نقش الگوها در جذب نوجوانان به نماز

 میترا عزیزیان پور

در بررسى راه‌های جذب دانش‌آموزان به نماز، اولین مساله اى که به آن بر می خوریم، زندگى اجتماعى دانش‌آموز در محیط خانواده، مدرسه، جامعه و همسالان و زندگى سیاسى او (درک مفاهیمی همچون مدیریت، حکومت و سیاست‌های اجتماعی) می باشد. در این فرآیند، دانش‌آموزان در تعامل مستقیم با اطرافیان، خانواده، دوستان، مدیران حکومتی، تربیتی، معلم و مربی، مسجد و روحانیت، تحت تاثیر رفتارها و پیام‌های آنان است و منش‌های آنان را تحت نظر دارد و رفتارهاى تعبدى و اخلاقی ایشان را پى‌گیرى مى نماید.

شکل‌گیری شخصیت معنوى و اجتماعى دانش‌آموز، از همان ابتدا در خانواده، بعد در مدرسه و در مراتب بعدى، از طریق دیگران صورت مى گیرد. بنابراین هر کدام از الگوهاى رفتارى، مورد توجه دانش‌آموز است و تحت تاثیر آن رفتارها مى باشد. یکایک ارزش‌هاى موجود در جامعه و خانواده، چه در جنبه‌های مثبت و چه در جنبه‌های منفی، شخصیت نوجوان و جوان را پى‌ریزى نموده، در نگرش مثبت و یا منفى او نسبت به محیط اطراف خود، نقش مهمى را ایفا خواهد کرد.

تربیت و پرورش فرزندان سالم از حیث اعتقادى و منش های پسندیده، در گرو توجه کافى به مسائل محیطى و رفتاری است. چنانچه پدر و مادر خانواده به نقش الگویى خود توجه داشته باشند و در تنظیم روابط خویش با فرزندان، همت گمارند و تقید به اصول اخلاقى و انسانى و بالاخره مذهبى را پیشه خود سازند، بی تردید احساس خوب و ارزشمند پایبندی به مسائل معنوى را به فرزندان خود تقدیم نموده اند. تجربه خوشایند و احساس رضایتمندی از رفتارهاى بروز داده شده، کودک و نوجوان را به سوى اهداف و آرمان‌های تربیتى جامعه هدایت خواهد کرد و در نتیجه جهت‌یابی وى را به درک هویت معنوى و انسانى میسر خواهد نمود. پس به همان میزانى که رفتارهاى سنجیده، الگوها و مسئولان تربیتى در شکل‌گیرى شخصیت معنوى و سجایاى انسانى کودک و نوجوانان موثر است، پدیداری رفتارهاى متضاد با آرمانهاى اجتماعی، اخلاقى و مذهبی نیز در تخریب این شخصیت و هویت واقعى او موثر است. اما نقش والدین و مربیان، به همین جا ختم نمى شود، بلکه این تلاش نظر به آینده‌اى دوخته است که براى ساختنش زمان، هزینه و انرژى بسیارى صرف شده است. این آینده و در نتیجه چگونه شدن را، والدین و مربیان، به نمایندگی از جامعه، در معرض دید نوجوان و جوان قرار مى دهند که این همان، هویت مورد انتظار است.

پس از خانواده، که به عنوان اصلى‌ترین سازمان در نهادى و درونى شدن رفتارها براى کودک و نوجوان کمک می‌نماید و اولین تجربیات زندگى را در اختیارش قرار می دهد، مدرسه جایگاه ویژه‌اى را به خود اختصاص مى دهند. در این سازمان، معلم و مربى، الگوهایى هستند که بیشترین درصد مقبولیت را در پیش کودک و نوجوان دارند. بى شک گذر از این مرحله در ساختار ذهنى و رفتارى کودک و نوجوان، حائز اهمیت است.

هوشیارى والدین و مربیان دلسوز و آگاه، این امکان را براى دانش‌آموز به وجود خواهد آورد که با همانند سازی، بهترین الگوهاى رفتارى را براى خود انتخاب نمایند. بنابراین شرکت فعالانه مدیران و مربیان در عرصه‌های فرهنگى و ترویج ارزش‌های انسانى و اخلاقى توام با عمل، شناخت معیارهای فضیلت و انسان‌های فاضل را براى نوجوان آسان‌تر خواهد کرد. چنانچه مدیران، معلمان و مربیان همراه دانش‌آموز، در نماز جماعت مدرسه شرکت فعال داشته باشند و در اجراى فرامین الهى و مواظبت در رفتار و گفتار خود کوشش نمایند، دانش‌آموز رغبت پیدا خواهد کرد که با علاقه‌مندى بیشتر در نماز حضور یابد، بایستى متوجه این معنا بود که (الگو بودن رهبران دینی، علمى و مذهبی نقش اساسى را در تکوین شخصیت دانش‌آموزان ایفا می کند).

یک تحقیق نشان مى دهد که %۴۸ کل دانش‌آموزان نوجوان، «اعتقاد والدین خود را به خداوند و عمل به دستورات او را در جذب فرزندان به نماز موثر دانسته اند.»اگر چه صحبت ما بر سر ارایه الگوهاى صحیح براى نوجوانان و جوان است تا آنان را نسبت به اقامه فریضه نماز تشوی و ترغیب نماید، توجه به این نکته نیز قابل تامل است که حتما بزرگسالان نیز از این امر مستثنى نبوده و نیستند آنان نیز به نحوى متاثر از الگوهاى جامعه و رفتارهای الگوها هستند.

یک بررسى نشان مى دهد که: فقدان فضاى تشویق مناسب و گاهى برخوردهاى نامناسب از سوى برخى از مسئولان و نیروهاى مذهبى و احتمالا برخى از اوقات، برخوردهای شدید در زمینه عدم حضور برخى از مربیان و دبیران به نماز جماعت، موثر واقع شده است. لذا شایسته است مسئولان ادارى و الگوهای اجتماعى، شرط حسن برخورد و اعتدال را در رفتارهاى انسانى خود مراعات نمایند. اگر بخواهیم یک حرکت مطلوب در روند جذب دانش‌آموزان نوجوان و جوان نسبت به نماز ایجاد کنیم، ناچاریم به اصل روش‌های برخورد خود و الگوهاى رفتارى جامعه بپردازیم و با معرفى الگوهاى شایسته در جهت تقویت باورهاى اعتقادی و مذهبى آنان گام برداریم.

امام علی(علیه السلام) نیز در معرفى الگوهاى صحیح و شناخت آن با جامعه چنین مى‌فرماید:

«می خواهید که فقیه و دانشمند واقعى را به شما معرفى کنم؟ او عبارت از کسى است که مردم را از مهر و رافت خداوند نومید نمی‌سازد و در عین حال آنان را به گونه‌اى ارشاد مى‌کند که نسبت به عذاب خداوند، احساس ایمنى نکنند و به مردم در ارتکاب گناه، آزادی عمل نمى‌دهد و قرآن را به خاطر رغبت به غیر قرآن، رها نمى کند. پس محبت و التفات و گشاده‌رویی، حسن خلق و فروتنى و کوشش در تکمیل نفس از مولفه‌ها و معیارهاى تشخیص، یک الگوى خوب و صالح است.

منبع: پایگاه روزنامه ابتکار