ترس، فروتنى و زارى در هنگام دعا

 

در هنگام دعا توجه به عظمت خداوند بر انسان تأثیر به سزایی دارد. انسان در برابر کسی قرار می گیرد که خالق و پروردگار اوست که هر قدرتی در برابر او خود را عاجز و ناتوان می بیند. از این‌رو عظمت و قدرت بی منتهای او باعث می شود انسان در صورتی که واقعا خود را در حضور خداوند احساس کند، خود بخود فروتنی، و ترس بر او مستولی شده و در مقام التماس و زاری بر می آید.

خداوند فرموده است: «إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً؛[۱]یعنی آنها در نیکی‌ها سرعت مى ‏کردند و از روى رغبت و رهبت( امید و بیم) ما را مى‏خواندند». از این رو فرموده است: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً؛[۲] پروردگار خود را از روى تضرع و در پنهانى بخوانید». و نیز در مورد خوف از خدا در هنگام دعا فرموده است: « وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فی‏ نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خیفَهً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلینَ؛^[۳] پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف و آهسته و آرام صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از غافلان مباش».

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «هرگاه خداوند بنده‏اى را دوست بدارد او را مبتلا مى‏ کند تا زارى و تضرّع او را بشنود.»[۴]

 در دعاهاى اهل بیت علیه السلام آمده است: «و لا ینجینی منک إلّا التضرّع إلیک‏[۵]؛ یعنى خداوندا! مرا از تو نجات نمى‏ دهد جز زارى و تضرع به پیشگاه تو».

در آنچه از سوى خدا به موسى علیه السلام  وحى شده آمده است: «اى موسى! هنگامى که مرا مى‏خوانى ترسان و بیمناک باش و پیشانى بر خاک نه و با گرامى‏ترین اعضاى بدنت برایم سجده کن؛ و آنگاه که در پیش روى من مى ‏ایستى خوار و متواضع باش؛ و زمانى که با من مناجات مى‏ کنى با دلى ترسان مناجات کن.»[۶] به عیسى علیه السلام وحى فرمود: «اى عیسى! همچون غریق اندوهگینى که هیچ فریادرسى براى او نباشد مرا بخوان. اى عیسى! دلت را براى من خوار گردان، و در خلوت مرا بسیار یاد کن، و بدان خشنودى من در این است که نسبت به من فروتنى کنى، و در این امر زنده باش و مرده مباش و آواز اندوهناک خود را به من بشنوان.»[۷]

بنابراین در هنگام دعا یکی از مهمترین عوامل اجابت دعا فروتنی ، تضرع و زاری است.انسان نباید خود را طلبکار خدا بداند بلکه به فضل و کرم خداوند امیدوار باشد.

منبع: راه روشن؛ ترجمه المحجه البیضاء فى تهذیب الإحیاء، ج‏۲٫

[۱] . انبیاء/ ۹۱٫

[۲] . اعراف/ ۵۵٫

[۳] . اعراف/ ۲۰۵٫

[۴] . الشعب بیهقى، الفردوس دیلمى از ابى هریره، الجامع الصغیر باب همزه.

[۵] . صحیفه سجّادیه دعاى چهل و هشتم که در روز اضحى و جمعه خوانده مى‏شود.

[۶] . کافى، ج ۸، ص ۴۴٫

[۷] . کافى، ج ۸، ص ۱۳۸ و ۱۴۱، و در آن آمده است:« اى عیسى! دلت را برایم پاکیزه کن.»