آیین ازدواج در فرهنگ ایرانی

بی‌گمان از زیبایی‌های سرزمین ایران، تنوع فرهنگی آن است و از جلوه‌های باشکوهی که این مقوله را صد چندان به رخ می‌کشد، برگزاری آیین مقدس ازدواج است. ما نیز «روز ازدواج» را غنیمت دانسته …

بی‌گمان از زیبایی‌های سرزمین ایران، تنوع فرهنگی آن است و از جلوه‌های باشکوهی که این مقوله را صد چندان به رخ می‌کشد، برگزاری آیین مقدس ازدواج است. ما نیز «روز ازدواج» را غنیمت دانسته و نگاهی گذرا به گوشه‌هایی از مراسم ازدواج در چند منطقه کشورمان انداختیم که به فرخندگی این روز، تقدیم شما خوبان می‌کنیم.

نبات رضا

معمولاً برگزاری مراسم ازدواج، پس از مقدماتی از سوی خانواده طرفین انجام می‌شود. یکی از این رسوم «بله برون» است که در مناطق مختلف اسامی دیگری نظیر «آره گیرون» هم می‌گویند. این سنت در برخی نواحی کشور آداب خاصی دارد. چنان که در برخی مناطق خراسان، پس از توافق طرفین بر سر تعیین مهریه و مراسم ازدواج، برای نشان دادن تأیید این پیوند با خانواده عروس در جشنی به همین نام (بله برون)، به هر یک از میهمانان تکه‌ای نبات را که به اشکال مختلف تزیین شده، هدیه می‌دهند که به آن «نبات رضا» می‌گویند، زیرا از رضایت طرفین برای ازدواج حکایت دارد.

همچنین، برخی خانواده‌ها بر اساس سلیقه یا تعلق دینی و هنری در قالب‌های دیگر رضایت خود را نشان می‌دهند که می‌توان به هدیه قراردادن دیوان حافظ و … اشاره کرد.

در ناحیه آذربایجان غربی نیز معمولاً زمان بله برون را به هنگام غروب قرار می‌دهند. حتی در گذشته برخی بزرگان فامیل داماد در صورت توافق این ازدواج، نماز مغرب خود را در خانه عروسی می‌خواندند و باور داشتند که این امر، در خوش یمنی پیوند مؤثر است.

ناگفته نماند، پیش از این بله برون؛ نشستی بود که بزرگان گردهم جمع می‌شدند تا توافق طرفین را برای ازدواج نشان دهند، اما در حال حاضر، به دنبال افزایش تشریفات مراسم ازدواج، این رسم نیز به میهمانی باشکوه و مجللی تبدیل شده است.

عقدکنان

بیشتر خانواده‌های ایرانی بعد از توافق طرفین، مراسم عقدکنان را برگزار می‌کنند. در قزوین در روز عقدکنان، خانواده داماد با توجه به تعداد میهمانان برای خانواده عروس شیرینی و میوه و… را در خنچه‌هایی می‌فرستند و خود برای شرکت در مراسم به آنجا می‌روند.

در برخی مناطق که معمولاً مجاور اماکن مذهبی هستند، خانواده‌ها ترجیح می‌دهند مراسم عقد در مکانی نظیر امامزاده‌ها انجام شود و به میمنت آن تأکید دارند.

همچنین، بسیاری از خانواده‌ها برای برگزاری مراسم، به بازار می‌روند و وسایل عقد را می‌خرند. در خراسان این وسایل شامل قرآن، آیینه و شمعدان، حلقه ازدواج و … می‌باشد که در مراسم عقدکنان این خریدها در محلی که در اصطلاح به آن سفره عقد می‌گویند و به زیبایی آراسته شده، قرار می‌دهند.

حنا بندان

از مراسم زیبای پیش از ازدواج، حنا بندان است که در برخی نواحی مثل هرمزگان گاه سه شب ادامه می‌یابد. به این ترتیب، خانواده داماد ظرفی حنا را که با بادام رنگی تزیین شده است، همراه ظروفی که در آنها گیاه مورد، آب و سکه و… را جداگانه گذارده اند، به خانه عروس می‌فرستند.

سپس در خانه عروس با شادمانی به خواندن اشعار محلی پرداخته و مراسم حنا بندان را اجرا می‌کنند.

در برخی مناطق خراسان شمالی نیز یک شب مانده به روز عروسی، خانواده داماد با مقداری حنا و شیرینی و… به خانه عروس می‌روند و با خواندن اشعاری محلی که به زحمات پرورش عروس در خانه پدری اشاره دارد، حنا بندان را با آدابی خاص برگزار می‌کنند.

خرج بار

سرانجام مراسم ازدواج فرا می‌رسد. در برخی مناطق مازندران چند روز مانده به این مراسم، به خرید می‌رودند و برای عروس و داماد پیراهن و پارچه و … می‌خرند.

یک روز مانده به جشن عروسی نیز، خانواده داماد ملزومات این مراسم نظیر برنج، گوشت، روغن و… را به نام «خرج بار» به خانه عروس می‌فرستند و بیشتر اطرافیان نیز برای مشارکت در این مراسم، هدایایی را با عنوان «سوری» در سینی مسی گذاشته و آن را به خانه داماد می‌فرستند.

آلما پرانی

از آنجا که همدلی در شادی‌ها و غم‌ها، سنت دیرینه مردم ایران زمین بوده است، در برخی مناطق خراسان نیز اطرافیان در این مراسم مشارکت می‌کنند، اما جالب‌ترین بخش مراسم، فرستادن عروس به خانه داماد است. به این ترتیب، در حالی که پیشاپیش عروس، همراهانش آیینه و شمعدان حمل می‌کنند، او را به سوی خانه داماد می‌برند و این در حالی است که خویشاوندان داماد نیز به رسم استقبال، به سوی خانه عروس حرکت می‌کنند.

عروس و همراهانش در نزدیکی خانه داماد و با دیدن خویشاوندان داماد، گام‌هایشان را کند کرده و گاه می‌ایستند و تا زمانی که اقوام داماد هدیه‌ای به عروس ندهند، قدم از قدم برنمی دارند.

به این ترتیب، وقتی عروس به نزدیکی خانه داماد می‌رسد، داماد تعدادی سیب و تکه‌هایی قند را به سوی عروس و همراهانش پرتاب می‌کند. اگر سیب یا قندی نصیب فرد مجردی شود، معتقدند که او به زودی ازدواج خواهد کرد.

منبع: آفتاب؛ مهشید شریف نیا