بایگانی برچسب برای: عبد الله شبر

عالم طراز اول حوزۀ کاظمین درقرن 13 ق .

سید عبدالله بن محمد رضا حسینی ، معروف به شبّر ، اهل نجف . درخانواده ای مذهبی و اهل دانش به دنیا آمد . با سپری شدن دوران کودکی ، همراه پدر به کاظمین رهسپارشد و تا آخرعمردرهمان دیارماند . وی باهوش سرشارخود توانست در محضر پدرش آموزش­های اولیه را ببیند. از دیگر استادان و مشایخ او باید به سید محسن اعرجی و شیخ جعفر کاشف الغطا اشاره کرد . اوهم چنین ازبزرگانی چون شیخ احمد احسائی اجازۀ روایی کسب کرد (الجوهرالثمین ، ص16) . درمیان شاگردان وراویان ازاو می توان این افراد را نام برد : شیخ عبدالنبی کاظمی ، شیخ احمد بلاغی ، مولا محمد خویی ، سید علی ین محمد امین ، شیخ حسین محفوظی عاملی (همان ، ص 20 – 21) .

عصرسید عبدالله شبر یکی ازدوران های مهم درنزاع میان اخباریان واصولیان است . دراین زمان ، عالمان واندیشمندان شیعی چون سید محسن اعرجی وسید عبدالله شبربه نقد اخباردیگری پرداختند . ازمهم ترین آثارشبر ، که البته فهرست مفصلی را هم دربردارد ، منیة المحصلین فی حقبة طریقة المجتهدین است . درمیان آثاروی ، تفاسیرسه گانۀ اوازشهرت فراوانی برخورداراست . البته گرایش های اصولی شبردرآثارتألیفی اش ونیزدرتفاسیرش اثرگذاربوده است . وی به پشتوانۀ دانش عمیق خود درزمینه های گوناگون اسلامی توانست تفاسیرارزنده ای چون الجوهرالثمین و صفوة التفاسیرپدید آورد که اثراخیرقطورترین تفسیراوست ودربردارندۀ کل قرآن کریم است . ازنام اثرهویداست که مفسربرآن بوده که گزیده ای ازآثار تفسیری پیشین گرد آورد واین کاررا به بهترین نحو با گزینشی معقول ازروایات اهل بیت (ع) انجام داده است . (احمد پناه ، ص 260 – 299) مقدمۀ مفصل این اثرخود به اثری درعلوم قرآنی می ماند . شبراصل تفسییررا با التفات به ظرایف روایی وفقهی و کلامی وادبی جزآن آغازکرده است . دونسخه اراین اثرارزشمند ، که هنوزچاپ نشده ، درکتاب خانه های آیت الله نجفی مرعشی درقم وکتاب خانۀ مجلس شورای اسلامی درتهران نگه داری می شود که اولی شامل آیات قرآن ازآغازتا پایان سورۀ رعد است ودومی حاوی سورۀ رعد تا پایان قرآن است (معرفت ، ج 2 ، ص 218) . آقا بزرگ طهرانی دربارۀ این تفسیرگفته که مشتمل بر26 هزارسطراست ویکی ازشاگردان سید عبدالله شبربه نام محمد بن مال الله دررسالۀ خود بدان اشاره کرده و گویا آقا بزرگ خودش آن را ندیده بوده است (ج 15 ، ص 48) .

اما تفسیروسیط او با عنوان الجوهرالثمین ، که ازشهربیش تری هم برخوردار است ، به سبب فشردگی وایجازوکاربرد اصطلاحات ورویکرد ادبی توجه همگان را به خود جلب کرده است . شبراین کتاب را با آوردن بحث های لغوی ولفظی وشواهد حدیثی تدوین کرده ودرآن جایگاه اعرابی بیش ترکلمات را بیان کرده تا برای خواننده آسان تر شود وحتی بتواند ازطریق لفظ به معنا برسد (میرمحمدی ، ص 28 – 29) . اوخود درمقدمۀ آورده که هدفش نگارش تفسیری شامل نکات لطیف ومعانی ظریف وتصحیح قرائات ومبانی آن ها واخبارواثاراهل بیت (ع) ونیزپرداختن به علوم گوناگون درتأویل وتنزیل بوده است (معرفت ، ج 2 ، ص 218) . آقا بزرک طهرانی به نقل ازمحمد بن مال الله ، شاگرد شبر ، این اثررا توصیف وتصریح کرده که نسخۀ آن را نزد نوۀ مؤلف مشاهده کرده بوده است (آقا بزرگ طهرانی ، الذریعة ، ج 4 ، ص 277 ؛ همان ، ج 5 ، ص 288) .  سومین وکوتاه ترین تفسیرشبربا عنوان الوجیز ، هم چون دیگرآثاروی ، دربردارندۀ روایاتی ازاهل بیت (ع) است . اودراین اثرهم به نیازمردم زمانۀ خویش توجه کرده وبه همین سبب ایجازرا رعایت کرده است . اوخود درمقدمۀ این اثرآورده که الوجیزحاصل تحقیقانی ارزشمند است ودرآن سعی کرده با بیانی شیوا برخی آیات نیازمند شرح را با بهره گیری ازروایات وآرای امامان (ع) و تبیین الفاظ و دقایق ادبی و نکات بلاغی به موجزترین سبک تفسیرکند . الوجیزفی تفسیرالقرآن درواقع مختصرالجوهرالثمین فی تفسیرالقرآن المبین است (علی زاده ، میرزا ، « آشنایی با تفسیرشبر(2) » ، ص 173 – 195 ؛ احمد پناه ، همان جا) .

دوکتاب الجوهرالثمین والوجیزبارها انتشاریافته اند . الجوهرالثمین اولین باردرتهران در1352 ق چاپ شد وپس ازآن مکررانتشاریافت . ازچاپ های دیگرآن می توان به چاپ های قاهره ، 1397 ق ، وتهران ، 1414 ق ، وبیروت ، 1415 ق ، اشاره کرد . الجوهرالثمین به تصحیح سید محمد بحرالعلوم درشش جلد درکویت در1408 ق انتشاریافت .

پی نوشت ها:

احمد پناه ، سید حبیب الله (1378) . « شرح حال ، آثار ، و ویژگی های تفسیرشبر» تحقیقات اسلامی ، ش 1و2 .

معرفت ، محمد هادی (1380) . تفسیرومفسران ، قم ، ج 1، 2 .

میرمحمدی (1372) . « آشنایی با تفسیرشبر» ، وقف میراث جاویدان ، ش 2 .

آقا بزرگ طهرانی ، محمد محسن (1983) . الذریعة الى تصانيف الشيعة ، بيروت .

منبع : نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران