جامع ترين آيه ي قرآن كريم درباره ي مكارم الاخلاق

بحث اخلاق در قرآن، بسيار مهمّ است. كتاب هاي زيادي در اين خصوص تدوين شد. قرآن كريم، زيباترين صفات اخلاقي را به رسول رحمت نسبت مي دهد. و انّك لَعَلي خُلُق عظيم(1)و رحمة للعالمين(2)، از جمله صفات اخلاقي است كه قرآن كريم به رسول اكرم (ص) نسبت داده است. پيروزي پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هر چند با تأييد و امداد الهي همراه بود. ولي عوامل زيادي در آن نقش داشت كه يكي از مهم ترين آن ها جاذبه اخلاقي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بود، آن چنان صفات عالي انساني و مكارم اخلاق در او جمع بود كه دشمنان سرسخت را تحت تأثير قرار مي داد و به تسليم وادار مي كرد و اين است كه قرآن كريم فرمود:

«به بركت رحمت الهي، در برابر آنان نرم (و مهربان) شدي و اگر خشن و سنگدل بودي از اطراف تو پراكنده مي شدند، پس آن ها را ببخش و براي آن ها آمرزش بطلب و در كارها با آنان مشورت كن، اما هنگامي كه تصميم گرفتي بر خدا توكل كن زيرا خداوند توكل كننده را دوست دارد.»(3)

رسول گرامي اسلام نيز در اين خصوص مي فرمايد: من به پيامبري برگزيده شده ام تا مكارم اخلاق را تمام كنم.(4)

در گرو اين كارهاي نيك و اخلاق پسنديده است كه خداوند متعال به پيامبرش فرمود: خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ. يعني: «(با آن ها مدارا كن) و عذرشان را بپذير و به نيكي ها دعوت نما و از جاهلان روي بگردان.»(5)

اين آيه را جامع ترين آيه براي مكارم اخلاق دانسته اند چنان چه امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: خداوند پيامبرش را به مكارم اخلاق امر نموده و در قرآن كريم، آيه اي جامع تر از اين آيه درباره مكارم اخلاق وجود ندارد.(6)

در روايت ديگر نيز از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است كه فرمودند: آگاه باشيد كه مكارم (خوبي ها و نيكي هاي) دنيا و آخرت در سه حرف قرآن كريم آمده است:

1. خُذِ الْعَفْوَ 2. وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ 3. وَأَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِينَ

سپس فرمود: تفسير اين آيه اين است كه:

1. رابطه برقرار كن با كسي كه با تو قطع رابطه كرده است.
2. كسي را كه به تو ظلم نموده است ببخش.
3. عطا كن به كسي كه تو را محروم ساخته است.(7)

پاورقی:

1. سوره ی قلم:68:4.
2. سوره ی انبیاء:21:107.
3. آل عمران : 159.
4. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، دوم، 1403هـ.ق، ج16، ص 210.
5. اعراف : 199.
6. کاشانی، فتح الله، منهج الصادقین، تهران، کتاب فروشی محمد حسن علمی، 1336هـ.ش، ج4، ص 161.
7. بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، موسسه البعثه، اول، 1415هـ.ق، ج2، ص 625.