آثار و برکات زیارت معصومان(علیهم السلام)
اشاره:
روایات زیادی در ثواب زیارت حضرات معصومین(علیهم‌السلام) وجود دارد و در آنها به بخشی از این ثواب عظیم اشاره شده است، در این نوشتار، ثواب زیارت امام سجاد، امام باقر، امام صادق، امام کاظم و امام رضا(علیهم‌السلام) را بیان شده است.
ثواب زیارت امام زین العابدین(علیه‌السلام) در روایات
الف) «ابو حمزه ثمالی» از امام صادق(علیه‌السلام) پرسید: اصحاب را می بینم که از تربت حائر [امام حسین(علیه‌السلام) ] و حرمها، برای استشفا برمی دارند، «هَلْ فِی ذَلِکَ شَیْ ءٌ مِمَّا یَقُولُونَ مِنَ الشِّفَاءِ قَالَ قَالَ یُسْتَشْفَى بِمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْقَبْرِ عَلَى رَأْسِ أَرْبَعَهِ أَمْیَالٍ وَ کَذَلِکَ قَبْرُ جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ وَ کَذَلِکَ طِینُ قَبْرِ الْحَسَنِ وَ عَلِیٍّ وَ مُحَمَّد؛۱ آیا در آن شفایی که می گویند، وجود دارد؟ فرمود: طلب شفا کنند با خاک اطراف قبر امام حسین تا چهار میل، و همین طور خاک قبر رسول و حسن و علی بن الحسین و محمد باقر(علیهم‌السلام).»
ب) «اِنَّ النبی قالَ لِعَلیٍّ: مَنْ زَارَ قُبُورَکُمْ عَدْلُ ذَلِکَ لَهُ ثَوَابُ سَبْعِینَ حَجَّهً بَعْدَ حَجَّهِ الْإِسْلَامِ وَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتَّى یَرْجِعَ مِنْ زِیَارَتِکُمْ کَیَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّه ؛۲ پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) به علی(علیه‌السلام) فرمود: کسی که قبور شما را زیارت کند، برای او به جای آن، ثواب هفتاد حج بعد از [انجام] حجه الاسلام [واجب] است و از گناهانش پاک می شود تا زمانی که از زیارت شما برمی گردد، همچون روزی که از مادر متولد شده.»
از «زراره» نقل شده است که: به امام باقر(علیه‌السلام) عرض کردم: چه می گویی دربار? کسی که پدرت [علی بن الحسین- علیهما السلام -] را با حال ترس زیارت کند؟، فرمود: «یؤمِنُهُ اللهُ یَوْمَ الفَزَعِ الاَکْبَرِ وَ تَلَقّاهُ الْملائِکَ?ُ بِالْبَشَارَهِ وَ یُقَالُ لَهُ لاَ تَخَفْ وَ لاَ تَحْزَن هَذَا یَوْمُکَ الذّی فیهِ فَوْرُکَ؛۳ در روز قیامت خداوند به او امان دهد و ملائکه او را با مژده و بشارت استقبال کنند و به او گفته می شود به خود ترس و اندوه راه مده! این روز رستگاری [و سعادت] تو است.»
زیارت امام باقر(علیه‌السلام)
الف) «مَنْ زَارَ الْبَاقِرَیْنِ لَمْ یَشْکُ عَیْنُهُ وَ لَمْ یُصِبْهُ سُقْمٌ وَ لَمْ یَمُتْ فَقِیراً؛۴ کسی که امام باقر(علیه‌السلام) و امام صادق(علیه‌السلام) را زیارت کند [هیچ گاه] به چشمش شکوه و بیماری نمی رسد و فقیر از دنیا نمی رود.»
ب) شخصی خدمت امام صادق(علیه‌السلام) عرض کرد: «هَل یُزَارُ والِدُک فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَمَا لِمَنْ زَارَهُ قَالَ(علیه‌السلام) اَلْجَنَّهُ اِنْ کَانَ یَأتَمُّ بِهِ قَالَ فَمَا لِمَن تَرَکَهُ رَغبَهً قَالَ الْحَسرَهُ یَوْمَ الْحَسْرَهِ؛۵ آیا می شود پدرتان(علیه‌السلام) را زیارت کرد؟ امام(علیه‌السلام) فرمود: بله، [آن شخص] پرسید: کسی که او را زیارت کند، چه پاداشی دارد؟ امام(علیه‌السلام) فرمود: پاداش او بهشت است، به شرطی که امامتش را پذیرفته [و از پیروان او] باشد. [آن شخص] پرسید: کسی که زیارتش را از روی بی اعتنایی ترک کند، چه عاقبتی دارد؟ امام(علیه‌السلام) فرمود: روز حسرت [قیامت] اندوه و حسرت خواهد داشت.»
زیارت امام صادق(علیه‌السلام)
الف) «مَنْ زَارَنِی غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ یَمُتْ فَقِیراً؛۶ حضرت صادق(علیه‌السلام) فرمود: کسی که مرا زیارت کند، گناهان او بخشیده می شود و فقیر نمی میرد.»
ب) امام باقر(علیه‌السلام) فرمودند: «إِذَا حَجَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَخْتِمْ حَجَّهُ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ تَمَامِ الْحَج ؛۷ هرگاه یکی از شما حج انجام داد، حج را با زیارت ما تمام کند؛ زیرا زیارت ما، کامل کنند? حج است.»
ج. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «مَنْ زَارَنَا فِی مَمَاتِنَا فَکَأَنَّمَا زَارَنَا فِی حَیَاتِنَا؛۸ هر کسی بعد از مرگ ما، ما را زیارت کند، گویا در دوران زنده بودن ما، ما را زیارت کرده است.»
د. امام حسن عسکری(علیه‌السلام) فرمود: «مَنْ زَارَ جَعْفَراً وَ أَبَاهُ لَمْ یَشْکُ عَیْنُهُ وَ لَمْ یُصِبْهُ سُقْمٌ وَ لَمْ یَمُتْ مُبْتَلًى؛۹ هر کس جعفربن محمد الصادق(علیه‌السلام) و پدر [بزرگوارش امام باقر(علیه‌السلام) ] را زیارت کند، چشمانش به درد نیاید و [هیچ گونه] بیماری به او نرسد، و به حالت ابتلا [به حوادث سخت] از دنیا نرود.»
زیارت امام کاظم(علیه‌السلام)
- مثل زیارت قبر امام حسین(علیه‌السلام)
«حسن بن علی بن وشّا» می گوید: به امام رضا(علیه‌السلام) عرض کردم: «مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِیکَ أَبِی الْحَسَنِ(علیه‌السلام) فَقَالَ زُرْهُ قَالَ فَقُلْتُ فَأَیُّ شَیْ ءٍ فِیهِ مِنَ الْفَضْلِ قَالَ لَهُ مِثْلُ مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) ؛۱۰ چه پاداشی است برای کسی که قبر پدرت ابوالحسن(علیه‌السلام) را زیارت کند؟ فرمود: او را زیارت کن!
راوی می گوید: گفتم: چه فضیلتی در زیارت ایشان است؟ امام(علیه‌السلام) فرمود: برای زائر ایشان، پاداشی مانند پاداش زائر قبر حسین(علیه‌السلام) است.»، این تعبیر بلندی است که تمام ثوابهای مترتب بر زیارت قبر امام حسین(علیه‌السلام) را برای زیارت حضرت موسی بن جعفر به اثبات می رساند.
- مثل زیارت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) و علی(علیه‌السلام)
«حسین بن محمد قمی» نقل کرده است که حضرت رضا(علیه‌السلام) فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی بِبَغْدَادَ کَمَنْ زَارَ قَبْرَ رَسُولِ اللَّهِ(صلی‌الله علیه و آله) وَ قَبْرَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِلَّا أَنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا فَضْلَهُمَا؛۱۱ کسی که پدرم را در بغداد زیارت کند، مانند کسی است که قبر پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) و قبر امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را زیارت کرده است؛ جز آنکه رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) و امیرمؤمنان(علیه‌السلام) برتری و مقام خود را دارند.»
- بهشت رفتن
الف. «ابن سنان» می گوید: به امام رضا(علیه‌السلام) عرض کردم: پاداش زیارت [قبر] پدر بزرگوارتان چیست؟ «قَالَ الْجَنَّهُ فَزُرْه؛۱۲ امام(علیه‌السلام) فرمود: بهشت، پس او را زیارت کن!»
ب. «عبدالرحمان بن ابی نجران» می گوید: از امام باقر(علیه‌السلام) پرسیدم: کسی که رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) را [در مدینه] زیارت کند، چه پاداشی دارد؟ فرمود: «لَهُ الْجَنَّهُ وَ مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی الْحَسَنِ(علیه‌السلام) فَلَهُ الْجَنَّه؛۱۳ برای او بهشت است، و کسی [هم] که قبر ابوالحسن [موسی بن جعفر- علیهما السلام -] را زیارت کند، پس برای او بهشت است.»
- برآورده شدن حاجات
الف. «احمد بن جعفر حمدان» می گوید: از «حسن بن ابراهیم ابو علی خلّال» شنیدم که می گفت: «مَا اَهَمَّنِی اَمْرٌ فَقَصَدْتُ قَبْرَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ- علیهما السلام – فَتَوَسَّلْتُ بِهِ، اِلّا سَهَّلَ اللهُ تَعَالَی لِی مَا اُحِبُّ؛۱۴ کار (و مشکلی) برایم پیش نیامد، مگر نزد قبر موسی بن جعفر- علیهما السلام – رفتم، پس به او متوسل شدم، جز اینکه خداوند آنچه را دوست داشتم، برای من آسان نمود.»
ب. روایت شده است که زنی در بغداد با [سرعت و با] حالت هروله می رفت، گفته شد: کجا می روی؟
گفت: نزد موسی بن جعفر- علیهما السلام – می روم برای اینکه پسرم زندانی شده است، یکی از پیروان «احمد حنبل» به او گفت: پسرت در حبس از دنیا رفت. آن زن گفت: [خدایا] به حق کشته شد؟ در زندان [موسی بن جعفر]، قدرت خویش را به من نشان بده.
بلافاصله پسرش از زندان آزاد شد و پسر استهزاء کننده [مرد حنبلی] به زندان افتاد.»۱۵
جامع ترین زیارت
«ابراهیم بن عقبه» می گوید: به امام هادی(علیه‌السلام) نامه ای نوشتم و: «أَسْأَلُهُ عَنْ زِیَارَهِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ زِیَارَهِ أَبِی الْحَسَنِ وَ أَبِی جَعْفَرٍ- علیهما السلام – أَجْمَعِینَ فَکَتَبَ إِلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(علیه‌السلام) الْمُقَدَّمُ وَ هَذَا أَجْمَعُ وَ أَعْظَم ؛۱۶ از زیارت امام حسین(علیه‌السلام) و ابی الحسن [امام کاظم] و ابی جعفر [امام جواد](علیه‌السلام) سؤال کردم، حضرت(علیه‌السلام) در جوابم نوشت: زیارت امام حسین(علیه‌السلام) مقدّم است؛ ولی زیارت این[دو امام- علیهما السلام -] جامع تر و بزرگ تر است.» برای این حدیث توضیحاتی وارد شده است، از جمله: مراد آن است که زیارت امام حسین(علیه‌السلام) به تنهایی مقدّم و بهتر است، ولی مجموع زیارت کاظمین جامع تر و افضل است؛ یا آنکه زیارت امام حسین(علیه‌السلام) مقدّم است و اگر زیارت دو امام اضافه گردد، جامع تر و موجب اجر بیشتر می شود.۱۷ توجیه دیگر این است که هر کسی امام هفتم و نهم- علیهما السلام – را زیارت کند، یقیناً دوازده امامی است؛ ولی شش امامیها و… به زیارت کاظمین نمی روند.
زیارت امام هشتم علی بن موسی الرضا- علیهما السلام –
بر زیارت امام علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) نیز همچون دیگر زیارات آثاری مترتب است که در روایات به آنها اشاره شده است.
- وجوب بهشت
پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: «سَتُدْفَنُ بَضْعَهٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ لَا یَزُورُهَا مُؤْمِنٌ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّهَ وَ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَى النَّار؛۱۸ به زودی پاره ای از تن من در خراسان دفن می شود، مؤمنی او را زیارت نمی کند، مگر آنکه بهشت برای او واجب و بدنش بر آتش حرام می شود.»
گاه این پرسش به ذهن می آید که: چگونه یک زیارت باعث بهشت رفتن می شود؟ آیا ممکن است شخصی سراپا گناه با یک زیارت بهشتی شود؟ جواب این است که: زیارت امامان از جمله امام هشتم(علیه‌السلام) آنگاه باعث بهشت رفتن می شود که زائر شرایط را دارا باشد، از جمله این که عارف به حق امام باشد.
«حمز? بن حمران» می گوید: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نو? من در خراسان کشته می شود: «مَنْ زَارَهُ إِلَیْهَا عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِیَدِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّهَ وَ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْکَبَائِرِ؛ هر کس او را در آن شهر از سر شناخت نسبت به حقش زیارت کند، من دست او را در روز قیامت گرفته، وارد بهشت می کنم، هر چند اهل گناهان کبیره باشد.»
راوی عرض کرد: فدایت بشوم! شناخت حق او چیست؟ فرمود: «یَعْلَمُ أَنَّهُ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَهِ غَرِیبٌ شَهِیدٌ مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ سَبْعِینَ شَهِیداً مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ(صلی‌الله علیه و آله) عَلَى حَقِیقَهٍ؛۱۹ بداند او امامی است که اطاعتش واجب و غریب و شهید است، هر کس «عارفاً بحقّه» او را زیارت کند، خداوند پاداش هفتاد شهید حقیقی از شهدایی که همراه پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) شهید شده اند، به او می دهد.»
- بخشش گناهان و رفع گرفتاریها
حضرت علی(علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) نقل کرده است که آن حضرت(علیه‌السلام) فرمود: «سَتُدْفَنُ بَضْعَهٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ، مَا زَارَهَا مَکْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ کَرْبَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَه ؛۲۰ به زودی پاره تن من در سرزمین خراسان دفن می شود، هیچ غمگینی او را زیارت نمی کند جز آنکه غمش برطرف می شود، و گناهکاری او را زیارت نمی کند جز آنکه خداوند گناهان او را می بخشد.»
- اجر شهید
از امام هفتم، موسی بن جعفر- علیهما السلام – نقل شده است که: روزی فرزندش[علی] در حالی که تازه جوانی بود بر او گذر کرد و حضرت در جمع فرزندان خود نشسته بود، فرمود: «إِنَّ ابْنِی هَذَا یَمُوتُ فِی أَرْضِ غُرْبَهٍ فَمَنْ زَارَهُ مُسَلِّماً لِأَمْرِهِ عَارِفاً بِحَقِّهِ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَشُهَدَاءِ بَدْر؛۲۱ به راستی این پسرم در سرزمین غربت از دنیا می رود، پس هر کسی او را زیارت کند، در حالی که تسلیم امامت او و آگاه به حق اوست، در نزد خدا اجر شهدای بدر را دارد.»
- استجابت دعا
«یاسر خادم» می گوید: امام هشتم، علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) فرمود: «لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَى شَیْ ءٍ مِنَ الْقُبُورِ إِلَّا إِلَى قُبُورِنَا أَلَا وَ إِنِّی مَقْتُولٌ بِالسَّمِّ ظُلْماً وَ مَدْفُونٌ فِی مَوْضِعِ غُرْبَهٍ فَمَنْ شَدَّ رَحْلَهُ إِلَى زِیَارَتِی اسْتُجِیبَ دُعَاؤُهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ؛۲۲ مسافرت کردن برای زیارت قبور روا نیست، جز قبور ما. بیدار باشید که من با سمّ از روی ظلم کشته می شوم و در محل غریبی دفن می گردم، پس کسی که برای زیارت من کمر سفر ببندد، دعایش مستجاب و گناهانش بخشیده می شود.»
- ثواب حج
امام هشتم(علیه‌السلام) می فرماید: «أَلَا فَمَنْ زَارَنِی فِی غُرْبَتِی کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ أَجْرَ مِائَهِ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ مِائَهِ أَلْفِ صِدِّیقٍ وَ مِائَهِ أَلْفِ حَاجٍّ وَ مُعْتَمِرٍ وَ مِائَهِ أَلْفِ مُجَاهِدٍ وَ حُشِرَ فِی زُمْرَتِنَا وَ جُعِلَ فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجَنَّهِ رَفِیقَنَا؛۲۳ آگاه باشید! کسی که مرا در حال غربتم زیارت کند، خداوند برای او پاداش صد هزار شهید، صد هزار صدّیق، صد هزار حج گذار و عمره گذار می نویسد و در صف ما محشور خواهد شد و در درجات بالای بهشت، رفیق ما خواهد بود.»
- شفاعت روز قیامت
امام هشتم(علیه‌السلام) فرمود: «مَن شَدَّ رَحَلَهُ الی زیارتی، استجیبَ دُعاؤُهُ… وَ کُنتُ انا و آبائی شَفَعاءَهُ یَوم القیامه؛۲۴ کسی که برای زیارت من کمر مسافرت ببندد، دعایش مستجاب می شود … و من و پدرانم او را در روز قیامت شفاعت می کنیم.»
«حسن بن علی بن فضال» از امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: در خراسان سرزمینی است که در آینده محل رفت و آمد ملائکه می شود، همیشه گروهی از آسمان فرود آمده، تا روز قیامت گروهی به آسمان صعود می کنند.
گفته شد: ای پسر رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) آن کدام بقعه است؟ فرمود: «هِیَ بِأَرْضِ طُوسَ- وَ هِیَ وَ اللَّهِ رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّهِ- مَنْ زَارَنِی فِی تِلْکَ الْبُقْعَهِ کَانَ کَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللَّهِ – صلی الله علیه وآله وَ کَتَبَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ ثَوَابَ أَلْفِ حَجَّهٍ مَبْرُورَهٍ وَ أَلْفِ عُمْرَهٍ مَقْبُولَهٍ وَ کُنْتُ أَنَا وَ آبَائِی شُفَعَاءَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ؛۲۵ آن بقعه زمین طوس است. به خدا آن زمین باغی از باغهای بهشت است. کسی که مرا در این بقعه زیارت کند، گویا رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) را زیارت کرده است و خداوند ثواب هزار حج و عمر? قبول شده برای او می نویسد و من و پدرانم روز قیامت او را شفاعت می کنیم.»
- فریادرسی در سه جا
از «ابراهیم بن اسحاق نهاوندی» نقل شده است که امام رضا(علیه‌السلام) فرمود: «مَنْ زَارَنِی عَلَى بُعْدِ دَارِی وَ مَزَارِی أَتَیْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فِی ثَلَاثَهِ مَوَاطِنَ حَتَّى أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا إِذَا تَطَایَرَتِ الْکُتُبُ یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ الْمِیزَان ؛۲۶ کسی که مرا با دوری منزل و مزارم زیارت کند، در روز قیامت در سه جا نزد او می آیم تا او را از سختی رهایی بخشم: هنگام تحویل پرونده به دست راست یا چپ، وقت گذشتن از پل صراط و کنار میزان [اعمال]».
- برتر از زیارت امام حسین(علیه‌السلام)
در روایات متعددی، زیارت امام هشتم(علیه‌السلام) برتر از زیارت امام حسین(علیه‌السلام) دانسته شده و راز آن نیز بیان گردیده است؛ که تمام اقشار و گروهها برای زیارت امام حسین(علیه‌السلام) می روند [چهار امامی، شش امامی، هفت امامی و…]؛ ولی برای زیارت امام هشتم(علیه‌السلام) جز دوازده امامی نمی روند.
«علی بن مهزیار» می گوید: به ابوجعفر (امام جواد(علیه‌السلام) ) عرض کردم: فدایت گردم! «زِیَارَهُ الرِّضَا(علیه‌السلام) أَفْضَلُ أَمْ زِیَارَهُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) فَقَالَ زِیَارَهُ أَبِی أَفْضَلُ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(علیه‌السلام) یَزُورُهُ کُلُّ النَّاسِ وَ أَبِی لَا یَزُورُهُ إِلَّا الْخَوَاصُّ مِنَ الشِّیعَه؛۲۷ زیارت [حضرت] رضا(علیه‌السلام) برتر است یا زیارت اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام) ؟ فرمود: زیارت پدرم [رضا(علیه‌السلام) ] برتر است و این برای آن است که اباعبدالله(علیه‌السلام) را هم? مردم زیارت می کنند؛ ولی پدرم را جز خواصی از شیعه [از آنهایی که دوازده امامی هستند] زیارت نمی کنند.»؟
فهرست منابع
- باقرزاده، عبدالرحمن، زیارت در آیینه روایات، سازمان تبلیغات اسلامی قم، ۱۳۷۵ش.
- بهبهانی، محمدباقر، الدمعه الساکبه، مؤسس? الاعلمی، بیروت.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، دارالکتب العلمیّه، بیروت، ۱۴۱۷ ق.
- شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، نشر آل البیت، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، الفقیه، مؤسس? نشر الاسلامی، قم، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- خصال، النشر الاسلامی، قم، ۱۴۰۳ق.
- علل الشرائع، المکتب? الحیدریه، نجف، ۱۳۸۵ق.
- عیون اخبار الرضا؛ مطبع? الحیدریه، نجف، ۱۳۹۰ق.
- شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش.
- شیخ کفعمی، المصباح، مؤسس? الاعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
- شیخ مفید، المقنع?، مؤسس? نشر الاسلامی، قم، چاپ چهارم، ص۱۴۱۷ق.
- قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، دارالفکر، بیر۷وت، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.
- مؤسس? الامام الهادی(علیه‌السلام) ، موسوع? الزیارات المعصومین، قم، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- مالکی، ابن صبّاغ، الفصول المهمّه فی معرف? الائم?، بی جا، بی تا، ۱۳۰۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسس? الوفاء، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
پی نوشت:
۱) کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۲۸۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۱، ص ۱۲۶.
۲) تهذیب، شیخ طوسی، ج ۶، ص ۲۲، ح ۶.
۳) الدمعه الساکب?، محمد باقر بهبهانی، ج۵، ص ۱۶۲.
۴) المصباح الکفعمی، ص ۴۷۵.
۵) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۰، ص ۱۴۵.
۶) المقنع?، شیخ مفید، ص ۴۷۴؛ تهذیب، شیخ طوسی، ج ۶، ص ۷۸؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۰۰، ص ۱۴۵، ح ۳۴.
۷) عیون اخبار الرضا(علیه‌السلام) ، شیخ صدوق، ج ۲، ص ۲۶۵، ح ۲۸.
۸) وسائل الشیع?، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۳۳۲، باب ۲؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۰، ص۱۲۴، ح ۳۴؛ مستدرک الوسائل، میرزای نوری، ج ۱۰، ص ۱۸۳، ح ۶.
۹) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۷، ص ۱۴۵، ح ۳۵؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۰، ص۴۲۶.
۱۰) کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۴۹۹، باب ۹۹، ح ۳.
۱۱) کافی، شیخ کلینی، ج ۴، ص ۵۸۳؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۴ و ۲۰؛ مستدرک الوسائل، میرزای نوری، ج ۱۰، ص ۳۵۲، ح ۲؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۴۵.
۱۲) تهذیب، شیخ طوسی، ج ۶، ص۸۲، ح ۳؛ وسائل الشیعه، شیخ حرعاملی، ج ۱۴، ص ۵۴۵، باب ۸۰، ح ۳؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۵، ح ۲۲ و۲۳.
۱۳) کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۲۹۹، ح ۷، وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۴۷، باب ۸۰، ح ۸؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۵، ح ۲۲ و۲۳.
۱۴) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص۱، ح۱؛ تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج ۱، ص ۱۳۳.
۱۵) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص۱، ح ۲.
۱۶) کافی، شیخ کلینی، ج ۴، ص ۵۸۳، ح ۳.
۱۷) زیارت در آیین? روایات، عبدالرحمن باقر زاده، ص ۷۱.
۱۸) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۱، ح ۱؛ وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج ۱۴، ص ۵۵۵، باب ۸۲، ح ۲؛ الفقیه، شیخ صدوق- رحمه الله -، ج ۲، ص ۵۸۵، ح ۳۱۹۲.
۱۹) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۵۴، ح ۱۰؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص۳۵، ح ۱۷ و ۱۸.
۲۰) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۵۳؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۳، ح۱۰.
۲۱) کامل الزیارات، ابن قولویه، ج۵، ص ۳۰۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۴۱، ح ۴۳؛ مستدرک الوسائل، میرزای نوری، ج ۱۰، ص ۳۵۶، ح ۴.
۲۲) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۶۲؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۶، ح۲۱.
۲۳) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۶۸؛ الفقیه، شیخ صدوق، ج ۲، ص ۵۸۵، ح ۳۱۹۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۲، ح ۲.
۲۴) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۴۴، ح ۵۱.
۲۵) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۶۷، ح ۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۱، ح ۲؛ الفقیه، شیخ صدوق، ج ۲، ص ۵۸۵، ح ۳۱۹۵.
۲۶) تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج ۶، ص ۸۵، ح ۵؛ کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۳۰۴، باب ۱۰۱، ح۴؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۵۱، باب ۸۲، ح ۲؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۰۲، ص ۳۴، ح ۱۳ و ۱۴؛ خصال، شیخ صدوق، ص ۱۶۸.
۲۷) کافی، شیخ کلینی، ج ۴، ص ۵۸۴، ح ۱؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۴، ص ۵۶، باب ۸۵، ح۱؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۱۰۲، ص ۳۸، ح ۳۴؛ کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۳۰۶، ب ۱۰۱، ح۱۱.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره۱۵۱.(کتابخانه دیجیتالی تبیان)
سیدجواد حسینی
