انواع بهداشت
انواع بهداشت
سيد تقى موسوى
بهداشت و علم پزشكى در اسلام:
چنانکه بهداشت جنبه پيش گيرانه دارد و علم پزشكى، جنبه درمانى، روايات شريف بر امر بهداشت و نظافت تاكيدات زيادى دارند. پيامبر اكرم ـ صلّى الله عليه و آله ـ فرمودند: تا آنجا كه مى توانيد نظافت و بهداشت را رعايت كنيد. زيرا اسلام بر نظافت بنا شده است و فقط انسان پاكيزه وارد بهشت مى شود.[1] همچنين امام رضا ـ عليه السّلام ـ نظافت و پاكيزگى را از صفات انبياء الهى مى دانند.[2] و نيز، پيامبر اكرم ـ صلّى الله عليه و آله ـ براى اينكه مخاطبان خود را به حفظ بهداشت و نظافت تشويق نمايد، مى فرمايد: خداوند متعال خود پاك و پاكيزه است و نظافت و پاكى را دوست دارد.[3]
حال که ضرورت و اهميت بهداشت از نظر اسلام روشن شد و ما مى خواهيم مسلمان واقعى و محبوب خداوند متعال باشيم بايد بهداشت را در زمينه هاى مختلف مراعات کنيم؛ براى رسيدن به اين هدف بايد ابتدا انواع بهداشت و توصيه هاى آن را بشناسيم.
انواع بهداشت عبارتند از:
الف) بهداشت غذايى ب) بهداشت فردى ج) بهداشت عمومى د) بهداشت جنسى ه) بهداشت روانى. براى رعايتِ اختصار اين نوشتار، و اهميت «بهداشت روانى» آنرا در مقاله اى مستقل معرفى مى نمائيم[4] و به انواع ديگر بهداشت اشاره مى كنيم:
الف) بهداشت غذايى:
1 ـ دعوت به غذاهاى پاك و پاكيزه (طيب): «اى مردم از آنچه در زمين است، حلال و پاكيزه را تناول كنيد.»[5]
2 ـ ممنوعيت غذاهاى غير بهداشتى (خبيث): «و (آن رسول) بر آنان، هر غذاى پاكيزه و مطبوع را حلال و هر چيز پليد و منفور را حرام مى گرداند.»[6]
3 ـ ممنوعيت گوشت مردار و خوك: «همانا او گوشت مردار و خوك و… را بر شما حرام كرد و… »[7]
4 ـ ممنوعيت نوشيدن خون و شراب:[8] دكتر محمد على رضائى، در مورد ممنوعيت گوشت مردار و خوك و خون و شراب، بحث هاى علمى و پزشكى مفيدى نموده اند و نظرات پزشكان متعددى را جمع آورى كرده است.[9]
5 ـ سفارش در مورد سبزيجات: نقل مى كنند كه حضرت على ـ عليه السّلام ـ بر سفره اى نمى نشستند الا اينكه بر آن سبزى باشد[10] و براى ميوه ها و سبزيجات خواص زيادى ذكر فرمودند كه براى اختصار به معرفى منبع آن، بسنده مى شود.[11]
توصيه هاى بهداشتى در مورد غذا خوردن: امام على ـ عليه السّلام ـ فرمود: كسى كه دوست دارد، خير خانه اش، زياد شود، قبل از شروع به غذا خوردن وضو بگيرد… [12]. همچنين، حضرت على ـ عليه السّلام ـ در توصيه اى به امام حسن ـ عليه السّلام ـ به خصلت هايى اشاره نمودند كه انسان را از طب بى نياز مى كند. بر سفره منشين الا وقتى كه اشتها دارى و خوب غذا را بجو… »[13]
ب) بهداشت فردى: در دين ما مسائلى مطرح شده كه يكى از آثار آن بهداشت و نظافت است و حكمت هايى نيز دارد كه خداوند جهان به آن عالم است.
1 – وضو: با واجب شدن وضو براى هر نماز، هر مسلمان در 24 ساعت حداقل سه بار بايد دست و صورت خود را بشويد.
2 – غسل: در اسلام غسل هاى واجب و غسل هاى بسيار زياد مستحبى وجود دارد (مثل غسل جمعه) كه يكى از اسرار بى شمار اين غسل ها، بهداشت و نظافت مى تواند باشد. البته حكمت هايى نيز دارد كه ما انسان ها بخاطر محدوديت درك به كنه آن نمى رسيم.
3 – پاكيزگى لباس: كه يكى از شرط هاى لباس نماز گزار است و هر مسلمان براى 5 نماز واجب خود بايد لباس تميز و پاكيزه بپوشد در غير نماز هم مسلمان بايد لباس پاكيزه بپوشد. پيامبر اكرم ـ صلّى الله عليه و آله ـ فرمودند: هر كس لباس مى گيرد (و مى پوشد) بايد آنرا پاكيزه كند.»[14]
4 ـ بهداشت دهان و دندان: امام على ـ عليه السّلام ـ فرمودند: مسواك زدن، پاك كننده دهان است و مورد رضاى خداوند.[15] همچنين فرمودند: با خلال كردن، غذا (در لاى دندانها) نمى ماند و بو نمى دهد و لذا حضرت ـ عليه السّلام ـ به خلال كردن و نوع چوب آن سفارش مى فرمودند.[16]
5 ـ كوتاه كردن شارب (سبيل، موى روى لب): امام على ـ عليه السّلام ـ: گرفتن شارب را نوعى نظافت مى دانند.[17]
6 ـ حمام: مولا على ـ عليه السّلام ـ در تعريف و تمجيد از اين مكان فرمودند: «چه جاى خوبى است حمام كه به ياد آتش جهنم مى اندازد و چرك را مى برد.»[18]
7 ـ حجامت: آن حضرت ـ عليه السّلام ـ اين كار را موجب سلامتى بدن و استحكام عقل، مى دانند.[19] و دستورات و مطالب ديگرى كه به اين تعداد بسنده مى شود.
ج) بهداشت عمومى: براى نمونه مى توان دو مورد زير را مورد توجه قرار دهيم:
1 ـ جمع آورى زباله: مولا على ـ عليه السّلام ـ فرمودند: دستمال آلوده را در خانه نگذاريد زيرا محل رشد شيطان (ميكروب) است.[20]
2 ـ بهداشت خانه: امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «جارو كشيدن خانه، فقر را مى برد.»[21] و امام على ـ عليه السّلام ـ فرمودند: خانه هايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد و الا باعث فقر مى شود.[22] و نيز فرمودند: خاكروبه را پشت در قرار ندهيد زيرا محل شيطان (ميكروب) است.[23]
د) بهداشت جنسى: در مسايل بهداشت جنسى مسائلى مطرح شده كه علم روز نيز آن را تاكيد كرده است.
ـ ممنوعيت آميزش با زنان در حالت عادت ماهيانه: قرآن مى فرمايد: «و از تو درباره حيض سوال مى كنند، بگو چيز زيان بارى است و لذا در حالت قاعدگى از زنان كناره گيرى نمائيد و با آنها نزديكى ننمائيد تا پاك شوند.»[24]
ـ ممنوعيت زنا: كه قرآن از آن به «فاحشه» ياد كرده است.[25]
ـ ممنوعيت هم جنس بازى (لواط)[26]
ـ ممنوعيت استمنا (خود ارضائى) كه حرام است.[27]
