بایگانی برچسب برای: حسن مانیان

چکیده

یکی از مبانی اخلاقی در اسلام، مبحث همسرداری است. همسرداری نیازمند به اجرای مباحث طرفینی بین زن و مرد می‌باشد، بدین معنا که برای دست یابی به همسرداری بهینه و اصولی، هم مرد نقش مهم و به سزایی دارد و هم زن. بر همین اساس، ما در این مقاله برآنیم که اولاً از اصول همسرداری مباحثی ارائه کنیم و ثانیاً وظایف هر یک از مرد و زن نسبت به یکدیگر را به صورت جداگانه بررسی نماییم و در آخر به علل اختلافات بین زن و مرد بپردازیم.

کلید واژه: همسرداری، شوهر، همسر، زن، مرد، اختلاف.

مقدمه

بنیان ازدواج، محبت است. اگر به فرض، دو نفر در تمامی معیارهای عقلانی با هم یکی باشند، اما به هر دلیلی یکدیگر را دوست نداشته باشند، نمی‌توانند با هم زندگی خوبی را آغاز کنند. محبت بین زن و شوهر و ابراز آن و توجه آن‌ها به یکدیگر عصاره بسیاری از اخلاقیاتی است که باید بین آنها رعایت شود. وجود محبت در زندگی مشترک ریشه حضور وفق و مدارا، خوش خُلقی، نگاه مسرورانه، همراهی در غم و شادی، به دوش کشیدن مشترک سختی و رنج است و زمینه گذشت و بخشش از خطاها و دوری از عیب‌جویی و سرزنش و پذیرش، عذرخواهی است.

پنجاه اصل همسرداری

۱٫ صداقت؛ ۲٫ انصاف؛ ۳٫ گذشت؛ ۴٫ مدارا؛ ۵٫ رازداری؛ ۶٫ عشق و محبت با یکدیگر؛ ۷٫ محکوم نکردن طرف مقابل؛ ۸٫ نظافت و خوش‌بویی؛ ۹٫ احترام به یکدیگر؛ ۱۰٫ عدم جابجایی نقش‌های یکدیگر؛ ۱۱٫ من و تو نداشتن؛ ۱۲٫ پرهیز از اهانت؛ ۱۳٫ تأمین غرائز جنسی یکدیگر؛ ۱۴٫ درک ضرورت‌های یکدیگر؛ ۱۵٫ پذیرش اصل اختلاف سلیقه و تفاوت روش ها؛ ۱۶٫ داشتن روحیه عذرخواهی و اعتراف به اشتباه؛ ۱۷٫ یکپارچگی در امور مالی؛ ۱۸٫ همدیگر را خوشبخت و بهشتی کردن؛ ۱۹٫ مشورت با یکدیگر؛
۲۰٫ تشکر از یکدیگر؛ ۲۱٫ پرهیز از امر و نهی کردن یکدیگر؛ ۲۲٫ اظهار علاقه به یکدیگر؛ ۲۳٫خود را جای طرف مقابل قرار دادن؛ ۲۴٫ اعتماد داشتن به هم؛ ۲۵٫ وفاداری به هم؛ ۲۶٫ پرهیز از تحقیر و سرزنش یکدیگر در نزد دیگران؛ ۲۷٫ تعریف و تمجید از یکدیگر، به ویژه در غیاب هم؛ ۲۸٫ انتقاد طلبی؛ ۲۹٫ عدم تحریک حسادت و غیرت یکدیگر؛ ۳۰٫ تفکیک مسائل کار از مسائل منزل؛ ۳۱٫ رعایت عدالت در دید و بازدید از بستگان یکدیگر؛ ۳۲٫ غمخوار هم بودن؛ ۳۳٫ پرهیز از حل مشکلات زناشویی در حالت دعوا و خشم؛ ۳۴٫ جلوگیری از انباشتن اختلافات و مشکلات؛ ۳۵٫ خوش رفتاری؛ ۳۶٫ ساده زیستی؛ ۳۷٫ خوب گوش دادن به سخنان یکدیگر؛ ۳۸٫ جلوگیری از دخالت‌های نابجای دیگران؛ ۳۹٫داشتن مشاور خانواده؛
۴۰٫ آشنایی با ویژگی‌های مردان و زنان؛ ۴۱٫ روحیه و امید دادن به هم؛ ۴۲٫ مطالعه کتاب‌های اخلاقی مربوط به اصول همسرداری؛ ۴۳٫ استفاده از تجربیات گذشتگان؛ ۴۴٫ توجه به نقاط قوت همسر؛ ۴۵٫ پرهیز از مخفی کاری؛ ۴۶٫ کاهش توقعات از یکدیگر؛ ۴۷٫ عیب پوشی همدیگر؛ ۴۸٫ احترام به خانواده یکدیگر؛ ۴۹٫ پرهیز از زندگی خشک قانونی و حقوقی؛ ۵۰٫ پرهیز از بزرگ نمایی اختلافات کوچک.

وظایف مرد نسبت به همسر(۱)

۱٫ مهر و محبت و احترام؛ زن کانون مهر و محبت است و بهترین کلید همسرداری را محبت می‌داند. زن سعادت خویش را در زندگی، مهر و محبت شوهر می‌داند. محبت باعث تحکیم روابط زناشویی می‌شود و رفتار شوهر در افزایش مهر و محبت از ناحیه همسر، بسیار مهم و قابل توجه است. چون او تشنه محبت است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر چه ایمان کامل تر باشد بیشتر به همسرش اظهار محبت می‌کند.»(۲) نیز امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «کسی که به خانواده‌اش نیکی کند، خداوند بر عمرش می‌افزاید.»(۳)
۲٫ عذرخواهی؛ چنان که تشکر سبب محبت است؛ عذرخواهی هم موجب محبت نسبت به همسر می‌شود. چه بسا با یک معذرت خواهی، کدورت‌های مختلف زدوده می‌شود و زندگی شیرین تر از اول می‌شود. حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «بدترین مردم کسی است که معذرت خواهی دیگران را نپذیرد و از خطایشان نگذرد.»(۴)
۳٫ عدم توجه به حرف‌های بدخواهان؛ مرد نباید زودباور و ساده لوح باشد و همسرش را مورد آزار و اذیت قرار دهد. چه بسا افرادی هستند که به خاطر حسادت و کینه‌توزی و انتقام گرفتن از مرد، بدگویی می‌کنند و مرد نباید حرف‌های این بدخواهان و بدگویان را گوش دهد چون ممکن است به دروغ سخنی گفته باشند.
۴٫ خوش اخلاقی؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «با همسران خود با نیکی و مهربانی معاشرت کنید و از بی‌عدالتی و خشونت بپرهیزید.»(۵)
۵٫ انعطاف‌پذیری مرد؛ کسی می‌تواند در زندگی خود موفق شود که خوی نرم و انعطاف‌پذیری داشته باشد، و این انعطاف‌پذیری از نشانه‌های مروت و مردانگی مرد است.
۶٫ نادیده گرفتن خطاها و لغزش‌ها؛ انسان دچار لغزش و اشتباه می‌شود و زن هم از این قاعده مستثنی نیست، پس لازم است که مرد با تدبیر و اندیشه، خطاهای احتمالی همسرش را نادیده بگیرد. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر مردی که برای خود همسری اختیار کرد، باید در احترام نمودن و گرامی داشتن او بکوشد، خطای زن را در پیش فرزندان بازگو نکنید و حتی اگر فرزندان شما خطای مادرشان را یادآوری کردند، شما باید ذهن بچه‌ها را از این بابت آسوده سازید و احترام مادر را در دل ایشان استوار گردانید.البته بر مادر نیز واجب است که احترام پدر را همیشه به خاطر فرزندان بیاورد.»(۶)
۷٫ عدم تنبیه بدنی همسر؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر مردی که همسرش را بیش از سه بار در عمرش بزند، خداوند او را در میان تمام مردم محشر چنان رسوا کند که اولین و آخرین، به وی بنگرند.»(۷)
۸٫ چشم پوشی از غیر همسر؛ مردان باید از زنان نامحرم چشم بپوشند و جز به همسر خویش، به دیگری نظر نیفکند. چون نگاه به دنبال نگاه، بذر شهوت را در قلب می‌کارد و این تیر زهرناک از تیرهای شیطان است، که باعث حسرت می‌شود.
۹٫ تأمین مخارج خانواده؛ مرد در اسلام، مدیر و سرپرست خانواده است و تأمین کلیه مخارج زندگی و حتی بودجه شخصی زن به عهده مرد می‌باشد، اگرچه زن دارای درآمدی سرشار باشد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «برای گناهکاری مرد، همین بس که در تأمین مخارج افراد تحت تکفل خود کوتاهی کند.»(۸)
۱۰٫ همکاری؛ رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روزی به منزل امیرالمؤمنین(علیه السلام) تشریف بردند و ایشان را در حال پاک کردن عدس یافتند، از این کار خیلی شاد شدند و او را فرمودند: «یا علی، کسی که در کار منزل به زنش کمک کند، ثواب حج عمره دارد.»(۹)
۱۱٫ پاکیزه بودن؛ بعضی از مردها به فکر نظافت شخصی خودشان، اعم از بدن و لباس نیستند، دیر حمام می‌روند و بدن آنها بوی عرق می‌دهد و پاهایشان هم آزاردهنده است. امام رضا(علیه السلام) از پدران بزرگوارش نقل می‌کند که: «زنان بنی اسرائیل از عفت و تقوا دست کشیده اند و هیچ علتی نداشت جز این که شوهران، خود را برای آنها نمی‌آراستند؛ زن هم از مرد همان انتظاری را دارد که مرد از او دارد.»(۱۰)
۱۲٫ مقایسه؛ هر زنی ویژگی خاص خود را دارد و در قابلیت‌ها و توانایی‌ها به هیچ وجه نمی‌توان زن خود را با زن‌های دیگر مقایسه نمود.
۱۳٫ خوش زبانی؛ مرد می‌تواند با زبان خوش بر امارت دل افراد خانواده حکومت داشته باشد.
۱۴٫ نیکو سخن گفتن؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «با مردم سخن نیکو بگویید.»(۱۱) امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «زبانت را به نرمی در سخن و سلام کردن عادت ده تا دوستانت بسیار و دشمنانت اندک گردند.»(۱۲)
۱۵٫ احسان و نیکی؛ امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «با احسان، آدمی مالک دل‌ها می-شود.»(۱۳)
۱۶٫ خوش رفتاری؛ آنچه باعث گرمی خانواده می‌شود، خوش رفتاری است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «پاکی و حسن خلق روزگار را می‌سازد و عمر را افزون می-کند.»(۱۴)
۱۷٫ تعلیم و تربیت همسر؛ مرد باید ساعتی از زندگی را برای تعلیم و تربیت همسرش بگذارد، یا همسرش را آزاد بگذارد تا او در جلسات مذهبی و دینی و آموزش احکام و ضروریات خودش شرکت کند و واجبات را به نحو احسن فرا گیرد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «پیش از آن که زنان به زشتی، فرمانتان دهند، شما آنان را به کارهای نیک نصیحت کنید.»(۱۵)

۱۸٫ پرستاری از همسر؛ زن، در موقع کسالت و بیماری از شوهرش انتظار دارد که از او پرستاری کند و با دلجویی و مهربانی در معالجه‌اش کوشش نماید. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر کس برای بر آوردن حاجت بیماری کوشش کند، موفق شود یا نه، از گناهانش خارج می‌شود. مانند روزی که از مادر متولد شده است.» یکی از انصار عرض کرد: «پدر و مادرم قربانت یا رسول ا…! اگر مریض از اهل بیتش باشد آیا ثواب بیشری ندارد؟» حضرت فرمودند: «بلی».(۱۶)
۱۹٫ فراهم آوردن زمینه آسایش خانواده؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «ملعون است کسی که حقوق خانواده خود را نادیده انگارد.»(۱۷) امام سجاد(علیه السلام) می‌فرمایند: «مورد رضایت ترین افراد در پیشگاه خدا کسی است که زمینه‌های آسایش خانواده خود را برآورده سازد.»(۱۸)
۲۰٫ حفظ حرمت زن؛ هر فردی دارای شخصیتی است و دوست دارد که حرمتش حفظ شود و تحقیر را نمی‌پذیرد. البته گاهی اوقات همسر حاضر است کلمات تندی را از شوهرش در خلوت بشنود ولی شکستن حرمتش در پیش فرزندانش و… را نمی‌پذیرد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است.»(۱۹)
۲۱٫ نیکی و خدمت به همسر؛ امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «هر کس خوبی خود را نسبت به عیالش با بهترین وجه انجام دهد، خداوند متعال عمرش را زیاد می‌کند.»(۲۰)
۲۲٫ پرهیز از لجاجت؛ مرد لج باز سخن همسرش را نمی‌پذیرد و هرگز در زندگی به هدفش نمی‌رسد. علاوه بر این که حرمت خود را می‌شکند بین اعضاء خانواده هم جای ندارد، در زندگی زمین می‌خورد و بذر شرارت را در دل می‌پروراند. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «بهترین خُلق و خوی آن است که از لجاجت دورتر باشد.»(۲۱)
۲۳٫ زندگی را به بازی نگیرید؛ مرد باید در زندگی هدف دار باشد و از سرگرم شدن به مسائل پوچ و بی‌محتوا پرهیز کند.
۲۴٫ حفظ وقار و متانت؛ رفتارهای بچه گانه و سبک، مرد را در نزد دیگران بی‌ارزش می‌سازد. حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «وقار، نشانه عقل است.»(۲۲)
۲۵٫ پرهیز از کینه‌توزی؛ دل جایگاه کینه‌ها و دشمنی‌ها نیست و نباید زندگی را بر افراد خانواده تلخ و تنگ نمود. کینه‌توزی، بیماری خطرناک و کشنده ای است که بسیاری از زندگی‌ها را نابود می‌کند و موجب جدایی زندگی مشترک می‌شود. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «ریشه تمام فتنه ها، کینه‌توزی است.»(۲۳)
۲۶٫ پرهیز از پرگویی و پرخوری و پرخوابی؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «چون خداوند صلاح بنده‌اش را بخواهد، به او الهام می‌کند که سخن اندک گوید و طعام اندک خورد و خواب اندک کند.»(۲۴)
۲۷٫ قدردانی از اعضای خانواده؛ قدردانی و تشکر از زحمات همسر، او را برای بهتر خانه داری کردن تشویق می‌کند و نسبت به زندگی دلگرم می‌شود. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «خداوند لعنت کند بر کسی که راه نیکی را سدّ می‌کند و او مردی است که در حق او خوبی می‌شود ولی نادیده می‌گیرد و به همین خاطر مانع آن می-شود که خیر و نیکی انجام گیرد.»(۲۵)
۲۸٫ پرهیز از اهانت؛ امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: « خداوند(عزوجل) فرموده است: کسی که بنده مؤمن مرا آزار دهد، باید مرا با خود در جنگ بداند و کسی که بنده مؤمن مرا احترام کند، باید از غضب من ایمن باشد.»(۲۶)
۲۹٫ خدمت گذاری؛ مرد باید چه در کارهای منزل و چه در نگهداری کودکان، به همسرش کمک کند. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «خدمت به اهل خانه کفاره گناهان است و افزوده اند: این عمل غضب الهی را فرو می‌نشاند و مهریه حورالعین است.»(۲۷)
۳۰٫ حضور در خانه؛ رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «حضور پدر در کنار خانواده اش، پاداشی معادل پاداش اعتکاف در مسجد مرا به همراه دارد.»(۲۸)
۳۱٫ نرمی و مدارا؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر مردی که بر اخلاق زشت زن بد اخلاقش شکیبایی به خرج دهد، و در مقابل آن از خداوند پاداش بخواهد، خداوند ثواب و پاداش اهل شکر را به او عطا می‌فرماید.»(۲۹) حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «آن که مدارا نکند با کسی که چاره ای جز مدارای با او ندارد، حکیم نیست.»(۳۰)
۳۲٫ تعصب و غیرت بی‌جا؛ غیرت یک سرمایه گران بها و پرقیمت است. اما سخت‌گیری و بدگمانی بیش از حد مرد، چه بسا زن با عفت و پاک دامن را به سوی آلودگی می-برد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «امیرالمؤمنین، علی(علیه السلام) در نامه‌اش خطاب به امام حسن مجتبی(علیه السلام) نوشت: از غیرت ورزی در غیر محل خود بپرهیز؛ زیرا که چنین عملی موجب می‌شود زن مبرّا و پاک از معصیت، معیوب شود.»(۳۱)
۳۳٫ غیرت برای مردها؛ ناموس انسان بالاترین سرمایه‌هاست. تمامی سرمایه‌ها از قبیل طلا و جواهرات قابل مقایسه با ناموس نیست. اگر اشیاء قیمتی و گران بها مورد دستبرد دزدان و خیانت کاران قرار گیرد زیانش مالی و جبران‌پذیر است، ولی اگر ناموس انسان مورد دستبرد قرار گیرد زیانش جبران‌پذیر نیست. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «غیرت، نشانه ایمان و بی‌غیرتی نشانه بی‌ایمانی است.»(۳۲)
۳۴٫ پرهیز از دوستی با افراد آلوده؛ بر اثر دوستی با افراد آلوده، فسادهای اجتماعی به تدریج به خانواده زناشویی رخنه کرده و بنای آن را فرو می‌ریزد. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «بپرهیز از هم نشینی با افراد بد؛ زیرا تو، به وسیله او شناخته می‌شوی.»(۳۳) امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «با تبه کاران هم نشین نشو، مبادا عمل بد او در تو تأثیر گذارد.»(۳۴)
۳۵٫ پرهیز از شراب و مِی گُساری؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «شیطان قصد دارد به وسیله شراب و قمار روابط شما را با یکدیگر تیره کند و بین شما کینه و دشمنی برانگیزد.»(۳۵)
۳۶٫ دوری از تنبلی و بیکاری؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «کسی که به تن آسایی و تنبلی بسنده کرده است هرگز به خوشبختی و آزادگی نخواهد رسید.»(۳۶)
۳۷٫ پرهیز از رفیق بازی؛ برخی از مردها به جهت آزادی که دارند، رفیق باز هستند. هر کسی را به منزل می‌آورند و بر اساس غفلتی که دارند یک زمان به خودشان می‌آیند که در دام فساد گرفتار شده اند. به قمار بازی یا استعمال مواد مخدر یا مِی گُساری و در نهایت بی‌بندوباری، عادت کرده و به شب نشینی‌های خانمان برانداز قدم می‌گذارند.
۳۸٫ تعدد زوجات و ازدواج موقت؛ دین اسلام، تعدد زوجات را برای مردان جایز و مباح دانسته است؛ لذا اگر مردی بنده شهوت و برده غریزه جنسی است و بدون مراعات عدالت و با داشتن همسری عفیف و پاک دامن و صالح و دارای صورت و سیرت زیبا، مبادرت به تجدید فراش نماید و مهر و محبت و صفا و عطوفت، که چاشنی لذت بخش زندگی شان بود را به بغض و کینه و حسادت تبدیل می‌کند.

وظایف زن نسبت به شوهر(۳۷)

۱٫ عشق و محبت؛ اولین نیاز روحی و روانی شوهر، مهر و محبت و دوست داشتن اوست. ابراز محبت، موجب دلگرمی و علاقه مندی او نسبت به زندگی می‌شود. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «بهترین زنان شما، زنانی هستند که دارای عشق و محبت باشند.»(۳۸)
۲٫ خوش اخلاقی و رفتار نیکو؛ اخلاق، در اصل به معنای نهاد، باطن و سیرت است. انسان خوش اخلاق، یعنی انسانی که دارای نهاد و باطنی پاکیزه و ارزشمند است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «سنگین ترین اعمال که در میزان اعمال قرار می‌گیرد، حُسن خُلق است.»(۳۹)
۳٫ حیا و عفت؛ عفت و حیا از صفات نفسانی هستند که شهوت و تمام حرکات و سکنات و گفتار و قلم انسانی را کنترل می‌کنند. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می-فرمایند: «حیا لباسی است که هر کسی آن را بپوشد عیب هایش از مردم پوشیده می-ماند.»(۴۰)
۴٫ تشکر و سپاس گذاری؛ امام سجاد(علیه السلام) می‌فرمایند: «شکرگذارترین شما نسبت به خدا، شکرگذارترین شما نسبت به مردم است.»(۴۱)
۵٫ قناعت؛ اسلام قناعت و مصرف با دقت را ستایش کرده است. انسان قانع هیچ گاه دست نیاز به طرف دیگران دراز نمی‌کند و به اندازه درآمدش خرج می‌کند.
۶٫ عفو و گذشت و چشم پوشی؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «بر شما باد به گذشت و عفو؛ زیرا که گذشت چیزی بر شما جز عزّت نیفزاید و از یکدیگر بگذرید تا این که خدا شما را عزیز گرداند.»(۴۲)
۷٫ آرایش؛ زن باید همیشه تمیز باشد و زیبایی و آراستگی ظاهری داشته باشد و خود را برای شوهرش آرایش کند. اگر زن به وضع ظاهری‌اش نرسد ممکن است شوهرش در دام شیادان و زنان آرایش کرده در خیابان بیفتد آن گاه از شما دل بِبُرَد و از مسیر منحرف شود. امام محمدباقر(علیه السلام) می‌فرمایند: «سزاوار نیست زن بدون زیور باشد ولو این که گردنبندی به گردن آویزد. سزاوار نیست دستش را بی‌رنگ و ساده بگذارد ولو این که حنایی به دست بکشد، هرچند سال خورده باشد.»(۴۳)
۸٫ احترام؛ زن باید از زحمات شوهرش قدردانی کند و با احترام و محبت با او سخن بگوید و او را با احترام صدا بزند و وقتی درب منزل را می‌زند با لب خندان و چهره ای شاد به استقبالش برود و فرزندان را نسبت به احترام پدر سفارش کند.
۹٫ حفظ حجاب اسلامی؛ نبودن حریم میان زن و مرد و بی‌حجابی و آزادی معاشرت ها، تنش‌ها و ناهنجاری‌ها و بی‌بندوباری‌ها را در جامعه بیشتر کرده و در نهایت انسان را به نابودی می‌کشاند.
۱۰٫ خانه داری؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «خدمت هر یک از شما زنان در خانه، برابر جهاد مجاهدان است.»(۴۴) امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «بهترین زنان شما، زنی است که خوشبو، خوش پخت و پز باشد، بجا خرج کند و بجا صرفه-جویی نماید…»(۴۵)
۱۱٫ نظافت و مرتب کردن منزل؛ محیط منزل، باید دلپذیر و مسرَّت بخش باشد. پاکیزگی و نظافت خانه وظیفه اخلاقی خانم خانه است. نظافت خانه باعث آرامش اعضای خانواده، مخصوصاً مرد خانه است. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «جلوی خانه‌های خود را تمیز نگه دارید؛ خود را به یهود شبیه نکنید.»(۴۶) نیز در جای دیگر می‌فرمایند: «هرچه می‌توانید پاکیزه باشید؛ زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنیان نهاده و جز مردم پاکیزه کسی به بهشت نمی‌برد.»(۴۷)
۱۲٫ امانت داری؛ مرد، زن را امین خود در خانه می‌داند و او باید تمام توان و کوشش خود را برای حفظ اموال و وسائل خانه به کار ببرد.
۱۳٫ راز داری؛ فاش کردن راز همدیگر، روابط مرد و زن و بنیان خانواده را تلخ می‌کند و اعتماد و اطمینان و احترام آنها از بین می‌رود. اما با حفظ اسرار و راز شوهر، بر درجات ایمان همسر افزوده شده و اعتماد مردم را به خود جلب کرده و مرد با دیده احترام به همسرش می‌نگرد.

۱۴٫ بی‌اجازه از خانه خارج نشدن؛ امام صادق(علیه السلام) از پدرانش و آنها از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کنند که حضرت می‌فرمایند: «زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود، و اگر بدون اجازه خارج گردد ملائکه آسمان، جن، انس و هر آن چه که این زن(نافرمان) از نزد آن عبور می‌کند به او لعنت می‌کند تا به آن هنگام که به خانه برمی گردد.»(۴۸)
۱۵٫ خوش بویی و خودآرایی؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «زن باید خودش را برای شوهر به خوشبوترین عطرها معطر کند و زیباترین لباس هایش را بپوشد و به نیکوترین آرایش، برای شوهرش آرایش نماید و پیوسته خودش را به شوهر عرضه کند.»(۴۹)
۱۶٫ استقبال از شوهر؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «شایسته است که زن چراغ خانه را روشن کند و خوراک را آماده سازد و چون شوهرش به خانه آمد تا نزدیک درب خانه از او استقبال نماید و به او خوش آمد بگوید. و با آوردن آب و حوله، به شوهرش در شستشوی دستش کمک کند و بدون جهت از انجام خواسته‌های او امتناع ننماید.»(۵۰)
۱۷٫ پرهیز از آزار شوهر(تندخویی و بد زبانی)؛ امام جعفر صادق(علیه السلام) می-فرمایند: «ملعون است ملعون، زنی که همسرش را بیازارد و وی را غمگین و غصه-دار کند، و خوشبخت است خوشبخت، زنی که احترام شوهر را نگه دارد و وی را نیازارد و در هر حال از وی اطاعت نماید.»(۵۱)
۱۸٫ اطاعت زن از شوهر؛ یکی از حقوق شوهر، اطاعت زن از او می‌باشد. در کنار ایمان و عبادت زن و ادای واجبات و ترک محرمات، اطاعت از شوهر باعث نجات اوست. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «اگر سجده کردن، برای غیر خدا جایز بود، دستور می‌دادم زن در برابر شوهرش سجده کند.»(۵۲) نیز حضرت در جایی دیگر می‌فرمایند: «زن نمی‌تواند حق خدا را ادا کند مگر این که حق شوهرش را ادا کند.»(۵۳)
۱۹٫ پرهیز از طلسم برای ایجاد محبت؛ امام باقر(علیه السلام) از پدرانش نقل می‌کند که زنی به حضور رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) رسید و گفت: «شوهری دارم که نسبت به من خشن و تندخو است و من طلسمی ساخته ام تا قلب او را به خود متمایل سازم.» حضرت به او فرمودند: «آُف بر تو، دریاها و زمین‌ها را آلوده کردی و ملائک برگزیده خداوند و فرشتگان آسمان‌ها و زمین، تو را نفرین می‌کنند.» آن زن روزها را روزه گرفت و شب‌ها را به عبادت گذراند، موی سر خود را تراشید و لباس خشن پوشید تا بلکه خداوند از تقصیرش بگذرد. وقتی خبر حال او را به حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) دادند، حضرت فرمودند: «این اعمال از وی پذیرفته نمی‌شود.»(۵۴)
۲۰٫ زن بدون اجازه شوهر در اموال او تصرف نکند؛ بر اساس شریعت مقدس اسلامی، زن نمی‌تواند بدون اجازه از اموال شوهرش، صدقه یا نذر مالی یا به افراد چیزی ببخشد و اگر بدون اذن او مبادرت به بخشش اموال شوهر نماید گناه کرده و ثوابش به شوهر می‌رسد.
۲۱٫ مصرف بیش از حد و خارج از شأن؛ میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در زندگی، از نظر اسلام، دارای جایگاه خاص است. به مدیر خانه(زن) سفارش می‌کند که مصرف بیش از حد و خارج از شأن خود نداشته باشد چون اسراف شده و زیاده روی و مصرف بیش از حد نیاز و شایستگی شخصی، حرام است.(۵۵)
۲۲٫ تدبیر در امور زندگی؛ زن نباید بر مبنای اخلاقی و اقتصادی دین، برای جهت بخشیدن به وضع زندگی خود و رفع مشکلات و نابسامانی‌های اقتصادی برنامه ای هماهنگ و متناسب با درآمدها تهیه و اجرای آن را در زندگی شخصی و اجتماعی خود مد نظر قرار دهد.
۲۳٫ تشویق به درآمد حلال؛ مرد، در راستای تأمین هزینه زندگی به هر در و دیوار می‌زند تا نزد خانواده شرمنده نشود و جه بسا برخی افراد برای به دست آوردن ثروت، از راه حرام مبادرت می‌کنند که پیامدهای ناگواری چون بی‌خاصیتی عبادت، شقاوت ابدی و ملعون خداوند قرار گرفتن را در پی خواهد داشت. و در این راستا، زن در تشویق مرد، در به دست آوردن رزق و روزی حلال می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
۲۴٫ افشا نکردن اسرار و عیوب شوهر؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «همسرانتان لباس شما و شما لباس آنها هستید.»(۵۶) تعبیر لباس در این آیه یک تعبیر لطیفی است. لباس، انسان را از سرما و گرما حفظ می‌کند، زن و شوهر هم باید آبرو و حیثیت یکدیگر را حفظ نمایند. در جای دیگر می‌فرماید: «زن نوح و لوط که در اختیار دو بنده شایسته از بندگان ما بودند به شوهران خود خیانت کردند، خیانت آن دو زن غیر از جاسوسی نمودن از خانه و شوهر چیز دیگری نبود.»(۵۷)
۲۵٫ تأمین خواسته‌های جنسی شوهر؛ امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «لذتی در دنیا و آخرت برتر از کام‌جویی با همسر وجود ندارد حتی برای اهل جنت، در بهشت لذتی فرح بخش تر از نکاح وجود ندارد.»(۵۸) نیز رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «زن هیچ شبی نباید بخوابد مگر آن که شوهرش از او راضی باشد.»(۵۹)
۲۶٫ پذیرایی شایسته از مهمانان؛ مهمان داری و مهمان نوازی یکی از رسم‌های پسندیده ای است که باعث محبت و ارتباط با دل‌ها شده و کینه‌ها و کدورت‌ها را برطرف می‌سازد و باعث افزایش رزق و روزی و آمرزش گناهان میزبان می‌شود.
۲۷٫ سفره آرایی؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «برترین زنان کسانی اند که خوشبو و سلیقه آشپزی آنها کامل و جالب باشد، و اقتصاد را از دست ندهند. چنین زنانی از عمال و کارکنان خدا خواهند بود و عامل خدا هرگز با شکست و پشیمانی مواجه نخواهد شد.»(۶۰)
۲۸٫ بردباری و تحمل مرارت‌های زندگی؛ زندگی، دارای مشکلات و فراز و نشیب‌هایی است که زن و مرد باید خودشان را با آن وفق دهند و با سختی‌ها بسازند و در مقابل سختی‌ها صبور باشند و از زندگی دل سرد نشوند. و تنها راه مبارزه با این مشکلات در زندگی، صبر و بردباری و تحمل مرارت‌های زندگی است.
۲۹٫ پرهیز از سخن چینی؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «از سخن چینی بپرهیز، که سخن چینی تخم کینه را در دل می‌کارد و آدم را از خدا و مردم دور می‌سازد.»(۶۱)
۳۰٫ تکبر و بخل و ترس زن؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «خصلت‌های نیک زنان همان خصلت‌های بد مردان است: تکبر، بخل، ترس. هرگاه زن، متکبر باشد، خود را در اختیار بیگانه نمی‌گذارد. اگر بخیل باشد، مال خود و شوهرش را حفظ می‌کند. و زنی که ترسو باشد، از هر چیز(مشکوک) که در برابرش قرار گیرد، چشم می‌زند و فاصله می‌گیرد.»(۶۲)
۳۱٫ سرگرمی‌های شوهر؛ عده ای از آقایان علاقه مند به بازی‌های ورزشی، عده ای علاقه-مند به تلوزیون، عده ای علاقه مند به پرورش پرندگان و… می‌باشند. که این‌ها باعث علاقه مند شدن مرد به خانه می‌شود و آرامش روحی و روانی پیدا می‌کند. اثر مثبت این سرگرمی‌ها این است که شوهر وقت خودش را در خیابان‌ها و ولگردی نمی-گذارند و از فسادهای اجتماعی و اخلاقی در امان هستند.
۳۲٫ پرهیز از کوچه نشینی؛ کوچه نشینی زنان، هم زشت و ناپسند، و هم نامشروع است.
۳۳٫ پرهیز از توصیف زنان نامحرم نزد شوهر؛ وصف جمال و زیبایی زنی برای مردان نامحرم حرام است و اگر گناهی بین آن دو صورت گیرد، توصیف کننده، شریک آن مصیبت بوده و بلکه شرّ عاملیت در معصیت گریبان گیر او خواهد بود.
۳۴٫ پرهیز از خیانت؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «از خیانت بپرهیز؛ زیرا که خیانت، بدترین گناه است و خائن به خاطر خیانتش همیشه در عذاب و آتش است. خیانت برکت‌ها را از بین می‌برد.»(۶۳)
۳۵٫ پرهیز از قهر کردن؛ حضرت علی(علیه السلام) می‌فرماید: «از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمودند: هر زنی که با شوهر به ناحق قهر کند در روز قیامت با فرعون و قارون در آخرین طبقه آتش جهنم محشور می‌شود، مگر آن که توبه کند و برگردد.»(۶۴)
۳۶٫ پرهیز از منت گذاری؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «اگر زنی تمام طلا و نقره‌ها را به خانه شوهر خود ببرد، آن گاه یک روزی به سرش منّت گذارد و بگوید، تو چه کاره ای مال از آنِ من است. عمل وی نابود می‌گردد. اگر چه از عابدترین مردم باشد؛ مگر این که از شوهر خود عذر بخواهد.»(۶۵)
۳۷٫ پرهیز از مُدگرایی؛ یکی از بیماری‌های زنان امروزی، مُدگرایی است. بدون این که بیندیشد با هزاران زحمتی که بری شوهر ایجاد می‌کنند به دنبال تازه‌های لباس و آرایشند که برای خودشان شخصیتی غیر واقعی و کاذب بسازند.
۳۸٫ کاستن توقعات؛ حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «هر بانویی که با همسر خویش مدارا نکند و او را بر انجام کاری که در توانش نبوده و طاقت آن را ندارد وادارد، هیچ حسنه و کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در قیامت خدا را در حالی که بر او غضبناک است ملاقات می‌کند.»(۶۶)
۳۹٫ بارداری و فرزنددار شدن و شیردهی؛ حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به زوجه‌اش ام سلمه درباره زن باردار می‌فرمایند: «زمانی که زن باردار شود، اجر و پاداش کسی را دارد که با جان و مالش در راه خدا جهاد می‌کند و زمانی که فرزندش را بزاید، به او گفته می‌شود، خدا گناه تو را آمرزید کار و عمل از سر گیر، و زمانی که کودکش را شیر می‌دهد، خداوند متعال برای هر شیر دادنی، ثواب آزاد کردن بنده از فرزندان اسماعیل پیغمبر(علیه السلام) را به او می‌دهد.»(۶۷)

علل اختلاف بین زن و مرد(۶۸)

۱٫ آشنا نبودن والدین و زن و مرد با وظایفشان؛ شاید بتوان گفت یکی از مهمترین مسائلی که هر انسانی اعم از زن و مرد باید با آن آشنا باشند، روش همسرداری است. بدین معنا که زن یا مرد هر کدام وظایفشان را نسبت به طرف مقابلش بداند. و هر یک بدانند که زن و مرد در مقابل نیازهای اخلاقی، عاطفی، روحی و روانی، جنسی، اجتماعی و خانوادگی یکدیگر وظیفه دارند، که کوتاهی در برابر هر کدام از این‌ها منشأ اختلاف می‌شود و دانستن این وظایف محقق نمی‌گردد مگر آن که زن یا مرد هر کدام مدت زیادی پیرامون این موضوعات مطالعه نمایند و آن را به مرحله عمل برسانند.

به بیان دیگر اصل مدیریت در داخل منزل و خانواده یکی از اصول بسیار مهمی است که بسیاری، از آن غافلند، چون به اهمیت آن آگاهی ندارند. چه بسا یک فرد بتواند استانی را مدیریت نماید و یا لشگری را فرماندهی نماید، اما در مدیریت منزل و خانواده پنج إلی شش نفری عاجز است.
۲٫ محکوم کردن یکدیگر و مچ گیری؛ یکی دیگر از علل اختلاف بین زن و شوهر، پیدا کردن نقاط ضعف دیگری و آن را به رخ او کشیدن و یا در جمع مطرح کردن است، تا از این طریق، دیگری را محکوم کند و حرف خود را به کرسی بنشاند. در این صورت، طرف مقابل هم در صدد مقابله برمی آید و سعی می‌کند عیب و نقطه ضعفی در دیگری پیدا کند تا او را محکوم نماید. در چنین فضایی زن و شوهر، دائماً با دید منفی به یکدیگر نگاه می‌کنند و هر کدام دنبال پیدا کردن عیب دیگری است تا او را خُرد کند و شخصیتش را در هم بکوبد. در چنین خانواده هایی فضای خانواده در اثر بغض و کینه، روز به روز تیره تر می‌گردد و آتش حِقد همه را می-سوزاند.
۳٫ عدم آرایش زنان برای همسران شان؛ زن باید به آراستگی برای شوهر با رعایت موازین اخلاقی در برابر فرزندان، اهمیت دهد و از آرایش در مقابل نامحرم یا خارج از منزل بپرهیزد؛ زیرا عدم خودآرایی زن برای شوهرش باعث می‌شود که زن برای مرد تکراری شود و دیگر رنگ و بویی نداشته باشد، در حالی که غریزه جنسی به مرد فشار می‌آورد و همین فشار باعث می‌شود که مرد بهانه‌های مختلف بیاورد و هر کاری زن انجام دهد برایش چندان ارزشی نداشته باشد. البته مرد هم در برابر زن این وظیفه را دارد.
بر همین اساس رسول مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «بر زن لازم است که برای شوهرش با بهترین عطرها خود را خوشبو نماید، و بهترین لباس‌ها را بپوشد، و بهترین زینت و آرایش را برای شوهرش بنماید و خود را هر صبح و شب برای شوهرش آماده سازد.»(۶۹) امام محمدباقر(علیه السلام) می‌فرمایند: «برای زن سزاوار نیست که در برابر شوهرش بدون آراستگی باشد، اگر چه به آویزان کردن گردنبندی باشد. و نیز سزاوار نیست دست هایش را بدون حنا و آرایش رها سازد، اگر چه مقدار کمی حنا به دستش بمالد، حتی اگر زن سن زیادی داشته باشد.»(۷۰)
۴٫ عدم احترام متقابل به اقوام یکدیگر؛ زن و مرد وظیفه دارند نسبت به پدر و مادر و اقوام یکدیگر احترام بگذارند. چه بسا بی‌توجهی و بی‌احترامی هر یک نسبت به والدین و بستگان دیگری منشأ اختلاف شوند؛ زیرا علاقه به والدین جزء فطرت هر انسانی است، و نمی‌توان انتظار داشت یک طرف این موضوع را رعایت کند و طرف مقابل رعایت ننماید. بنابراین برای رفع کدورت باید هر کدام برای والدین و اقوام دیگری احترام قائل شود و برخوردی زیبا داشته باشد.

در صورتی که بعضی از بستگان هر یک، از نظر اخلاقی مشکل داشته باشد، و رفت و آمد با آنها اثر منفی روی خودشان و فرزندانشان می‌گذارد، اگر امر به معروف و نهی از منکر امکان دارد بر انسان واجب است انجام دهد و در صورتی که ممکن نیست باید رفت و آمد را به حداقل و یا به حد تلفنی برساند؛ زیرا سلامت خانواده و فرزندان بر همه چیز مقدم است.
۵٫ ابراز علاقه به دیگران؛ زن نباید نسبت به مرد نامحرم ابراز علاقه کند و از او تعریف و تمجید نماید و همین وظیفه را مرد هم دارد؛ زیرا این کار با غیرت مرد تناسب ندارد و از طرف دیگر مرد دوست دارد زن تمام وجودش عشق و علاقه به او باشد مرد هم نباید به زن نامحرمی ابراز علاقه کند و از او تعریف نماید؛ زیرا عدم رعایت این موضوع حساسیت زن را برمی انگیزد و باعث اختلاف می‌شود.
۶٫ مقایسه کردن همسر با دیگران؛ مقایسه کردن همسر با دیگران و به رخ کشیدن و برشمردن امتیازات دیگران نسبت به همسر، یکی از کارهایی است که منشأ سرد شدن زن و شوهر نسبت به هم می‌شود. در حالی که مرد دوست دارد زنش از او ستایش نماید و زن هم علاقه دارد شوهرش به او ابراز عشق و محبت کند.
بر همین اساس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «سخن مرد به زن، که بگوید به راستی من تو را دوست دارم، باعث می‌شود هرگز محبت آن مرد از دل زن بیرون نرود.»(۷۱) در جایی دیگر نیز می‌فرمایند: «زمانی که مرد و زن به یکدیگر نگاه محبت آمیز نمایند، خداوند بزرگ هم به آن دو با رحمت و لطفش می‌نگرد.»(۷۲)
۷٫ اعتیاد و الکلیسم؛ اعتیاد شوهر به سیگار و مواد مخدر و الکل از جمله موضوعاتی است که ایجاد درگیری می‌کند. هر زنی طبق فطرتش دوست دارد وقتی با شوهرش رو به رو می‌شود، معطر باشد نه بوی سیگار و مواد مخدر و الکل و… بدهد، به طوری که گاهی اعتیاد و کشیدن سیگار باعث می‌شود مرد از خود حرکاتی نشان دهد که هر انسانی از او متنفر می‌گردد. بر این اساس رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «کسی که گناه بنگ و حشیش را کوچک شمارد، کافر گردیده است.(مراد از کفر، کفر عملی است).»(۷۳)
۸٫ رفت و آمد زیاد با اقوام یک طرف؛ گاهی رفت و آمد زیاد زن به منزل پدری و اقوامش و بی‌توجهی به مادر شوهر و سایر اقوام او و بالعکس باعث اختلاف می‌شود. البته زن به طور طبیعی علاقه بیشتری به والدین و اقوامش دارد، همان طور که مرد هم از این قاعده مستثنی نیست.
۹٫ کم توجهی به غرائز جنسی مرد؛ از روایات استفاده می‌شود، وظیفه اخلاقی زن آن است که تا شوهرش به بستر، نیامده نخوابد و با رعایت موازین اخلاقی خود را برای شوهر عرضه نماید تا او را از نظر غرائز ارضاء کند. شوهر هم نباید همسرش را زیاد معطل کند. گاهی اوقات مرد خسته است و می‌خواهد زود بخوابد در حالی که بچه‌ها بیدارند و زن هم مشغول دیدن فیلم و سخن گفتن با بچه‌ها و اقوام است و لذا زمینه برای ارضای جنسی مساعد نیست. در چنین مواقعی مرد به خواب می‌رود در حالی که نتوانسته نیاز خود را تأمین نماید و اگر مدتی به همین طریق بگذرد غریزه جنسی بر مرد فشار می‌آورد و ناراحتی‌های ناشی از آن مرد را به طور جدی تحت فشار روحی و اضطراب قرار می‌دهد.

در نتیجه زندگی برای مرد چندان لذت بخش نخواهد بود و همین امر باعث بروز اختلاف و از بین رفتن صفا و صمیمیت می‌گردد. بر این اساس، حضرت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «زمانی که زنی دور از بستر شوهرش، شب را به صبح برساند(شب نزد شوهرش نخوابد)، فرشتگان الهی تا صبح او را لعنت خواهند کرد.»(۷۴) در مقابل، مرد هم وظیفه دارد روحیه و حالت همسرش را در نظر بگیرد و او را از نظر مسائل جنسی ارضاء نماید، به بیان دیگر، مرد نباید تنها به خودش فکر کند، بلکه طوری با همسرش هماهنگ باشد که او احساس نشاط و فرح نماید.
۱۰٫ تبعیض بین فرزندان و نوه‌ها؛ انسان به طور طبیعی به برخی از فرزندان و دامادها و عروس‌ها یا نوه‌ها به خاطر ایمان قوی، فرمان برداری بیشتر و محبتی که به والدین دارند علاقه زیادتری دارد. اما این علاقه نباید در ظاهر و رفتار و رفت و آمدها بروز کند؛ زیرا فرق گذاشتن بین فرزندان و نوه‌ها بسیاری از اوقات منشأ کدورت و حسادت و اختلاف بین زن و شوهر می‌گردد و نظام خانواده را متزلزل می‌کند. بر این اساس، حضرت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «خداوند دوست دارد بین فرزندانتان عدالت برقرار کنید، حتی در بوسیدن.»(۷۵)
۱۱٫ دیر آمدن شوهر؛ دیر آمدن شوهر به خانه و بودن با دوستان تا پاسی از شب و خانه را به منزله خوابگاه محسوب نمودن و بی‌توجهی به نیازهای عاطفی و جنسی زن، یکی دیگر از موضوعاتی است که منشأ اختلاف بین خانواده‌ها است. البته زن هم باید حد اعتدال را رعایت کند، بدین معنا که موقعیت شوهرش را در نظر بگیرد و بداند که شوهر نمی‌تواند بیش از حد در کنار او باشد؛ زیرا وظیفه او تأمین مخارج زندگی است و لازمه‌اش آن است که وقت بیشتری را در خارج از منزل صرف کند و به محض ورود به منزل احتیاج به آرامش دارد.
۱۲٫ حاکم نبودن خداوند بر دل ها؛ حاکم نبودن معنویت و تقوا و توجه به زرق و برق دنیا و تمایل به تجملات و تشریفات و وجود فخرفروشی و کبر و غرور و حسادت نسبت به یکدیگر یکی از علل دیگر اختلافات در بین برخی خانواده‌ها است.
۱۳٫ عدم توجه به خواسته‌های شوهر؛ برخی زنان وقتی پا به سن می‌گذارند و داررای عروس و داماد و نوه می‌شوند، به خاطر سن بالا و سرگرم شدن به اطراف شلوغ خود و فروکش نمودن غریزه جنسی در بعضی از این نوع بانوان و موارد دیگر، از نیازهای جنسی و عاطفی شوهر غافل می‌شوند.
۱۴٫ شاغل بودن برخی زنان؛ شاغل بودن زن با حفظ حجاب و رعایت موازین شرعی مانعی ندارد، اما این شغل نباید جلوی نشاط و شادابی او را نسبت به شوهر و تربیت فرزندان بگیرد. حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.»(۷۶)
۱۵٫ وابستگی شدید و تعصب‌های ناروا؛ گاهی وابستگی شدید دختر به مادر یا پسر به مادر و تعصب‌های بی‌جا و ندیدن نقاط ضعف دختر توسط مادر و توجه نکردن مادر به نقاط ضعف پسر و دفاع غیرمنطقی از او، طرف مقابل را عصبانی می‌کند و منشأ اختلاف می‌گردد.
۱۶٫ افکار بچه گانه؛ ازدواج در سنین پایین و آشنا نبودن زن و مرد به وظایفشان در مقابل یکدیگر و بچه گانه فکر کردن یکی از علل دیگر اختلافات است.
۱۷٫ مسافرت‌های طولانی و دور بودن مرد از خانه؛ مسافرت‌های طولانی مرد و عدم درک زن توسط همسرش و اذیت کردن فرزندان و مسئولیت همه آنان را به زن سپردن، گاهی صبر او را لبریز می‌کند و باعث بروز اختلافات می‌شود.
بر این اساس امام رضا(علیه السلام) می‌فرمایند: «زمانی که مرد بیش از چهار ماه همبستر شدن با همسرش را رها سازد گناهکار است.»(۷۷)
۱۸٫ تفاوت در آداب و فرهنگ ها؛ نزدیک نبودن آداب و رسوم فرهنگ‌ها و اختلاف در سطح معنویت یعنی پایبند بودن یک طرف به دین و احکام الهی و بی‌توجهی طرف مقابل به عیادت و ارزش‌های اسلامی باعث ناسازگاری زن و مرد می‌شود.
۱۹٫ تجملات و تشریفات؛ چشم و هم چشمی، تجملات، تشریفات و توقعات بیش از حد و دور از انتظار از عروس و داماد و یا از مادرشوهر و مادرزن و مقایسه زندگی و جهیزیه همسر با زنان دیگر و یا مقایسه کردن موقعیت و شغل و حقوق شوهر با مردان دیگر، یکی از عوامل بروز ناراحتی در خانواده‌ها است.
بر این اساس، حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «آدم حریص، فقیر است اگر چه تمام دنیا مال او باشد.»(۷۸) نیز در جایی دیگر می‌فرمایند: «فردی که حرص و طمع داشته باشد، ذلیل و گرفتار خواهد شد.»(۷۹)
۲۰٫ عدم درک یکدیگر؛ عدم درک یکدیگر بدین معناست که زن و شوهر به خوبی از خواسته‌های مادی و معنوی همدیگر آگاه نمی‌باشند.
بر این اساس، حضرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «فقر و تنگدستی در بسیاری از افراد باعث کفر و بی‌ایمانی می‌گردد.»(۸۰)
۲۱٫ رابطه نامشروع قبل از ازدواج؛ یکی از علل اختلافات بین زن و مرد، دوست شدن آنان با یکدیگر قبل از ازدواج است؛ زیرا این نوع روابط غرب گونه باعث بدبینی هرکدام به دیگری بعد از ازدواج می‌شود.
۲۲٫ ثمره ازدواج‌های خیابانی؛ معمولاً این ارتباط‌ها بر اساس احساسات، ظواهر، نگاه سطحی، بدون تعقل و یا بی‌توجهی به آینده و بدون سنجیدن شرایط برای طرفین تحقق می‌یابد و بر فرض این که این روابط با این شرایط به ازدواج منجر شود، پس از مدتی حقایق روشن می‌گردد و اختلافات و ناهماهنگ بودن دختر و پسر در موضوعات مختلف آشکار می‌شود.
۲۳٫ هم شأن نبودن؛ هم شأن نبودن خانواده دختر و پسر و اختلاف بین آن دو در ثروت، تحصیلات، معنویت و موقعیت اجتماعی از علل اختلاف بین زن و مرد است.
۲۴٫ نبودن مدیریت در کارهای منزل؛ هنگامی که زن، هنر کدبانوئی را که یکی از هنرهای زیبا است و باعث جذب شوهر به منزل و ایجاد نشاط در خانواده است، ندارد، شوهرش مدّت‌ها تحمل می‌کند و در نهایت، بعد از مدتی از این نوع زندگی خسته می‌شود و…
بر این اساس حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «مدیریت و اداره خانواده در خارج از منزل به عهده مرد است، اما مدیریت و اداره داخل خانه به عهده زن می‌باشد.»(۸۱)
۲۵٫ تنهایی بیش از حد؛ دختری که به والدین و اقوام خود وابسته است وقتی ازدواج می‌کند و شوهرش نیز صبح تا غروب سر کار است، تمام روز را در منزل تنهاست؛ در بعضی دختران این تنهایی ضمن ایجاد ناراحتی‌های روحی، باعث بهانه-جویی و ناسازگاری با شوهر می‌شود و همین امر به تدریج منشأ نزاع و اختلاف شده و گاهی به طلاق منجر می‌شود.
۲۶٫ ثمره ازدواج‌های اجباری؛ در اسلام روی رضایت دختر و پسر در ازدواج سفارش شده؛ زیرا دختر و پسری که می‌خواهند سال‌ها شب و روز در کنار هم باشند باید از جهت سن، معنویت، زیبایی، آداب و رسوم تفاهم داشته باشند و به بیان دیگر هم کفو و هم شأن باشند؛ در غیر این صورت، خورشید همیشه پشت ابر پنهان نمی‌ماند و روزی آشکار شده، اثر خود را می‌گذارد.
۲۷٫ وجود حسادت، تکبر و حرص؛ یکی از بروز اختلافات در بین خانواده‌ها تنگ نظری و وجود صفت پلید حسادت است. این خصلت باعث می‌شود که شخص نتواند احدی را برتر از خود ببیند، حتی شوهر و خانواده شوهر را… بر این اساس، حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «حسادت، زندگی را سخت و تیره و تار می‌کند.»(۸۲) نیز آن حضرت می‌فرمایند: «کسی که برای مردم تکبر می‌کند، ذلیل خواهد شد.»(۸۳) در جایی دیگر می‌فرمایند: «انسان بخیل دوست و رفیقی نخواهد داشت.»(۸۴) و درباره حرص می‌فرمایند: «کسی که نسبت به دنیا حریص باشد، نابود خواهد شد.»(۸۵)
۲۸٫ اختلاط زن و مرد در مراکز دولتی و خصوصی؛ اختلاط زن و مرد نامحرم در ادارات و شرکت‌ها به عنوان همکار و در برخی موقع ساعت‌ها با یکدیگر حرف زدن و با چهره شاد به دیگری نگریستن، علت دیگر اختلافات خانوادگی است.
۲۹٫ چشم چرانی و مقایسه؛ یکی از علل اختلاف در خانواده، چشم چرانی مرد یا زن و مقایسه کردن همسر خود با دیگران است و این موضوعی است که باعث دلسردی همسران از یکدیگر می‌گردد.
۳۰٫ مخارج سنگین عروسی؛ یکی از علل دیگر اختلاف بین عروس و داماد، مخارج سنگین عروسی و تعداد میهمانان است.
۳۱٫ توقعات و انتظارات بیش از حدّ؛ برخی از مردان گویا هدف ازدواج و انتخاب همسر را گرفتن کُلفَت و خدمتکار می‌دانند و همسر را به عنوان یک مستخدم شبانه-روزی محسوب می‌کنند و… که خود موجب ناسازگاری و اختلاف در خانواده خواهد شد.
۳۲٫ کم‌حرفی و بی‌نشاطی؛ کم حرفی برخی از زنان و مردان در منزل و سکوت بیش از حد، زندگی را برای طرف مقابل از حالت عادی خارج می‌کند و نشاط و سرور و روابط صمیمی را کم رنگ می‌سازد؛ زیرا زن و مرد غیر از نیازهای جنسی، از نظر عاطفی هم به یکدیگر نیاز دارند.
۳۳٫ عصبانیت و بد اخلاقی؛ عصبانیت و تندخویی یکی از علل بروز اختلاف بین زن و مرد است به طوری که گاهی فضای خانواده را متشنّج کرده و طرف مقابل حوصله‌اش تمام شده و جر و بحث شروع می‌شود.
۳۴٫ سخت‌گیری و عدم اعتدال؛ برخی خانواده‌ها و زوج‌های جوان به قول خودشان بسیار با هم راحتند و بین زن و مرد نامحرم موازین شرعی رعایت نمی‌شود. در نقطه مقابل، بعضی خانواده‌ها بسیار سخت گیرند، به طوری که رفت و آمد و صله رحم و نشاط و شادابی را از همسر و فرزندان خود سلب کرده اند و… در هیچ کدام از این دو گروه، خانواده جایگاه حقیقی خود را پیدا نکرده است.
۳۵٫ منفی‌گرایی و دائم، نقاط ضعف را دیدن(عدم انصاف)؛ یکی از عوامل اختلاف در خانواده، منفی گرایی است؛ یعنی دائماً نقاط منفی طرف مقابل را می‌بیند و از کاه کوهی می‌سازد و اصلاً به جنبه‌های مثبت و کارهای خوب دیگری توجه ندارد. بر این اساس، حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «انصاف(عدالت و میانه روی) باعث جذب دل‌ها می‌شود.»(۸۶)
۳۶٫ سوء ظن و بدگمانی؛ بدبین بودن زن و مرد نسبت به هم یکی دیگر از علل نزاع بین آن دو است. در این صورت هر روز کانون خانواده را تاریک تر می‌کنند و چه بسا این سوء ظن‌ها منجر به ضرب و شتم، طلاق، قتل و… شود.
۳۷٫ ثبت نکردن مطالب زمان خواستگاری؛ در هنگام خواستگاری، دو خانواده معمولاً داغ هستند. اکثر مطالبی که خانواده عروس می‌گوید، خانواده داماد قبول می‌کند و داماد هم چون تازه آشنا بوده، بدون تردید و آینده نگری موضوعاتی را پیشنهاد می‌دهد تا به عروس احترام بگذارد. پس از مدتی که داماد به خود می‌آید می‌بیند موقع خواستگاری داغ بوده و حرف‌های نسنجیده زده یا پذیرفته و از توان او خارج است. در نتیجه به طور کلی منکر می‌شود و به دنبال آن نزاع‌ها و درگیری‌های لفظی و کوچک کردن یکدیگر با غیبت و فرستادن پیغام‌ها شروع می‌شود.
۳۸٫ دوستان سابق و حفظ روحیه گذشته؛ گاهی مرد تا دیروقت با دوستانش بیرون از منزل دنبال تفریح و بگو بخندند و توجه ندارند که دل همسرش مثل سیر و سرکه می‌جوشد و انتظار آمدن شوهرش را می‌کشد و…
۳۹٫ توهین و تحقیر؛ یکی از عوامل بروز اختلافات، توهین و فحش دادن به همسر و اقوام و والدین یکدیگر است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید، نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را استهزاء و مسخره کنند، شاید آنها که مورد تمسخر قرار گرفته اند از این‌ها بهتر باشند و همچنین هیچ گروهی از زنان نباید زن دیگری را مورد مسخره قرار دهند چرا که ممکن است آنها که مورد اهانت قرار گرفته اند از آنانی که مسخره می‌کنند بهتر باشند.»(۸۷)
۴۰٫ سُستی مرد در عمل به کارهای روزانه منزل؛ زن برای اداره منزل و آماده کردن غذا و مانند آن نیاز دارد که مرد برخی از کارهای بیرون منزل، از قبیل خرید مایحتاج را انجام دهد.
۴۱٫ وسواس؛ داشتن شک و تردید انسان نسبت به صحیح انجام دادن نظافت بدن، منزل، وضو و غسل، و یا شک و بدبینی نسبت به شوهر و یا زن می‌باشد. که همه این‌ها در صورتی انسان در صدد اصلاح خود نباشد منشأ اختلاف و ناراحتی‌های روحی برای خود فرد و اعضای خانواده می‌گردد.
بر این اساس، امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «شیطان می‌خواهد با وارد کردن شک، شما از او اطاعت کنید، راه درمان، آن است که شما گوش به حرف شیطان ندهید و به شک توجه نکنید، زمانی که توجه نکردید، شیطان دیگر برنمی گردد.»(۸۸)
۴۲٫ بچه دار نشدن؛ این امر در برخی از زوجین به اختلاف منجر می‌شود. اگر چه این امر با سازش و توکل به خدا حل می‌شود و یا در نهایت با آوردن بچه ای از پرورشگاه.
۴۳٫ ماندن بیش از حد مرد در خانه؛ اگر زندگی از این تنوع خارج شد، به طوری که زن و مرد شب و روز دائم با هم بودند، دیگر آن جاذبه و کشش قبلی نیست و گاهی ماندن زیاد مرد در منزل(بیهوده) موجب بروز اختلاف می‌شود، به ویژه مردانی که در حیطه و محدوده کار زن وارد می‌شوند.
۴۴٫ ازدواج داد و ستدی؛ در این میان گاهی از اوقات، جوان برای این که برادر یا خواهرش ازدواج کند، مجبور می‌شود دختری یا پسری را قبول کند که چندان علاقه به وی ندارد؛ نتیجه این نوع ازدواج ها، عدم سازش بین زوجین و بروز اختلافات است.
۴۵٫ اعتماد به انتخاب دیگران؛ برخی جوانان بر اساس اعتمادی که روی حرف خواهر یا مادر یا استاد یا رفیق دارند، بدون تحقیق و بررسی راضی به زندگی با دختر یا پسری می‌شوند که اعتماد درست نبوده، در نتیجه به خاطر عدم علاقه به همسرش زندگی شان از نشاط لازم برخوردار نیست.
۴۶٫ عدم نظارت بر رفت و آمدها؛ برخی از جوانان در ابتدای ازدواج به خاطر نداشتن تجربه و عدم مدیریت صحیح در زندگی، و برای این که به اصطلاح خودشان سخت بر همسرشان نگیرند و کاملاً خانم شان از آنان راضی باشد، همسرشان را در رفت و آمدها با دوستان دوران دبیرستان و دوستان دانشگاهی‌اش آزاد می‌گذارند. این عدم نظارت مرد و راهنمایی نکردن او همسرش را، گاهی از اوقات منشأ اختلاف و عدم سازش زن می‌گردد.
۴۷٫ توجه بیشتر به حرف دیگران؛ یکی از علل اختلاف بین زن و شوهر توجه آنان به حرف دیگران است، به گونه ای که به حرف دیگران بیشتر از حرف همسرش گوش می‌دهد و زود تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
۴۸٫ فاش کردن راز زندگی و نقطه ضعف ها؛ گفتن مسائل جزیی و خصوصی زندگی برای والدین و دیگران، زن یا مرد را به شدت ناراحت می‌کند و موجب درگیری می‌شود.
۴۹٫ عدم صداقت، و ظاهر سازی؛ گزافه گویی و خودستایی‌های بی‌مورد و دروغ گفتن و… باعث می‌شود که دو خانواده از همان ابتدا به هم بدبین شوند و نزاع و اختلاف بین آنها روز به روز شدت یابد.
۵۰٫ فقر و بی‌کاری؛ وقتی مرد بیکار باشد توان اداره نمودن خانواده خویش را با این مخارج ندارد و زن هم، فقط تا مدتی می‌تواند تحمل کند.
بر این اساس، حضرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «فقر و تنگدستی در بسیاری از افراد باعث کفر و بی‌ایمانی می‌گردد.»(۸۹)

نتیجه‌گیری

مباحثی که در این مقاله به آنها پرداخته شد و نتایجی که از این مقاله عاید ما می‌گردد به شرح ذیل می‌باشد:
۱٫ هر یک از مرد و زن نسبت به یکدیگر وظایف خود را بداند و به خوبی و بدون چون و چرا، آن وظایف را رعایت نماید.
۲٫ زن کانون مهر و محبت است و بهترین کلید همسرداری را محبت می‌داند.
۳٫ کسی می‌تواند در زندگی خود موفق شود که خوی نرم و انعطاف‌پذیری داشته باشد.
۴٫ مردان باید از زنان نامحرم چشم بپوشند و جز به همسر خویش، به دیگری نظر نیفکند.
۵٫ هر مرد و زنی ویژگی خاص خود را دارد و در قابلیت‌ها و توانایی‌ها به هیچ وجه نمی‌توان مرد یا زن خود را با مرد یا زن دیگر مقایسه نمود.
۶٫ قدردانی و تشکر از زحمات همسر، او را برای کارهای بهتر خانه داری کردن تشویق می‌کند و نسبت به زندگی دلگرم می‌شود.
۷٫ سخت‌گیری و بدگمانی بیش از حد مرد، چه بسا زن با عفت و پاک دامن را به سوی آلودگی می‌برد.
۸٫ سنگین ترین اعمال که در میزان اعمال قرار می‌گیرد، حسن خلق است.
۹٫ فاش کردن راز همدیگر، روابط مرد و زن و بنیان خانواده را تلخ می‌کند و اعتماد و اطمینان و احترام آنها از بین می‌رود.
۱۰٫ زن نمی‌تواند حق خدا را ادا کند مگر اینکه حق شوهرش را ادا کند.
۱۱٫ زن و مرد وظیفه دارند نسبت به پدر و مادر و اقوام یکدیگر احترام بگذارند. چه بسا بی‌توجهی و بی‌احترامی هر یک نسبت به والدین و بستگان دیگری منشأ اختلاف شوند.
۱۲٫ عدم درک یکدیگر بدین معناست که زن و شوهر به خوبی از خواسته‌های مادی و معنوی همدیگر آگاه نمی‌باشند.