زیباترین روش شوهرداری، معیارهای همسر نیکو از نگاه قرآن
مسائل جنسی، ریشه بسیاری از طلاقها
آمارها بیانگر آن است که بیش‌ترین علل و عوامل مستقیم و یا غیرمستقیم افزایش طلاق در میان خانواده‌ها عدم تعامل سازنده و مفید میان زن و شوهر است. زنان بر این باورند که با اختیار شوهر، توانسته‌اند به همه چیزهایی که می‌خواستند دست یابند و ستون استوار بنیاد خانواده را در اختیار گرفته‌اند و به اهداف خود رسیده اند. در حالی که نگه داشت چیزی سخت‌تر از به دست آوردن آن است.
مردان در دست زنان و یا در کنار ایشان همانند ماهی بسیار لغزنده هستند. از این رو نمی‌توان از گریزپایی آنها سخن نگفت و امید داشت که همواره پای بند خانه و خانواده باشند مگر آن که انگیزه‌های قوی و شدید آنان را در محیط خانواده حفظ کند.
در ریشه یابی طلاق همواره از مسایل جنسی به صراحت و یا کنایه سخن گفته شده است. بطوری که از نظر برخی کارشناسان مسائل خانواده، بیش از ۵۰درصد طلاقها ریشه در مسائل جنسی دارد.
مردان پیش از آن که به جا و مکان و غذا اهمیت دهند به مسایل جنسی اهمیت می‌دهند. از این رو گفته‌اند ریشه مشکلات خانوادگی را می‌بایست در خلوتگاه ایشان جست.
بر پایه آموزه‌های قرآنی و فرمان الهی، زنان و مردان می‌بایست در شبانه روز سه وعده را خلوت کنند و در این سه زمان حتی فرزندان نیز نباید در خلوتگاه ایشان وارد شوند. (سوره نور ۵۸)
در این سه خلوت، زن می‌بایست خود را به اشکال مختلف بیاراید و از هر گونه آرایش و زینت بهره برد.
نحوه تعامل خصوصی زن و شوهر
در روایات و روان شناسی جنسی درباره خلوتگاه و تعامل زن و شوهر در این مدت، گفته شده که آنان در این مدت با یک دیگر درباره مسایل خصوصی سخن بگویند و معاشقه نمایند و هرگز درباره مسایلی سخن نگویند که کدورت زا باشد و مشکلات بیرون از خلوتگاه را به درون خلوتگاه بکشاند و عیش را منقص گرداند و آتش محبت را به آب سرد سخنان درشت خاموش سازد بلکه هر سخنی که مهر و محبت را بیافزاید و عاملی برای جذب و جلب به سوی یک دیگر باشد بر زبان رانند.
به هر حال عرضه کردن زن به مرد در خلوتگاه و حریم کاملا خصوصی، اصلی قرآنی و حکمی الهی است که نمی‌توان از آن چشم پوشید. از این رو گفته‌اند بسیاری از مشکلات و درگیری‌های میان زن و شوهر در طول روز ارتباط تنگاتنگی با خلوتگاه ایشان دارد. هرگاه مسایل خلوتگاه حل شود اغلب مشکلات دیگر به خودی خود حل می‌شود.
اگر مردی درباره پوشش زن و یا غذا و نحوه بچه‌داری و مانند آن اشکالی می‌گیرد ریشه آن را می‌بایست در جای دیگر جست و این گونه چیزها بهانه‌هایی بیش نیستند.
در این حریم خصوصی، بچه‌ها و دیگر کسان حاضر در محیط خانواده نمی‌بایست وارد شوند. در دستورهای قرآنی و نبوی این مسئله بارها مورد تأکید قرار گرفته که زن و شوهر می‌بایست از خوابگاه مستقل و مجزایی برخوردار باشند تا از هر حیث آسوده خاطر باشند.
حسن التبعل، رفتاری جهادی
امام علی(علیه السلام) در کلمات قصار نهج البلاغه (شماره ۱۳۶) در عبارتی کوتاه اما پر مغز می‌فرماید: جهاد المرآه ، حسن التبعل= جهاد زن، نیکوشوهرداری کردن است.
به تحقیق و با اطمینان می‌توان گفت تمام رمز و رازهای خوشبختی و سعادت یک زوج مسلمان و مؤمن در همین عبارت کوتاه نهفته است و شاید بتوان ادعا کرد که پیرامون همین عبارت موجز، مقالات متعدد و حتی کتاب‌ها نوشت.
تجربیات زندگی بسیاری از خانواده‌های مسلمان نشان می‌دهد که اغلب معضلات و ناهنجاریهای خانوادگی و اختلافات میان همسران ناشی از عمل نکردن به این جمله نورانی امیر بیان است ازاین رو با توجه به اهمیت موضوع و در ادامه مقاله، به بازخوانی حسن التبعل یعنی نیکوترین شیوه شوهرداری در آموزه‌های قرآنی می‌پردازیم.
تبعل و بعل در لغت
بعل در زبان عربی به معنای رئیس و رب النوع و بت و صنم و مانند آن آمده است. در آیات قرآن هرگاه این واژه به کار رفته مراد از آن شوهر و جفت زن است به جز در آیه ۱۲۵ سوره صافات که به معنای بت و صنم می‌باشد. خداوند در این آیه می‌فرماید: ا تدعون بعلا و تذرون احسن الخالقین؛ آیا بعل را به عنوان خدای خویش می‌خوانید و از او درخواست کمک دارید و خدایی را که بهترین آفریدگان است رها می‌سازید؟ به نظر می‌رسد که در این آیه مراد از بعل، خدایی است که در میان اقوام قدیمی لبنان در منطقه بعلبک مورد پرستش بوده است.
حضرت الیاس(علیه السلام) که مأمور به سوی ایشان بود آنان را به پرستش خدایی دعوت می‌کند که بهترین آفریدگار است ولی آنان نمی‌پذیرند.
به نظر طبری در تفسیر کبیر او، بعل در این کاربرد واژه‌ای عربی از واژگان اهل یمن است که به معنا و مفهوم رب و پروردگار و خدایگان است. از این رو می‌توان گفت که معنای آن چندان تفاوتی با معنای مالک و صاحب که در آرامی و یا سامی ریشه داشته نخواهد داشت؛ زیرا محققان بر این باورند که واژه بعل از ریشه سامی و یا آرامی است و در زبان وادبیات ایشان به معنای مالک و صاحب و پروردگار به کار می‌رفته است.
برخی دیگر بر این باورند که اقوام سامی به زمینی که دارای آب کافی بود و نیازی به آبیاری نداشته و در آن زمین درختان میوه خوبی به عمل می‌آمد سرزمین بعل می‌گفتند که در حقیقت پروردگار و رب درختان و گیاهان خود بوده و نیازی به آبیاری آسمانی (باران) یا زمینی از راه نهر ندارد.
از این رو شوهر و جفت زن را بعل گفته‌اند که در حقیقت خدایگان زن و پروردگار اوست و به نوعی مالکیت و سروری دارد. در کاربردهای اقوام کهن برای بیان مفاهیمی مهم چون شوهر، احترام و بزرگی و سیادت و آقایی مطرح و مهم بوده است. از این رو از واژگانی بهره گرفته می‌شد که در حد و اندازه پرستش بوده است.
در برخی از اقوام، شوهر چنان از جایگاه بلند برخوردار بود که در حکم خدایگان و در شأنیت پرستش بوده است. از این رو واژه‌ای که برای بیان پروردگاری و رب النوعی و یا صنم و بت استفاده می‌شد برای شوهر نیز به کار می‌رفته است. بنابر این معنا و مفهوم بعل در کاربردهای اصیل آن به معنای پروردگار خانه و سرور و سالار بوده است.
معناشناسی حسن
اما واژه حسن به ضم حاء که در زبان پارسی به معنی نیکویی است، در حوزه‌های مختلف، معنایی متنوع و متعدد دارد. با این همه در یک امر مشترک می‌باشد و آن مسئله زیباشناختی به عنوان مؤلفه و مقوم اصلی است. هر چیزی هر چند خیر و خوب باشد ولی نیکو نیست.
نیک و نیکو چیزی است که از نظر ذوقی و عاطفی و زیبایی، شخص را به وجد و ذوق می‌آورد. از این رو تاکید بسیاری در این واژه بر جنبه‌های روان شناختی و زیباشناختی آن شده است. نیکو، هر امر پسندیده‌ای است که زیبایی را نیز همراه خود دارد و زمینه اعجاب و شگفتی دیگران را فراهم می‌کند و عواطف و احساسات آنان را برمی انگیزد.
حسن خلق که در آیات قرآنی از آن سخن به میان آمده و حتی پیامبر با عنوان «علی خلق عظیم» مورد تمجید و ستایش خداوند قرار گرفته به معنای نرم خویی، پاکیزه گفتار بودن و با روی گشاده و زیبا با دیگران برخورد کردن است.(جامع السعادات، ج۱، ص ۳۰۶)
بنابر این با توجه به کاربردها و مصادیقی که قرآن برای حسن خلق بیان داشته می‌توان گفت که حسن التبعل چیزی در مایه‌های رفتارها و هنجارهای نیک و حتی فراتر از آن است.
خلوت سه‌گانه و اهمیت آن
یکی از بهترین و نیکوترین روش‌های همسرداری به طور کلی و شوهرداری به طور خاص آن است که زن و شوهر در شبانه روز سه وعده با یکدیگر تنها باشند: پیش از نماز صبح و سحرگاهان، هنگام چاشت(ظهر) و هم چنین بعد از نماز عشاء.( نور ۵۸)
در این زمان هیچ یک از بستگان از کوچک و بزرگ نباید راه یابند و اگر فرزندان به بلوغ جنسی رسیده‌اند می‌بایست همانند دیگران هنگام ورود به خلوت، از پدر و مادر اجازه ورود بگیرند.
خلوت‌های سه گانه آن چنان مهم و اساسی است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: نشستن مرد در کنار همسر خود در پیشگاه خداوند دوست داشتنی‌تر از اعتکاف و شب‌زنده‌داری در مسجد خود (مسجدالنبی در مدینه) است. (تنبیه الخواطر ج۲ ص ۱۲۲)
مرد در این خلوتگاه، باید محبت خود را به زن ابراز کند و از پنهان کردن آن بپرهیزد؛ زیرا زنان با شنیدن محبت مردان اعتماد به نفس خاصی می‌یابند. از این رو پیامبر بزرگوار(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: این گفته مرد به همسر خویش که دوستت دارم هیچ گاه از قلب او بیرون نمی‌رود. (کافی ج۵ ص ۵۶۹)
هر یک از زن و مرد باید به اشکال مختلف مهر و محبت خویش را بیان و آشکار سازند. چه این مسئله با گفتن کلمه‌ای باشد و یا دادن شاخه گلی و یا هر چیزی که زن از آن خوشش می‌آید. از این رو حتی خریدن تنقلاتی جزئی و چیزهایی که زن بدان علاقه مند است یکی از شیوه‌های بیان و ابراز مهر و محبت بشمار می‌رود.
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می‌فرماید: مردی که برای همسرش لقمه می‌گیرد نزد خداوند پاداش دارد. (المحجه البیضاء ج۳ ص ۷) به این معنا که این عمل وی نه تنها بازتاب دنیوی و افزایش مهر و محبت میان زن و شوهر خواهد داشت بلکه بازتاب اخروی نیز به ارمغان می‌آورد و شخص در آخرت از پاداش آن بهره مند می‌شود.
زن در خلوتگاه باید خود را عرضه کند. و لذا در اسلام پیش قدمی زن در مسایل جنسی و عرضه کردن پیشنهاد از سوی او امری مستحب دانسته شده است. استحباب به این معنا خواهد بود که این عمل وی مانند لقمه گرفتن مردان برای زن، آثار دنیوی و اخروی و پاداش را دربردارد و فقط یک رفتار اجتماعی و هنجاری نیک به شمار نمی‌رود بلکه امری مورد تایید و تاکید دین و شارع به عنوان یک عمل دینی و حکم شرعی شمرده می‌شود.
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در بیان ضرورت اعلام آمادگی جنسی زن می‌فرماید: «علیها ان تطیب باطیب طیبها و تلبس احسن ثیابها و تزین باحسن زینتها و تعرض نفسها علیه غدوه و عیشه و اکثرمن ذلک حقوقا بر زن به عنوان یک واجب (یا حکم استحبابی) شرعی است که از خوشبوترین عطرها استفاده کند و زیباترین لباس‌ها را بپوشد و خود را به نیکوترین وجه بیاراید و بامدادان و شامگاهان خود را بر شوهر عرضه کند و اعلام آمادگی نماید. این از حقوق شوهر می‌باشد و حقوق شوهر بیش از این چیزی است که گفته شد.
تاکید آن حضرت بر عرضه کردن در دو وقت به معنای مخالفت با حکم سه وقت قرآن نیست بلکه تنها از باب نمونه مواردی را مطرح می‌سازد و از بیان بسیاری از موارد و مصادیق خودداری می‌ورزد و در یک کلمه می‌افزاید که حقوق شوهر بیش از آن چه گفته شده می‌باشد تا زن خود با توجه به شرایط شوهر و علاقمندی وی اقدام کند تا شوهر وی نیازی به دیگری پیدا نکند و در دام وسوسه‌های شیطانی نیفتد.
چنان که گفته شد و آمارها نیز نشان می‌دهد، بسیاری از اختلافات میان زن و شوهر از این ناحیه است.
شما زنانی را دیده اید که در هنگام بیرون رفتن گویی، خود را برای عروسی و میهمانی آرایش می‌کنند و جامه‌های بسیار زیبا و آرایش بسیار نیکو می‌کنند و از همه روش‌های خودنمایی بهره می‌گیرند ولی همین که به خانه می‌آیند آرایش را با توجیه بد بودن در نزد فرزندان می‌شویند و جامه‌های زیبا را از تن خارج می‌کنند و به شکلی معمولی در خانه می‌گردند. مردی که در بیرون با چنین زنانی حتی بطور لحظه‌ای و گذرا مواجه شود سپس درخانه با شکلی دیگر روبه روگردد در درون خویش احساس کمبود می‌کند و به شکل مطلوب ارضا نمی‌شود در حالی که دیدگاه اسلام عکس این رفتار را تأیید می‌کند.
* آماده‌باش دایمی
یکی از حقوق مردان بر زنان به عنوان حسن تبعل آن است که زن خود را همواره در حوزه مسائل جنسی آماده نشان دهد مگر در مواردی که دین از آن بازداشته است. البته در همان موارد خاص و ممنوع نیز به اشکال دیگر خود را در معرض بهره‌برداری جنسی قرار دهد و زمینه‌های استمتاع شوهر را فراهم آورد به گونه‌ای که مرد، هیچ احساس کمبود و نیاز جنسی نکند. این آماده‌باش هرچند که در آیه ۵۷ سوره نور نیز بیان شده ولی در روایات، به شکلی مشخص مطرح شده است. در بسیاری از روایات، بر این نکته تاکید شده که زن می‌بایست همواره در حالت آماده‌باش دایم جنسی باشد.
در روایت است که زنی از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره حقوق شوهر پرسید: آن حضرت فرمود: و لاتمنعه نفسها و ان کانت علی ظهر قتب؛ بر زن است که خود را از شوهرش بازندارد و بگذارد تا وی از او کام بگیرد حتی اگر بر روی کوهان شتر باشد.
این روایت، بدترین حالت را تجسم کرده که در جریان سفر و آن هم در روی شتر و بار کجاوه اگر مردی از زن خویش بخواهد که از وی کام گیرد، می‌بایست خود را آماده کند و از آن بازندارد. در حقیقت آماده‌باش دایمی جنسی، برای جلوگیری از هر گونه احساس نیاز، امری است که می‌بایست زن به عنوان حق شوهر بشناسد و از آن کوتاهی نکند. از این رو گفته‌اند یافتن شوهر، آسان‌تر از حفظ آن است؛ زیرا مردان با دیدن، غرایز جنسی‌شان تحریک می‌شوند و احساس نیاز می‌کنند و اگر این نیاز برآورده نشود، از راه‌های دیگر ارضا می‌شوند که یا گناه است و یا با عقد موقت و دایم با زن دیگری برآورده می‌شود.
تاکید آیات و روایات بر خودنمایی و آراستگی زنان برای شوهران از این روست که مردان با مشاهده و دیدن، عواطف و احساسات جنسی شان برانگیخته شود. از این رو، زن موظف است خود را در حالت آماده‌باش قرار دهد تا شوهر وی به زنی دیگر گرایش نیابد و استمتاع نجوید. مسائل جنسی در خانواده، هم در حوزه تشکیل و هم بقای آن نقش اساسی دارد. تفکر این که این امور در زمانی کاسته می‌شود و یا تقلیل می‌یابد و یا از میان می‌رود تفکر نادرست و دور از واقع است. مردان برخلاف زنان دارای تمایلات جنسی قوی‌ای هستند. شاید یکی از علل و حکمت‌های تعدد زوجات و عقد موقت، مسئله گرایش‌های شدید جنسی مردان باشد که هرگز فروکش نمی‌کند و زنان گاه به عللی، نمی‌توانند آن را برآورده سازند و مشکلات خانوادگی را سبب می‌شود. خانه غالبا زمانی آرامش می‌یابد که مرد از نظر جنسی ارضا شود و نیازهای جنسی او برآورده گردد. اگر این تمایلات جنسی در خانه و به شکل صحیح و محبت‌آمیز تأمین نشود به اشکال مختلف در جامعه خود را نشان می‌دهد و فساد و تباهی اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. از این رو زن باید پروانه‌وار پیرامون شوهر بچرخد و همه گونه وسایل و آرامش روحی و روانی و جنسی وی را برآورده سازد.
امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: هر زنی که یک لیوان آب به شوهرش بدهد، از یک سال روزه‌داری و شب‌زنده‌داری برایش برتر است. (وسایل الشیعه ج ۱۴ ص ۱۲۳)
اصولا جهاد نفس و جهاد اکبر و اصغر زن، در زندگی خانوادگی و در شوهرداری و حسن التبعل وی می‌باشد. زنان اگر بخواهند ثوابی کسب کنند، نیازی نیست که شب‌زنده‌داری کنند و برای نماز شب برخیزند و یا روزهای بلند و گرم را روزه مستحبی بگیرند و یا برای جنگ و جهاد در راه خدا به جبهه بروند. برای به دست آوردن پاداش اخروی همه این امور، کافی است که فقط خوب شوهرداری کنند. از این رو، یک لیوان آب به شوهر دادن، برابر با ثواب و پاداش یک سال شب‌زنده‌داری و روزه‌داری می‌باشد. (ر. ک به: زن در آینه جلال و جمال، آیت الله جوادی آملی ص ۳۹۸)
امام باقر(علیه السلام) هم چنین می‌فرماید: زن برای رضا و خشنودی خدا، تنها رضایت شوهر را اصل قرار دهد. با این کار است که رضایت و خشنودی خدا را نیز به دست می‌آورد و اگر شوهر خشمگین شود، خشم الهی را به دنبال خواهد داشت.
* رضایت شوهر، عامل ثبات خانواده
زنان می‌بایست به هر شکلی شده رضایت شوهر را به دست آورند. از این رو، شوهر در اندیشه و تصویر اسلامی چون پروردگار صاحب حق و مالک شمرده شده است و از جایگاه بلندی برخوردار می‌باشد. زن برای به دست آوردن رضایت و خشنودی خدا، نمی‌بایست نمازهای بسیار و یا طولانی بخواند و یا روزه‌های مستحبی بگیرد. همین کار را می‌تواند با رضایت شوهر به دست آورد و از پاداش آن بهره مندگردد. از این رو در اسلام جز نمازهای واجب و آن هم در خانه از آنان خواسته نشده و حتی نهی شده است که زنی نمازش را طولانی کند و شوهر را سرکار بگذارد و خود را در کنار شوهر ننشاند و عشوه نکند و روزه‌های مستحب حتی بی‌اذن شوهر باطل و گناه است و نمازهای مستحبی از استحباب خارج می‌شود.
به هر حال جهاد و دین‌داری زن، در شوهرداری وی خلاصه می‌شود. چنان که امیر مومنان علی(علیه السلام) می‌فرماید: جهاد زن، آن است که خود را بیاراید و زیبایی خویش را آشکار کند و برای شوهرش آراستگی نماید. (نهج البلاغه کلمات قصار شماره ۱۳۶)
آنچه بیان شد تنها نمونه‌هایی کوچک از روش‌های نیک شوهرداری است و حتی اگر این کوچک‌ترین و مصادیق مطرح شده مراعات گردد بسیاری از خانه‌ها از وضعیت کنونی بیرون می‌رود و آرامش در خانه‌ها حکمفرما می‌شود ولی مساله این است که حتی در همین اندازه، مسایل رعایت نمی‌شود و در نتیجه طلاق و جدایی در جامعه افزایش می‌یابد. به سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آنچه گفته شده، بخشی از حقوق شوهران است و حق شوهر بیش از این چیزهایی است که بیان شده است. البته بدیهی است کارها و رفتارهای دیگری نیز وجود دارد که از مصادیق حسن التبعل است که برای آشنایی با آنها می‌توان به کتابهای مربوط به اخلاق خانواده مراجعه کرد.
* یک نکته ضروری
مجموع آنچه بیان شد ممکن است برای خواننده مقاله چنین القا کند که نگارنده این سطور، فردی متعصب و یا مردسالار و یا دارای گرایشاتی از این قبیل است و یک طرفه به قاضی رفته است در حالی که چنین قضاوتی قطعا به دور از انصاف و واقعیت است و باید به این نکته اذعان کرد که اگر اسلام این همه بر حقوق مرد تأکید می‌کند، متقابلا بر حق فراوان زن نیز در زندگی زناشویی تأکید دارد و آیات قرآن و روایات بسیار بر ضرورت رعایت حقوق زن در زندگی و فراهم کردن آسایش و آرامش او، خوشرفتاری با وی و عدم ظلم و اجحاف در حق او تأکید می‌ورزند که پرداختن به این مقوله، نوشتار مستقل و جداگانه‌ای را می‌طلبد و شاید در آینده به آن نیز بپردازیم. بدون تردید هدف نگارنده از نگارش این مقاله و مقالاتی از این دست، آشنا کردن هر یک از زن و شوهر، نسبت به حقوق و وظایف یکدیگر است تا از رهگذر آموزه‌های حیاتبخش دینی، زندگی توأم با آرامش، رفاه و محبت و دور از تنش و نابهنجاری را بدست آورند و لذت زندگی را به طور واقعی تجربه کنند.
منبع: روزنامه کیهان
