ترس، فروتنى و زارى در هنگام دعا
در هنگام دعا توجه به عظمت خداوند بر انسان تأثیر به سزایی دارد. انسان در برابر کسی قرار می گیرد که خالق و پروردگار اوست که هر قدرتی در برابر او خود را عاجز و ناتوان می بیند. از این‌رو عظمت و قدرت بی منتهای او باعث می شود انسان در صورتی که واقعا خود را در حضور خداوند احساس کند، خود بخود فروتنی، و ترس بر او مستولی شده و در مقام التماس و زاری بر می آید.
خداوند فرموده است: «إِنَّهُمْ كانُوا يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً؛[1]یعنی آنها در نيكي‌ها سرعت مى كردند و از روى رغبت و رهبت( اميد و بيم) ما را مىخواندند». از این رو فرموده است: «ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً؛[2] پروردگار خود را از روى تضرع و در پنهانى بخوانيد». و نیز در مورد خوف از خدا در هنگام دعا فرموده است: « وَ اذْكُرْ رَبَّكَ في نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَ خيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَكُنْ مِنَ الْغافِلينَ؛[3] پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف و آهسته و آرام صبحگاهان و شامگاهان ياد كن و از غافلان مباش».
پيامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «هرگاه خداوند بندهاى را دوست بدارد او را مبتلا مى كند تا زارى و تضرّع او را بشنود.»[4]
در دعاهاى اهل بيت علیه السلام آمده است: «و لا ينجيني منك إلّا التضرّع إليك[5]؛ يعنى خداوندا! مرا از تو نجات نمى دهد جز زارى و تضرع به پيشگاه تو».
در آنچه از سوى خدا به موسى علیه السلام وحى شده آمده است: «اى موسى! هنگامى كه مرا مىخوانى ترسان و بيمناك باش و پيشانى بر خاك نه و با گرامىترين اعضاى بدنت برايم سجده كن؛ و آنگاه كه در پيش روى من مى ايستى خوار و متواضع باش؛ و زمانى كه با من مناجات مى كنى با دلى ترسان مناجات كن.»[6] به عيسى علیه السلام وحى فرمود: «اى عيسى! همچون غريق اندوهگينى كه هيچ فريادرسى براى او نباشد مرا بخوان. اى عيسى! دلت را براى من خوار گردان، و در خلوت مرا بسيار ياد كن، و بدان خشنودى من در اين است كه نسبت به من فروتنى كنى، و در اين امر زنده باش و مرده مباش و آواز اندوهناك خود را به من بشنوان.»[7]
بنابراین در هنگام دعا یکی از مهمترین عوامل اجابت دعا فروتنی ، تضرع و زاری است.انسان نباید خود را طلبکار خدا بداند بلکه به فضل و کرم خداوند امیدوار باشد.
منبع: راه روشن؛ ترجمه المحجة البيضاء فى تهذيب الإحياء، ج2.
[1] . انبياء/ 91.
[2] . اعراف/ 55.
[3] . اعراف/ 205.
[4] . الشعب بيهقى، الفردوس ديلمى از ابى هريره، الجامع الصغير باب همزه.
[5] . صحيفه سجّاديه دعاى چهل و هشتم كه در روز اضحى و جمعه خوانده مىشود.
[6] . كافى، ج 8، ص 44.
[7] . كافى، ج 8، ص 138 و 141، و در آن آمده است:« اى عيسى! دلت را برايم پاكيزه كن.»
