برای بقاء و جاویدان ماندن ملتها، همبستگی خاصی بین افراد آنها لازم است، این عمل در صورتی امکان دارد که هر کس، نسبت به پدر و مادر خود که شعاع بستگی آنها نسبت به وی نزدیکتر است، و در مرحله بعد نسبت به خویشاوندان و بعد از آنها نسبت به تمام افراد اجتماع، نیکی به خرج دهد تا همه بال و پر یکدیگر باشند مخصوصا افراد ضعیف را تحت حمایت قرار دهند تا در دامان دشمن نیفتند.[۱]
“و اذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدوا الا اله و بالوالدین احسانا و ذوی القربی و الیتامی و المساکین و قولوا للناس حسنا و اقیموا اصلاه و آتوا الزکوه ثم تولیتم الا قلیلا منکم و انتم معرضون”[۲]
“به یاد آورید، زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدای یگانه را پرستش نکنید؛ “و به پدر و مادر و نزدیکان” و یتیمان و بی نوایان نیکی کنید، و به مردم نیک بگوئید، و نماز بر پا دارید؛ و زکات دهید سپس “با این که پیمان بسته بودید” همه شما جز عده کمی سر پیچی کردید و (از وفای به پیمان خود) رویگردان شدید.[۳]
در این آیه خداوند بعد از آن که به پرستش خود دستور داد، به دنبال آن فرمان داده است که نسبت به پدر و مادر احسان کند پس اصل اولیه از نظر قرآن در روابط پدر و فرزندی احسان و نیکی است و احترام پدر و مادر بالاتر از این است که اگر آنان در انجام وظیفه خود کوتاهی نمودند فرزندان نسبت به آنان حق جسارت و انتقام جوئی داشته باشند. این آیات قرآن است که حتی حق “اف”[۴]گفتن را هم از فرزندان گرفته است.
اما اگر در دادن خرجی و نفقه در حد کفاف نسبت به فرزندان که بر پدر واجب است کوتاهی ورزید بدون فرق بین پسر و دختر در صورتی که قدرت توانمندی مالی را داشته است فرزندان می‌توانند به حاکم شرع رجوع کنند و حق خود را بگیرند.[۵]
البته با حفظ احترام آنان و بدون گستاخی و جسارت به پدرشان.
پیشنهاد به فرزندان
ما فرزندان علاوه بر این که نباید در انجام وظیفه خود نسبت به والدین کوتاهی نمائیم بلکه به گونه‌ای باید با محبت نسبت به آنان رفتار نمائیم که والدین از اعمال نادرست خود برگردند. چنانچه در آغاز بعثت جمعی از جوانان مسلمان شده بودند ولی هنوز والدین آنها بر شرک و کفر خود باقیمانده بودند، ولی این جوانان تازه مسلمان طبق دستور اسلام و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آنقدر زیبا با پدر و مادر خود رفتار می‌نمودند که موجب تعجب و سؤال پدران و مادران آنها می‌شد که چه شده شما قبلا با ما به این خوبی رفتار نمی‌کردید؟
جواب می‌دادند که اسلام و پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به ما دستور می‌دهد که با پدر و مادران خود به بهترین وجه عمل و رفتار نمائیم:
“و وصینا الانسان بوالدیه احسانا، حملته امه کرها و وضعته کرها، و حمله و فصاله ثلاثون شهرا حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنه، قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضاه و اصلح لی فی ذریتی، انی تبت الیک و انی من المسلمین.”
ترجمه: “ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می‌کند و با ناراحتی بر زمین می‌گذارد؛ و دوران حمل و از شیر باز گرفتن سی ماه است؛ تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگی بالغ گردد می‌گوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و به پدر و مادرم دادی بجا آورم، و کار شایسته ای انجام دهم که از آن خوشنود باشی، و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به سوی تو باز می‌گردم و توبه می‌کنم. و من از مسلمانانم.”[۶]
رفتار زیبای فرزندان نسبت به پدر و مادر نامسلمان، خود باعث گرایش آنان به اسلام می‌گردید.
پی‌نوشت‌ها
[۱]تفسیر نمونه، ج۱، ص ۳۲۲٫
[۲] سوره بقره، آیه ۸۳٫
[۳] ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
[۴]سوره اسراء آیه ۲۳٫
[۵] تحریر الوسیله، ج۲، کتاب نکاح، بخش نفقات، مسئله ۱۰٫
[۶]سوره احقاف، آیه ۱۵- ترجمه آیت الله مکارم.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه
