صبر و استقامت در دین
اهمیت استقامت و پایدارى
هر چند که عارفان، منزل استقامت را یکى از مراحل سیر و سلوک برشمرده‌اند و به نظر ایشان مرحله استقامت برزخى میان پرتگاه هراسناک عالم تکثر و تفرق و سدره‌المنتهى جمع می‌باشد و یا روحى دانسته‌اند که احوال سالکان بدان زنده و باقى است. (فتوحات مکیه ابن عربی ج ۲ ص ۲۱۷ و منازل السایرین ص ۴۲ و مدارج السالکین ج ۲ ص ۱۰۸) ولى در اصطلاح قرآنی، استقامت همان پایدارى در دین صراط مستقیم و مسیر حق در برابر دورى از کژروی‌هاست (التحریر و التنویر ج ۱۱ ص ۲۸۲)
مفهوم استقامت
در تفسیر این مفهوم قرآنى گفته‌اند مراد از استقامت این است که انسان در حال قیام و ایستادن در متعادل‌ترین حالت و مسلط بر توانایی‌ها و کارهاى خود باشد. در حقیقت این تسلط انسان بر خود، شخصیت و شأن انسان سالم را می‌رساند که می‌تواند کارها را مناسب با استعداد انسانی انجام دهد. در ادبیات عربى متعادل‌ترین حالت هر چیزى به گونه‌اى که امکان نمایان شدن همه آثار و توانایی‌ها آن وجود داشته باشد، به صورت استعاره با واژه قیام یاد می‌شود، بنابراین قیام عمودى است که به صورت طولى بر افراشته گردد و قیام عدل به گسترش عدالت در زمین است. از این رو استقامت نیز به معناى طلب قیام و استدعاى ظهور همه آثار و منافع است. نمایان شدن همه ویژگی‌ها و آثار هر پدیده‌اى نیز به حسب توانایى و شخصیت ذاتى آن گوناگون است. استقامت انسان در هر امرى آن است که شخص قیام به آن امر و اصلاح آن را از خود طلب کند، به گونه‌اى که کامل شود و فساد و نقص درآن راه نیابد.
تفاوت صبر واستقامت
تفاوت صبر (شکیبایی) با استقامت (پایداری) در آن است که صبر در ناملایمات به کار می‌رود در حالى که استقامت این گونه نیست. استقامت به معناى پافشارى و پایدارى در اصل دین و ارزش‌هاى دینى و عدم کژروى از راه حق به بیراهه‌هاى کفر و نفاق و شرک است که بیشتر در حوزه فکرى و عقیدتى است در حالى که صبر و شکیبایى در برابر سختی‌هاى اطاعت و دشواری‌هاى مصائب و عدم تمکین در برابر طغیان شهوات است که بیشتر در مقام عمل متصور است؛ از این در روایات قسیم یک دیگر قرار گرفته‌اند.
پیوند استقامت با مفاهیم دیگر
به هر حال مفهوم قرآنى استقامت نیز بدان سبب که همه آیات (جز یک آیه) در یک نگاه کلى استقامت در زمینه توحید و باور به ربوبیت خداوند و سیر به سوى او بر اساس این باور مطرح کرده و می‌توان از آن به استقامت در دین تعبیر کرد، با مفاهیمى چون صراط مستقیم، هدایت، عبودیت، ایمان، عمل صالح و تقوا و هر آن چه لازمه دیندارى است، پیوند دارد؛ زیرا استقامت در آن مفهوم پس از پذیرش دین مطرح می‌شود: ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا (فصلت آیه ۳۰) و یا فاستقم کما امرت (هود آیه ۱۱۲) بنابراین استقامت به معناى کمال رساندن مولفه‌هاى لازم دیندارى چون تقوا، هدایت، ایمان، عبودیت و عمل صالح است.
با توجه به آیات قرآنى می‌توان گفت که شناخت ویژگی‌هاى صراط مستقیم و رهروان آن (انعام آیه ۸۷ و یس آیه ۴ و نیز ۱۱۸) اهل استقامت چون پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان که بندگان نعمت یافته خدایند اهل استقامت هستند. (نساء آیه ۶۸)
آثار استقامت
از آثار استقامت در دنیا می‌توان به نزول برکات اشاره کرد. قرآن بیان می‌دارد که کسى که استقامت در دین ورزد خداوند روزى فراوان نصیب او می‌کند (جن آیه ۱۶) و در آیه دیگرى توضیح می‌دهد که این نعمت و روزى فراوان هم آسمانى و هم زمینى و هم مادى و هم معنوى و هم دنیوی و هم اخروى خواهد بود. (مائده آیه ۶۶)
منبع: کیهان نیوز؛ حسین آقاخانى
