مادران دیروز، مادران امروز

این که این تصورها چگونه ذهن زنان جامعه ی ما را به خود مشغول کرده، فعلاً جای بحث آن نیست؛ اما به طور کلی، علل و عواملی وجود دارد که سمت و سوی زندگی مادران امروز را از گذشته، بسیار متفاوت کرد. خداوند متعال فرموده است: «او کسی است که شما را در رحمِ [مادران]، آن چنان که می‌خواهد، تصویر می‌کند. معبودی جز خداوندِ توانا و حکیم، نیست»(آل عمران/۶).

امام خمینی(ره)، فعالیت زنان را فقط به امور خانه‌داری و تربیت فرزند منحصر نمی‌دانست؛ بلکه معتقد بود اصلی‌ترین و مهمترین فعالیت زنان، مسئولیت مادری است و در این باره می‌فرمود: شغل اصلی زن، شغل همسری و مادری است؛ ولی بعضی خیال می‌کنند این اهانت به زن است و مهمترین کاری که زن می‌تواند بکند، کار مادری است. البته در مواردی شاید کارهای اجتماعی زنان واجب عینی و یا کفایی نیز باشد؛ اما در همه حال، باید خانم‌ها فعالیت اجتماعی‌شان را با حفظ جنبه ی خانه‌داری بکنند و الگویشان فاطمه زهرا(سلام الله علیها) باشد(امام خمینی،۲۴۲).

تفاوت و اختلاف نسل‌ها اتفاقی است که به هیچ وجه نمی‌توان جلوی آن را گرفت و در همه ی جوامع بشری رخ می‌دهد. زنان امروزی در مقایسه با زنان در دهه‌های گذشته از استقلال بیشتری برخوردارند. آن‌ها با ورود به اجتماع و به دست آوردن شغل از نظر مادی، کاملاً مستقل شده‌اند و دیگر مثل گذشته به شوهرانشان وابسته نیستند. هر چند برخی، استقلال مالی زنان را تحسین می‌کنند و لازم می‌دانند، ولی به عقیده ی برخی دیگر، این استقلال مالی باعث کم رنگ شدن روابط بین زوجین و سرد شدن فضای حاکم بر خانواده‌های جوان شده است.

دلیل دیگر تفاوت نسل خانواده‌های امروز با خانواده‌های گذشته را سرعت شدید تکنولوژی معرفی می‌کنند. وجود تکنولوژی‌هایی مانند تلفن همراه و مهمتر از آن، اینترنت باعث تحول زندگی امروز شده است. دیگر مثل گذشته جامعه ی بسته‌ای نداریم که فرد تنها با اقوام و خویشان خود در شهرهای مختلف تماس داشته باشد. امروز تنها با یک کلیک می‌توان به جهان مجازی وارد شد، اطلاعات جدید گرفت و با افراد مختلف در کشورهای گوناگون دنیا ارتباط برقرار کرد. این آگاهی باعث تحول در منش و شیوه ی زندگی شده که در گذشته از نسلی به نسل دیگر تنها کمی تغییر داشته است.

مادران نیز یکی از گروه‌هایی هستند که با پیشرفت جوامع، روش زندگی‌شان تغییر کرد. مادر دیروز کم‌خرج، کم‌توقع و پرکار بود و با هزینه ی کم، فرزندان را تربیت و زندگی را می‌چرخاند. زمان زیادی را با کودک خود می‌گذراند و فرزندش را به شیوه ی سنتی تربیت می‌کرد. او با درست کردن غذای سالم، خوراک فرزندان را در خانه تهیه می‌کرد و همه ی مایحتاج خانواده را با هنر خود در خانه تهیه می‌کرد. بهترین روش تربیت فرزند انسان، این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبت او پرورش پیدا کند(گزیده ی بیانات رهبر معظم انقلاب،۲۰/۱۲/۱۳۷۵).

بر خلاف مادر امروز که برای تهیه ی نهار و شام، وابسته به غذاهای آماده و فست‌فودهاست و کمتر وقت خود را صرف آشپزی می‌کند و کمتر وعده ی غذایی است که همه ی افراد خانواده، سر سفره میل کنند. مادر امروز، بیشتر تمایل به کار بیرون از خانه دارد و در طی روز، زمان کمتری را با فرزندش می‌گذراند؛ فرزندش نیمی از آداب تربیت را در مهدهای کودک می‌آموزد. حاضر است ساعت‌ها وقت خویش را بیرون از خانه مشغول به کار باشد؛ اما کارهای خانه‌اش را به خدمت کاری بسپرد که برایش انجام دهد و در واقع، کارمندبودن برایش یک افتخار است و فرهنگ جامعه ی به سمت و سویی می‌رود که به این تفکر دامن می‌زند.

مادر نسل گذشته، صبور و بردبار بود، سختی‌ها و ناملایمت‌های زندگی را به راحتی تحمل می‌کرد و خود را وقف فرزندانش می‌کرد؛ اما مادر امروزی، تمرین صبر و بردباری نکرده و با کوچکترین بحث و اختلاف با همسر، تحملش را از دست می‌دهد، چمدان در دست گرفته، راهی خانه ی پدر می‌شود. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «در شکیبایی بر ناملایمت‌ها، خیر بسیاری نهفته است»(محمدی ری شهری،۱۴۴). امام صادق(علیه السلام) نیز فرموده‌اند: «مؤمن، در سختی‌ها صبور و در مقابل اضطراب‌ها باوقار است، بدان چه به او داده شده، قانع است و گرفتاری‌ها نزد او بزرگ نیست»(مجلسی، ج۸۲، ح۱۳۳)

مادران در گذشته، مهمترین وظیفه ی خود را فرزندآوری و تربیت فرزند می‌دانستند؛ ولی مادر امروزی، فرزندآوری، آخرین اولویت او در زندگی است و با تبلیغ‌های نادرست فرزند کمتر، زندگی بهتر که در دهه ی گذشته از سوی دولت به مردم تحمیل شد، این فرهنگ به غلط در جامعه ی ما شکل گرفت.

عشق مادری، اندازه گرفتنی نیست و هیچ کس در دنیا نمی‌تواند جای مادر را بگیرد. مادران در گذشته طور دیگری به وضع ظاهری خود توجه می‌کردند و استفاده از وسایل آرایشی در میان زنان در آن دوره زیاد نبود، و اکثر بانوان با رنگ‌ها و مواد طبیعی و سالم آرایش می‌کردند؛ اما امروزه برخی زنان وقت و هزینه ی بسیاری در این زمینه صرف کرده و ایران جزء پرمصرف‌ترین کشورها در زمینه ی استفاده از وسایل آرایشی شده است. استفاده از جراحی‌های زیبایی به خصوص جراحی بینی در بین ایرانیان بسیار شایع شده و اغلب مادران این دوره و نسل بعد درگیر این موضوع خواهند بود.

چهارده میلیون خانم ایرانی از نظر مصرف لوازم آرایشی، گوی سبقت را از کل کشورهای منطقه ربوده‌اند، به نحوی که تقریباً ۲۹درصد یا یک سوم کل مصرف کنندگان منطقه ی خاورمیانه را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، اگر جمعیت زنان خاورمیانه ۱۵۵میلیون نفر باشد، نُه درصد این زنان یعنی چهارده میلیون نفر از زنان ایرانی حدود یک سوم، یعنی ۲/۱میلیارد دلار هزینه ی لوازم آرایشی از ۷/۲میلیارد دلار بازار لوازم آرایشی خاورمیانه را پرداخت می‌کنند(ویکی پدیا).

تجمل‌گرایی در زندگی مادران دیروزی نمود چندانی نداشت و چشم و همچشمی بین زنان نسل گذشته کمتر دیده می‌شد و درصد کمتری از درآمد خانواده صرف تشریفات زندگی می‌شد؛ در حالی که مادران امروزی به شدت علاقه‌مند به تجمل در زندگی شده، با مقایسه زندگی خود و دیگران، در پی تهیه ی کمبودهای ظاهری و غیرضروری در زندگی خود هستند و میزان قابل توجهی از درآمد خانواده را صرف تجمل ‎های نامحدود زندگی می‌کنند.

از دیگر تفاوت‌های مادر دیروز و امروز، رعایت عفاف و حجاب است. مادر دیروز خود را به رعایت حجاب مقیدتر می‌دانست و در روابط با نامحرم حدودی را برای خود ترسیم کرده بود. روابطش بیشتر با محارم خلاصه می‌شد و در ارتباط با نزدیکترین محارمش (پدر و برادر) نیز حریمی قائل بود. تا حدود زیادی پوشش را نزد آنان رعایت می‌کرد و تقیّد به همین اصول، به تحکیم خانواده کمک می‌کرد؛ اما مادر امروز، کمتر به مسئله ی حجاب توجه می‌کند و خود را از قید و بند حجاب رها دانسته و آزادی در ارتباط با نامحرم و آشکار کردن زیبایی‌هایش، سستی بنیان خانواده را برایش به ارمغان می‌آورد. بدحجابی، چنان در جامعه ی ما و میان زنان و مادران فراگیر شد که گویا اهمیتی ندارد و ادامه ی این روش، می‌تواند سلامت اجتماعی نسل بعد را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد.

مادران نسل گذشته، کمتر به مطالعه می‌پرداختند و اغلب زنان، سواد بالایی نداشتند و برخی سوادشان در حد خواندن و نوشتن بود؛ اما برای پیشرفت فرزندشان بسیار تلاش می‌کردند؛ ولی امروزه به علت پیشرفت تکنولوژی، اغلب مادران، تحصیلات و پیشرفت‌های علمی خوبی دارند و در همه ی مسائل علمی، رشد چشمگیری داشتند. به عنوان مثال در گذشته در بسیاری از رشته‌های پزشکی، متخصص خانم نداشتیم؛ امروزه در اکثر رشته‌های پزشکی، زنان هم چون مردان موفقیت‌های خوبی کسب کردند و نیازهای درمانی افراد، به خصوص بانوان را برطرف می‌سازند.

منابع

– قرآن کریم.

– محمدی ری شهری، محمد (۱۳۸۷)، میزان ‎ الحکمه، قم، دارالحدیث.

– موسوی خمینی، روح الله (۱۳۶۹)، صحیفه ی نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

– مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴)، بحارالانوار، ج۸، تهران، چاپ الاسلامیه.

– مقام معظم رهبری در جمع بانوان،۲۰/۱۲/۱۳۷۵

منبع: آمنه انتصاری؛ پیام زن؛ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳؛ شماره ۲۶۶