و صابران در قرآن
اشاره:
صبر یکى از مقوله هاى اخلاقى است که موارد کاربردش شبیه مفهوم تقوا است. علماى اخلاق یکى از اسباب سیر و سلوک و رسیدن به لقاء الله را، خویشتن دارى در برابر خواسته هاى درونى و بیرونى نفس مى دانند. صبر علاوه بر شخصیت سازى فرد، مى تواند بر مشکلات خانواده و جامعه تأثیر مثبت بگذارد. به فرموده حضرت…

حسد و مفاسد آن
اشاره:
صفات رذیله امراض روحی و معنوی است که بسیاری از انسانها مبتلای آنها هستند. این صفات هم دنیای انسان را خراب می کند و هم باعث بدفرجامی انسان در عقبا می شود. حسد یکی از صفات رذیله است که مفاسد زیادی را نصیب دارنده آن می کند. در این نوشتار به برخی از مفاسد این صفت اشاره شده است.
حسد ع…

تواضع و فروتنى
اشاره:
تواضع و فروتنی یکی از فضایل انسانی است که در دین اسلام بر آن بسیار تأکید شده است. از این رو بزرگان دین و به ویژه پیامبران و اولیاء الهی درکمال تواضع با مردم رفتار داشته اند. انسان متواضع نه تنها کوچک شمرده نمی شود، بلکه در بین مردم از وقار و جایگاه خاصی برخوردار می گردد. نوشتار زیر د…

خوف و اقسام آن
اشاره
خوف و ترس به معنای دل سوختن و متألّم بودن به سبب تشویش رسیدن به ناخوشى که تحقق آن محتمل باشد و تألّم از تشویش امرى که حصولش یقینی یا مظنون باشد. فرق بین خوف و جبن آن است که در جبن، الم و دل سوختن ضرورى نیست. پس کسى که شب در خانه تنها نمى خوابد جبن دارد و خوف ندارد، زیرا که تا در آنجا نخوابیده الم…

قساوت قلب
اشاره:
«قساوت» در زبان عربی از ریشه «قسی» و «قسوه» است؛ که در لغت به معنی خشونت و نفوذ ناپذیری میباشد؛ لذا به سنگهای خشن و سخت، «قسی» میگویند. و در اصطلاح قرآنی به قلبهایی که در برابر حق، تواضع، خشوع و انعطافى نداشته باشند و نور هدایت در آن نفوذ نمىکند، قاسیه میگویند. در فارسی از آن به «سنگدلی»…

حلم و کظم غیظ
اشاره:
یکی از صفات بسیار خوبی که در قرآن و روایات مورد سفارش و تأکید قرار گرفته، برخورداری از حلم و کظم غیظ است. این دو صفت حلال مشکلات بسیاری در تعامل انسانها است. در زندگی هر فردی ممکن است مشکلات و یا ناراحتیهایی بهوجود آید؛ بهخصوص در برخوردها و معاشرتهایی که انسان با دیگران دارد، چهبسا کدورت…

سوء ظن و بد دلى به خدا و خلق
اشاره:
یکی از بیماریهای روانی که تاثیر زیانباری بر شخصیت و رفتارهای فردی و اجتماعی بجا میگذارد، بدگمانی یا سوء ظن است. با نگاهی به آثار زیانبار آن که در آیات و روایات بیان شده به روشنی دانسته میشود که بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی و حتی اختلالات شناختی و بیماریهای روانی چون اضطراب و تشویش و افسردگ…

طریقه معالجه تکبر
اشاره:
در خصوص درمان هر یک از صفات رذیله راههای ترک و خلاصی از این صفات به طور جداگانه مورد بحث و نظر علمای اخلاق قرار گرفته است. تکبر و کبر یکی از صفات رذیله است که انسان به آن مبتلا می شود. در حقیقت این صفت مانند سایر صفات رذیله بیماری روحی است که نیاز به درمان دارد. در این نوشته به روش درما…

مشتبه شدن صفات رذیله به صفات حسنه
اشاره:
از امورى که دانستن آن قبل از شروع در تفصیل اخلاق و معالجات آنها لازم است، آن است که بدانى بسیار اتفاق مى افتد که از بعضى مردمان صفات و افعالى چند به ظهور مى آید که در ظاهر نیک است و صاحب آنها از ارباب اخلاق حسنه متصور مى شود و حال آنکه چنین نیست.پس باید فرق میان فضایل صفات و آنچه شبیه به آنهاست…

تقابل اوصاف رذیله و صفات فاضله
اشاره:
انسان چه بخواهیم و چه نخواهیم به صفات فاضله و رذیله متصف می شود، این مساله که آیا همه اخلاق یا بخشی از آن، در همه انسان ها یا در بعضی از آدمیان اختیاری و اکتسابی، یا غیر اختیاری و غیرقابل تحصیل بوده و تغییر ناپذیر است، از دیر باز مطمح نظر دانایان و حکیمان بوده است. به هر حال اکثر فضایل و رذایل…

مقدمات تزکیه نفس
اشاره
از جمله مباحث مهمی که بسیار مورد تأکید قرآن قرار گرفته است، تزکیه و تهذیب نفس میباشد. از دیدگاه قرآن، نفس انسانی در ابتدا مانند لوحی سفید و خالی است که هم قابلیت تزکیه و دریافت کمالات و هم قابلیت آلوده گشتن به تیرگیها را دارد که هر دو با اختیار و انتخاب خود انسان صورت میگیرد. در اهمیت تزکیه نف…