استفاده از اينترنت، افسردگى و انزواى اجتماعى نوجوانان
كريستوفر ساندرز
بر اساس يك پژوهش با عنوان “نقش استفاده از اينترنت در افسردگى و انزواى اجتماعى نوجوانان” پرسشنامه‌اى در اختيار 89 دانش‌آموز سال آخر دبيرستان قرار گرفت و درباره موارد زير تحقيق شد:
– ميزان استفاده از اينترنت: كم (كمتر از يك ساعت در روز)، متوسط (بين يك تا دو ساعت در روز)، زياد (بيش از دو ساعت در روز)
– ارتباط با مادر، پدر و همسالان
– افسردگى
با توجه به نتايج حاصله، كسانى كه نسبت به ديگران كمتر از اينترنت استفاده مي‌كردند، ارتباط بيشترى با مادر و دوستان خود داشتند.
تأثير استفاده و سوء‌استفاده از اينترنت، هر روز بيشتر مورد تحقيق قرار مي‌گيرد و دانشمندان علوم اجتماعى به دنبال بررسى موضوعات مرتبط هستند، طى يك تحقيق در سال 1998 ميزان اعتياد به اينترنت از طريق نمرات “پرسشنامه افسردگى يك”(1) (BDI) مورد بررسى قرار گرفت. (يونگ و راجرز) ميانگين نمرات پاسخگويانى كه بر اساس اين پرسشنامه، معتاد به اينترنت تشخيص داده شدند، بر روى يك طيف خفيف تا متوسط قرار داشت (2/11).
در يك پژوهش درازمدت 2 ساله (كرات و همكاران، سال 1998)، به خانواده‌هايى كه به طور تصادفى انتخاب شده بودند كامپيوتر و آموزش استفاده از آن ارائه شد، بعد از يك تا دو سال، استفاده فزاينده از اينترنت با كاهش ارتباط خانوادگى و محافل اجتماعى محلى همراه بود، علاوه بر اين شركت‌كنندگان در اين تحقيق، به تنهايى و افسردگى روزافزون دچار شده بودند. افزايش تنهايى و كاهش حضور اجتماعى به ويژه در نوجوانان ديده شد. اين يافته‌ها، اهميت تحقيق در زمينه استفاده از اينترنت توسط نوجوانان را روشن مي‌سازد، به ويژه اين كه استفاده از آن در بين اين گروه سنى رو به افزايش است.
در سال 1996 تقريباً 12% از نوجوانان 13 تا 17 ساله (كه به اينترنت دسترسى داشتند)، از خدمات اينترنت استفاده كردند. گروه سنى 12 تا 17 ساله كاربران اينترنت كه در سال 1996، 5/6% بود، در سال 2002 به 4/31% و در مورد گروه سنى 13 تا 17 ساله به بيش از 50% رسيد. هدف از تحقيق حاضر، بررسى تأثيرات احتمالى استفاده از اينترنت بر نوجوانان است. انتظار مي‌رود سطح بالاى استفاده از اينترنت با ميزان نامطلوب ارتباط و همچنين درجات افسردگى مرتبط باشد.
روش تحقيق شركت‌كنندگان:
89 دانش‌آموز (37 پسر و 52 دختر) از يكى از دبيرستان‌هاى فلوريدا انتخاب شدند. از اين تعداد 76% قفقازى، 11% اسپانيش، 5% آسيايى، 3% افريقايى – آمريكايى و 5% از نژادهاى ديگر بودند. شركت‌كنندگان از نظر جايگاه اجتماعى – اقتصادى از طبقه متوسط به بالا بودند. (9/3 = M بر اساس شاخص دو عاملى هالينگ هد)
مقياس‌هاى اندازه‌گيرى
به دانش‌آموزان يك پرسشنامه 181 سؤالى از نوع ليكرت داده شد كه ابعاد چندگانه روانى و رفتارى زندگى نوجوانان را بررسى مي‌كرد. آنها در يك سالن بزرگ و در مدت 45 دقيقه بدون ذكر نام، پرسشنامه را تكميل كردند.
– استفاده از اينترنت: ميزان استفاده از اينترنت با يك سؤال واحد مورد ارزيابى قرار گرفت، “روزانه چند ساعت از وقت خود را با اينترنت صرف مي‌كنيد؟” گزينه‌هاى پاسخ عبارت بودند از: كمتر از يك (استفاده كم)، يك تا دو (استفاده متوسط) و بيش از دو ساعت (استفاده زياد).
– كيفيت ارتباط با والدين و دوستان: براى ارزيابى كيفيت ارتباط از مقياس صميميت (بلايت و فاستر – كلارك، سال 1987) كه حاوى 24 پرسش است، استفاده شد.
به عنوان مثال: “تا چه اندازه براى نصيحت يا حمايت به مادر خود مراجعه مي‌كنيد؟” و “تا چه اندازه بهترين دوستتان در مورد آنچه كه شما انجام مي‌دهيد، با شما همراه است؟” “پاسخ‌ها بر اساس مقياس ليكرت داراى 5 حالت از “به هيچ وجه” تا “بسيار زياد” بود. نوع سؤالات در مورد بهترين دوست و والدين مشابه بودند. (هر كدام 8 سؤال) كه در برگيرندة نمراتى در زمينه ارتباط با مادر، ارتباط با پدر و ارتباط با همسالان بود.
– افسردگي: اين موضوع توسط مقياس افسردگى مركز مطالعات اپيدمالوژيك (CES – D رادلوف 1977) و با نمره حداقل 16 كه نشان‌دهندة افسردگى است، بررسى شد. مقياس CES – D براى جمعيت دبيرستانى، استاندارد شده است (رادلوف 1991).
اين مقياس از پايايى بازآمايي(2)، همسانى دروني(3) و اعتبار همزمان(4) مفاهيمى برخوردار است.
نتايج
در اين تحقيق تنها گروه‌هاى كاربران زياد و كم اينترنت مورد مقايسه قرار گرفتند. تحليل مجذور خي نشان مي‌دهد كه اين گروه از نظر برخى عوامل دموگرافيك مانند جنس، نژاد و جايگاه اقتصادى – اجتماعى با يكديگر تفاوتى ندارند. هر يك از دو گروه كاربران زياد و كم اينترنت با استفاده از آزمون‌هاى مستقل t از نظر درجات ارتباط و افسردگى مقايسه شدند. كابران كم‌مصرف اينترنت در مقايسه با كاربران زياد آن به طور چشمگيرى رابطه‌اى بهتر با مادران و دوستانشان داشتند، اما هيچ تفاوت قابل ملاحظه‌اى بين كاربران كم و كاربران زياد اينترنت از نظر ارتباط با پدر ميزان افسردگى وجود نداشت.
جمع‌بندى
نتايج نشان مي‌دهد كه استفاده زياد از اينترنت با پيوند ضعيف اجتماعى مرتبط است. بر عكس كاربرانى كه از اينترنت كمتر استفاده مي‌كنند، به طور قابل ملاحظه‌اى با مادر و دوستانشان ارتباط بيشترى دارند. اين نتايج جهت‌گيرى خاصى را نشان نمي‌دهند. مثلاً نمي‌توان گفت كه آيا نوجوانان داراى ارتباطات ضعيف اجتماعى به طرف فعاليت اينترنتى ارتباطات اجتماعى را كاهش مي‌دهد.
ميزان استفاده از اينترنت با افسردگى ارتباطى ندارد. شايد نمرات نسبتاً بالارى CES – D در اين نمونه (14=M) در مقايسه با نمونه رادلوف (18=M)، احتمال ظهور تفاوت معني‌دار آمارى را كاهش داده است، در تحقيقات آينده، طيف گسترده‌اى از عوامل روانى و اجتماعى در ميزان استفاده از اينترنت بايد مورد ارزيابى قرار گيرد.
