نگرشی جدید به قرص اکستازی «اکستازی، بمب بی‌صدا»

مقدمه

بر اساس نظر مجامع بین‌المللی، معضل اعتیاد و مواد مخدر هم اکنون جزو چهار بحران(۱) و مسأله جهانی به حساب می‌آید(۲) که حجم وسیعی از نیروها و منابع را چه در جهت مقابله، پیشگیری و درمان و چه در جهت تولید، توزیع و مصرف درگیر خود کرده است و با تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از شکل سنتی و طبیعی به مدرن و شیمیایی، آنچه که بسیار احساس می‌شود ضرورت اطلاع‌رسانی جامع است.

اهمیت این امر به خصوص در مورد کشورمان بسیار حیاتی و لازم است؛ زیرا جمهوری اسلامی ایران به لحاظ موقعیت ممتاز استراتژیکی، قرارگرفتن در مسیر باستانی جاده ابریشم و مجاورت با کشورهای تولیدکننده مواد مخدر طبیعی و مصنوعی و ترانزیت کننده مواد مخدر شیمیایی، همواره مورد توجه مافیای جهانی مواد مخدر بوده است.

لذا در این فرصت اجمالا، به بررسی یکی از خطرناک‌ترین مواد مخدر شیمیایی یعنی قرص اکستازی می‌پردازیم.

انواع مواد مخدر مواد مخدر به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:(۳)

۱- مواد مخدر طبیعی: ریشه گیاهی داشته و مستقیماً از طریق کشت در مزارع به دست می‌آیند مانند: تریاک(۴)، حشیش(۵) و کوکائین(۶)

۲- مواد مخدر مصنوعی: نیم آن طبیعی و نیم مابقی آن مصنوعی می‌باشد مانند: هروئین.

۳- مواد مخدر شیمیایی: در آزمایشگاه‌ها و لابراتوارهای ویژه به دست می‌آیند مانند: کراک، شیشه، کریستال و قرص اکستازی.

دلایل تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از طبیعی به شیمیایی

۱- بالارفتن خطرپذیری، کشت و ترانزیت مواد مخدر طبیعی و مصنوعی

۲- تشدید مجازات‌های تنبیهی، عاملان قاچاق موادمخدر طبیعی و مصنوعی

۳- ناخالصی بیشتر مواد مخدر طبیعی و خصوصاً مصنوعی

۴- گران شدن مواد مخدر طبیعی به ویژه مصنوعی

۵- حمل آسان‌تر مواد مخدر شیمیایی

۶- خلأ قانون جامع مبارزه با مواد مخدر شیمیایی، در بسیاری از کشورها از جمله ایران

۷- مصرف راحت‌تر مواد مخدر شیمیایی نسبت به دو نوع قبلی از دلایل اصلی تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از طبیعی به شیمیایی است.

قرص اکستازی چیست؟

این قرص مشتق از ترکیباتی به نام آمفتامین است که، با دست کاری در فرمول مولکول‌های آمفتامین به نام ترکیبات(ام.دی.ام.ای)(۷) معرفی شد.(۸) در بازار با نام‌هایی چون اکستاسی، اکستسی، اکسپارتی، اکسی، اکس، عشق، شادی و… عرضه می‌شود.(۹)

تاکنون بیش از ۲ هزار نوع از آن شناسایی شده که در قالب رنگ‌های متنوعی مانند: قرمز، زرد، نارنجی و آبی، اشکال هندسی متعدد مانند: دایره، بیضی، مثلث و مربع و طرح‌های گسترده مانند: بنز، میتسوبیشی، صلیب و ستاره داوود، مصرف‌کنندگان را به خود فرامی‌خوانند. لازم به ذکر است که تولیدکنندگان، کپسول، پودر، تمبر، آدامس، شکلات و ویال آن را هم در سطح وسیعی به جای جای کره خاکی فرستاده‌اند.

سابقه تولید نخستین بار در سال ۱۹۱۲ شرکت مرک آلمان قرص اکستازی را به عنوان داروی کاهش اشتها آن را تولید و عرضه کرد.(۱۰) در جریان جنگ جهانی دوم، برای زدودن آثار حاد افسردگی نیروهای آلمانی درگیر جنگ از آن استفاده شد که به دلیل موفقیت آمیز بودن، در مرحله بعد از آن برای اعتراف‌گیری از سربازان اسیر بهره گرفته شد.(۱۱)

هم اکنون کشورهای آلمان، انگلستان، هلند و بلژیک از جمله تولیدکنندگان عمده این قرص نابودگر محسوب می‌شوند.

اثرات مصرف شاخصه‌هایی مانند: سن، جنس، جثه، سلامتی، مدت زمان، میزان نوع و چگونگی مصرف و نوع داروهایی که به همراه این قرص استعمال می‌شوند تعیین کننده شدت اثرات مصرف است. اما به طور کلی می‌توان اثرات مصرف را به سه دسته(۱۲) تقسیم کرد:

۱- اثرات کاذب خوشایند: افزایش شدید احساس خوب بودن در فرد، افزایش انرژی در فرد، احساس تمایل برای ارتباط با دیگران و احساس تعلق و نزدیکی به دیگران، احساس عشق و سرخوشی، دست و دلبازی، افزایش هوشیاری و درک موسیقی، افزایش حس‌های بویایی و چشایی، احساس تجربیات و حالات روحی جدید در زندگی، احساس روشنایی به علت افزایش انرژی در افراد مصرف کنندگان تمایل برای فعالیت شدید و رقص‌های طولانی دارند.(۱۳)

۲- اثرات منفی: کاهش اشتها، تغییرات بینایی، فک زدن‌های طولانی(افراد مصرف کننده برای جلوگیری از حالت قفل شدن فک مجبور به مصرف آدامس هستند(۱۴) تا ساعت‌ها پس از مصرف این حالت فک زدن‌های غیر طبیعی موجود است)، لرزیدن، عصبی شدن، عدم تمایل برای استراحت، تمایل شدید برای مصرف مجدد این ماده پس از افت تأثیر اولیه،(۱۵) گشاد شدن مردمک چشم‌ها(افراد مصرف کننده در محل‌های مصرف مثل پارتی‌ها با وجود کم بودن نور مجبور به استفاده از عینک‌های آفتابی در شب هستند که علت آن تحریک پذیری با نور است)، حرکات غیر طبیعی چشم، توهم بینایی، افزایش ضربان قلب و فشارخون، تغییر در نظم حفظ دمای بدن.

۳- اثرات منفی شدید: اثرات شدید احساسی، اختلال خواب، کابوس‌های شبانه، حملات ناگهانی اضطراب، دیوانگی، انقباض شدید فک و پارگی زبان در اثر فک زدن‌های طولانی(در صورت بروز این حالت باید از آمپول دیازپام و یا قرص‌های خوراکی آن استفاده کرد)، عدم تمرکز، فراموشی، اختلال در یادگیری، افزایش دمای بدن و کاهش آب بدن(در پارتی‌هایی که این مواد مصرف می‌شوند افراد مجبور به مصرف آب فراوان و مکرر هستند و این مسأله خطرات خاص خود را به دنبال دارد)، تهوع و استفراغ، کاهش سدیم خون در اثر مصرف زیاد مایعات، سردرد و سرگیجه و تشنج، سرکوب شدید تا یک هفته پس از مصرف، احتمال اعتیاد جسمی کم است ولی احتمال اعتیاد روانی بسیار زیاد است، احتمال سمیت کبدی، صدمه به اعصاب مغزی، بزرگ شدن پستان در آقایان، حبس ادراری، تخریب عضلات مخطط که در نتیجه افزایش دمای بدن رخ می‌دهد و می‌تواند به علت رسوب مواد حاصل از این تخریب در کلیه باعث آسیب به این ارگان شود، دختران جوان به علت اثرات هورمون‌های جنسی در صورت مصرف این مواد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افت سدیم خون و به دنبال آن تشنج هستند.

موارد مرگ‌آور

۱- مصرف بیش از حد، سبب بروز فشار خون، توهم و رفتارهای عجیب و غریب، تپش قلب و نیز افزایش غیر عادی دمای بدن می‌شود، به طوری که دمای بدن تا ۱۰۷درجه بالا رفته و نهایتاً به مرگ فرد می‌انجامد.(۱۶)

۲- چنانچه با الکل مخلوط و استعمال شود، مرگ مصرف‌کننده را به دنبال دارد.

۳- افرادی که مبتلا به بیماری‌های، قلبی، کبدی کلیوی و افسردگی هستند و دارو مصرف می‌کنند، اگر از این ماده خطرناک استفاده کنند مرگ برایشان به ارمغان خواهد آمد!

راهکارهای پیش رو با توجه به ابعاد وسیع و گسترده اعتیاد، مقابله، درمان و پیشگیری، سه بازوی مساوی در حفظ و کنترل سوء مصرف مواد مخدر یک جامعه خواهند بود،(۱۷) که بایستی توأم با هم در نظر گرفته شوند، تا ثمربخشی خود را نشان دهند.

الف- مقابله

۱- تدوین قانون جامع مبارزه با مواد مخدر شیمیایی: علیرغم این که کشورهای عمده تولیدکننده به دیده جرم به این امر نگاه می‌کنند و مراجع عالی قدر تقلید(۱۸) هم هر گونه تولید، خرید، فروش و حمل و نقل آنها را حرام دانسته‌اند، متأسفانه خلاء قانون جامع مبارزه با مواد مخدر شیمیایی، سخت احساس می‌شود.

۲- بسط و تعمیم کنترل‌های فیزیکی، الکتریکی و الکترونیکی مرزها: با بهره‌گیری از نیروهای مجرب آموزش دیده، خودروها و قایق‌های مجهز و پر سرعت، دوربین‌های دید در شب، سیستم‌های الکترونیکی پیشرفته مانند: رادار، دستگاه‌های شنود DF وPF، تجهیزات GPS، دستگاه‌های Xray تونلی با کارایی بسیار بالا که در سه دقیقه قادر است کامیون‌های عظیم‌الجثه را بازرسی کند، به علاوه دستگاه‌های Body Scaner که مختص پیدا کردن اشیاء و مواد مخدر جاسازی شده در معده و مقعد و … است(۱۹)، این هدف تا حد زیادی محقق می‌شود.

ب- پیشگیری

۱- تقویت باورهای مذهبی و ارزشی: از آنجا که قشر عمده تهدیدشوندگان عموماً جوانان هستند، می‌توان با مستحکم کردن کانون خانواده، استفاده از نقش برجسته و والای روحانیت معظم و اساتید مطلع به نحو مطلوبی از این معضل پیشگیری کرد.

۲- اطلاع‌رسانی جامع: از طریق مراکز مسئول، مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌های جمعی در قالب برگزاری کنگره‌ها و سمینارها، چاپ مقاله‌ها و کتاب‌ها و گنجاندن سرفصل‌هایی در کتاب‌های درسی و دانشگاهی و تولید فیلم‌های آموزشی مناسب، می‌توان این هدف مهم را به انجام رساند.

ج- درمان

۱- تقویت نگاه کمک به آسیب‌دیدگان؛

۲- تجهیز مراکز درمانی، حمایت از سازمان‌های مردمی(۲۰) و آموزش مهارت‌های پس از ترک جهت شروع یک زندگی سالم بایستی این نکته را در نظر داشت که، بهترین راه درمان همانا مصرف نکردن می‌باشد. زیرا این مواد به ظاهر فریبنده خود، همچون سرابی فرد را به خود جلب کرده و او را در باتلاق نیستی فرو می‌برند.

پی‌نوشت‌ها

۱- بحران نابودی محیط زیست، بحران تهدید اتمی، بحران فقر و بحران مواد مخدر.

۲- محمدزاده فراهانی، اکرم- نقی زاده، رضوان، مذهب و اعتیاد، ژرفای تربیت، سال سوم، ش ۲۲، ۱۳۸۰، ص ۸٫

۳- کارگاه آموزشی اعتیاد نوین- مرگ مدرن، جمعیت هلال احمر شهرستان تهران، ۳۰/۵/۸۵

۴- از گیاه خشخاش، به دست می‌آید.

۵- از شاهدانه، به دست می‌آید.

۶- از برگ گیاه کوکا، به دست می‌آید.

۷-(M.D.M.A)

۸- نام شیمیایی: N و آلفا دی متیل -۱ و ۳- بنزودی اکسل -۵- اتانامین نام مشخص کننده: Adam, XTC, E, Ecstasy  فرمول شیمیایی: C11H15NO2  وزن مولکولی: ۲۵/۱۹۳ نقطه ذوب: ۱۴۸-۱۴۷ درجه سانتیگراد(n- هگزان)، ۱۵۳- ۱۵۲ درجه سانتیگراد(اتر).(گلرخ نودهی، محمدرضا، اکستاسی، جمعیت هلال احمر شهرستان تهران، ۱۳۸۵، ص ۲).

۹- همان منبع، همان صفحه.

۱۰- کارگاه آموزشی اعتیاد نوین- مرگ مدرن.

۱۱- جام جم، ویژه نامه نسل ۳، ش ۱۰۹، ۱۴/۶/۸۵

۱۲- ربیعی طره، فاطمه، اکستاسی- اعتیاد مدرن، مرکز مقاومت بسیج وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص ۴-۳٫

۱۳- الکساندر شوگیلین بیوشیمیست آمریکایی که برای اولین بار روی عوارض این مواد کار می‌کرد، پس از ی کبار مصرف اکستاسی می‌نویسد: کوهی که نزدیک منزلم بود و هر روز آن را می‌دیدم، پس از مصرف اکستاسی طوری به نظرم می‌آمد که، دوست داشتم ساعت‌ها آن را تماشا کنم؟!(همان منبع، ص۳).

۱۴- بنابر نظر ریکارت پزشک آمریکایی، حتی یک بار مصرف موادی همچون اکستاسی، لغوه(لرزیدن بی‌اراده) را به همراه دارد(کارگاه آموزشی اعتیاد نوین- مرگ مدرن).

۱۵- میدریاز

۱۶- گلرخ نودهی، پیشین، ص ۵٫

۱۷- میری آشتیانی، الهام، جامعه شناسی اعتیاد در ایران امروز، نشر مهاجر، ۱۳۸۵، ص ۱۸٫

۱۸- از آن جمله، می‌توان به حضرت آیت الله نوری همدانی اشاره نمود.

۱۹- میری آشتیانی، پیشین، ص ۱۲۱٫

۲۰- مانند: NGO فعال در خصوص ساماندهی معتادان، که تحت عنوان DIC فعالیت می‌نماید.

منبع: راسخون؛ نویسنده: محمدعلی خزاعی