فرید الدین عطار.

چکیده:

فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطّار نیشابوری (۱۱۴۶م/۵۴۰ق –۱۲۲۱م/۶۱۸ق) یکی از عارفان، صوفیان و شاعران ایرانی سترگ و بلندنام ادبیات فارسی در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم است. او در سال ۵۴۰ هجری برابر با ۱۱۴۶ میلادی در نیشابور زاده شد و در ۶۱۸ هجری به هنگام حملهٔ مغول به قتل رسید. شیخ  که کرامت‌های بسیاری از او بر سر زبان‌هاست، یکی از کبار اولیاء الله است که شهرت جهانی دارد و بدون شک از شاعران بزرگ و معتدل زبان فارسی است. ایشان نعت رسول الله صلى الله علیه وسلم را فرض عین می‌داند.

 

او در «مصیبت نامه» در نعت پیامبر صلى الله علیه وسلم که بیش از دویست بیت است،

می‌گوید:

آن‌چه فرض عین نسل آدم است /*/  نعت صدر و بدر هر دو عالم است

آفتاب عالم دین پروران /*/ خواجه‌ی فرمان ده پیغامبران

پیشوای انبیا و مرسلین /*/  مقتدای اولین و آخرین

جلوه کرده آفتاب روی او /*/ آسمان صد سجده برده سوی او

هشت جنت جرعه‌ای از جام او /*/ هر دو عالم از دو میم نام او

ای زمین و آسمان خاک درت /*/ عرش و کرسی خوشه چین جوهرت

تا که یک جان دارم و تا زنده‌ام /*/ بند بندت را به صد جان بنده‌ام

در زفانم جز ثنای تو مباد /*/ نقد جانم جز وفای تو مباد

نیستم من مرد وصف ذات تو /*/ این‌قدر هم هست از برکات تو

آن که او وصف از خدا داند شنید /*/ وصف کس آن‌جا کجا داند رسید

در «منطق الطیر» می‌گوید:

خواجه‌ی دنیا و دین گنج وفا /*/ صدر و بدر هر دو عالم مصطفى

آفتاب شرع و گردون یقین /*/ نور عالم رحمت للعالمین

جان پاکان خاک جان پاک او /*/ جان رها کن آفرینش خاک او

هر دو گیتی از وجودش نام یافت /*/ عرش نیز از نام او آرام یافت

آفرینش را جز او مقصود نیست /*/ پاک دامن‌تر از او موجود نیست

و در «الهی نامه» چنین می‌سراید:

محمّد مقتدای هر دو عالم /*/ محمّد مهتدای آل آدم

محمّد آفتاب آفرینش /*/ مه افلاک یعنی چشم بینش

بلی از انبیا او بود مقصود /*/ چو او آمد نبوت گشت مسدود

مثال انبیا هم‌چون سپاهست /*/ غرض از آمدن این پادشاهست

چو دین او منور کرد عالم /*/ شرایع نسخ شد و الله اعلم

کجا ماند جهانی پر ستاره /*/ چو شد خورشید روشن آشکاره

منبع: دیوان عطار