انواع بهداشت
بهداشت و علم پزشکى در اسلام
چنان که بهداشت، جنبه پیشگیرانه دارد و علم پزشکى، جنبه درمانى، روایات شریف بر امر بهداشت و نظافت تاکیدات زیادى دارند. پیامبر اکرم(صلّى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: تا آنجا که مى‌توانید نظافت و بهداشت را رعایت کنید. زیرا اسلام بر نظافت بنا شده است و فقط انسان پاکیزه وارد بهشت مى‌شود.[۱] همچنین امام رضا(علیه السّلام) نظافت و پاکیزگى را از صفات انبیاء الهى مى‌دانند.[۲] و نیز، پیامبر اکرم(صلّى الله علیه و آله و سلم) براى این که مخاطبان خود را به حفظ بهداشت و نظافت تشویق نماید، مى‌فرماید: خداوند متعال، خود پاک و پاکیزه است و نظافت و پاکى را دوست دارد.[۳]
حال که ضرورت و اهمیت بهداشت از نظر اسلام روشن شد و ما مى‌خواهیم مسلمان واقعى و محبوب خداوند متعال باشیم، باید بهداشت را در زمینه‌هاى مختلف مراعات کنیم؛ براى رسیدن به این هدف، باید ابتدا انواع بهداشت و توصیه‌هاى آن را بشناسیم.
انواع بهداشت عبارتند از:
الف) بهداشت غذایى ب) بهداشت فردى ج) بهداشت عمومى د) بهداشت جنسى ه) بهداشت روانى.
براى رعایتِ اختصار این نوشتار، و اهمیت «بهداشت روانى» آن را در مقاله‌اى مستقل معرفى مى‌نمائیم[۴] و به انواع دیگر بهداشت اشاره مى‌کنیم:
الف) بهداشت غذایى
۱ ـ دعوت به غذاهاى پاک و پاکیزه(طیب): «اى مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را تناول کنید.»[۵]
۲ ـ ممنوعیت غذاهاى غیر بهداشتى(خبیث): «و (آن رسول) بر آنان، هر غذاى پاکیزه و مطبوع را حلال و هر چیز پلید و منفور را حرام مى‌گرداند.»[۶]
۳ ـ ممنوعیت گوشت مردار و خوک: «همانا او، گوشت مردار و خوک و… را بر شما حرام کرد و… »[۷]
۴ ـ ممنوعیت نوشیدن خون و شراب:[۸] دکتر محمد على رضایی، در مورد ممنوعیت گوشت مردار و خوک و خون و شراب، بحث‌هاى علمى و پزشکى مفیدى نموده‌اند و نظرات پزشکان متعددى را جمع‌آورى کرده است.[۹]
۵ ـ سفارش در مورد سبزیجات: نقل مى‌کنند که حضرت على(علیه السّلام) بر سفره‌اى نمى‌نشستند الا این که بر آن سبزى باشد[۱۰] و براى میوه‌ها و سبزیجات، خواص زیادى ذکر فرمودند که براى اختصار به معرفى منبع آن، بسنده مى‌شود.[۱۱]
توصیه‌هاى بهداشتى در مورد غذا خوردن: امام على(علیه السّلام) فرمود: کسى که دوست دارد، خیر خانه‌اش، زیاد شود، قبل از شروع به غذا خوردن، وضو بگیرد… [۱۲]. همچنین، حضرت على(علیه السّلام) در توصیه‌اى به امام حسن(علیه السّلام) به خصلت‌هایى اشاره نمودند که انسان را از طب بى‌نیاز مى‌کند. بر سفره منشین الا وقتى که اشتها دارى و خوب غذا را بجو… »[۱۳]
ب) بهداشت فردى
در دین ما مسائلى مطرح شده که یکى از آثار آن بهداشت و نظافت است و حکمت‌هایى نیز دارد که خداوند جهان به آن عالم است.
۱ – وضو: با واجب شدن وضو براى هر نماز، هر مسلمان در ۲۴ ساعت حداقل سه بار باید دست و صورت خود را بشوید.
۲ – غسل: در اسلام، غسل‌هاى واجب و غسل‌هاى بسیار زیاد مستحبى وجود دارد(مثل غسل جمعه) که یکى از اسرار بى‌شمار این غسل‌ها، بهداشت و نظافت مى‌تواند باشد. البته حکمت‌هایى نیز دارد که ما انسان‌ها به خاطر محدودیت درک به کنه آن نمى‌رسیم.
۳ – پاکیزگى لباس: که یکى از شرط‌‌هاى لباس نمازگزار است و هر مسلمان براى پنج نماز واجب خود باید لباس تمیز و پاکیزه بپوشد در غیر نماز هم مسلمان باید لباس پاکیزه بپوشد. پیامبر اکرم(صلّى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هر کس لباس مى‌گیرد(و مى‌پوشد)، باید آن را پاکیزه کند.»[۱۴]
۴ ـ بهداشت دهان و دندان: امام على(علیه السّلام) فرمودند: مسواک زدن، پاک‌کننده دهان است و مورد رضاى خداوند.[۱۵] همچنین فرمودند: با خلال کردن، غذا(در لاى دندان‌ها) نمى‌ماند و بو نمى‌دهد و لذا حضرت(علیه السّلام) به خلال کردن و نوع چوب آن سفارش مى‌فرمودند.[۱۶]
۵ ـ کوتاه کردن شارب(سبیل، موى روى لب): امام على(علیه السّلام): گرفتن شارب را نوعى نظافت مى‌دانند.[۱۷]
۶ ـ حمام: مولا على(علیه السّلام) در تعریف و تمجید از این مکان فرمودند: «چه جاى خوبى است حمام که به یاد آتش جهنم مى‌اندازد و چرک را مى‌برد.»[۱۸]
۷ ـ حجامت: آن حضرت(علیه السّلام) این کار را موجب سلامتى بدن و استحکام عقل، مى‌دانند.[۱۹] و دستورات و مطالب دیگرى که به این تعداد بسنده مى‌شود.
ج) بهداشت عمومى
براى نمونه مى‌توان دو مورد زیر را مورد توجه قرار دهیم:
۱ ـ جمع‌آورى زباله: مولا على(علیه السّلام) فرمودند: دستمال آلوده را در خانه نگذارید زیرا محل رشد شیطان(میکروب) است.[۲۰]
۲ ـ بهداشت خانه: امام باقر(علیه السّلام) فرمودند: «جارو کشیدن خانه، فقر را مى‌برد.»[۲۱] و امام على(علیه السّلام) فرمودند: خانه‌هایتان را از تار عنکبوت پاک کنید و الا باعث فقر مى‌شود.[۲۲] و نیز فرمودند: خاکروبه را پشت در قرار ندهید زیرا محل شیطان(میکروب) است.[۲۳]
د) بهداشت جنسى
در مسایل بهداشت جنسى، مسائلى مطرح شده که علم روز نیز آن را تاکید کرده است.
ـ ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه: قرآن مى‌فرماید: «و از تو درباره حیض سوال مى‌کنند، بگو چیز زیان‌بارى است و لذا در حالت قاعدگى از زنان کناره‌گیرى نمائید و با آنها نزدیکى ننمائید تا پاک شوند.»[۲۴]
ـ ممنوعیت زنا: که قرآن از آن به «فاحشه» یاد کرده است.[۲۵]
ـ ممنوعیت همجنس‌بازى(لواط)[۲۶]
ـ ممنوعیت استمنا(خودارضایی) که حرام است.[۲۷]
