استفاده از اینترنت، افسردگى و انزواى اجتماعى نوجوانان
کریستوفر ساندرز
بر اساس یک پژوهش با عنوان “نقش استفاده از اینترنت در افسردگى و انزواى اجتماعى نوجوانان” پرسشنامه‌اى در اختیار ۸۹ دانش‌آموز سال آخر دبیرستان قرار گرفت و درباره موارد زیر تحقیق شد:
– میزان استفاده از اینترنت: کم (کمتر از یک ساعت در روز)، متوسط (بین یک تا دو ساعت در روز)، زیاد (بیش از دو ساعت در روز)
– ارتباط با مادر، پدر و همسالان
– افسردگى
با توجه به نتایج حاصله، کسانى که نسبت به دیگران کمتر از اینترنت استفاده می‌کردند، ارتباط بیشترى با مادر و دوستان خود داشتند.
تأثیر استفاده و سوء‌استفاده از اینترنت، هر روز بیشتر مورد تحقیق قرار می‌گیرد و دانشمندان علوم اجتماعى به دنبال بررسى موضوعات مرتبط هستند، طى یک تحقیق در سال ۱۹۹۸ میزان اعتیاد به اینترنت از طریق نمرات “پرسشنامه افسردگى یک”(۱) (BDI) مورد بررسى قرار گرفت. (یونگ و راجرز) میانگین نمرات پاسخگویانى که بر اساس این پرسشنامه، معتاد به اینترنت تشخیص داده شدند، بر روى یک طیف خفیف تا متوسط قرار داشت (۲/۱۱).
در یک پژوهش درازمدت ۲ ساله (کرات و همکاران، سال ۱۹۹۸)، به خانواده‌هایى که به طور تصادفى انتخاب شده بودند کامپیوتر و آموزش استفاده از آن ارائه شد، بعد از یک تا دو سال، استفاده فزاینده از اینترنت با کاهش ارتباط خانوادگى و محافل اجتماعى محلى همراه بود، علاوه بر این شرکت‌کنندگان در این تحقیق، به تنهایى و افسردگى روزافزون دچار شده بودند. افزایش تنهایى و کاهش حضور اجتماعى به ویژه در نوجوانان دیده شد. این یافته‌ها، اهمیت تحقیق در زمینه استفاده از اینترنت توسط نوجوانان را روشن می‌سازد، به ویژه این که استفاده از آن در بین این گروه سنى رو به افزایش است.
در سال ۱۹۹۶ تقریباً ۱۲% از نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ ساله (که به اینترنت دسترسى داشتند)، از خدمات اینترنت استفاده کردند. گروه سنى ۱۲ تا ۱۷ ساله کاربران اینترنت که در سال ۱۹۹۶، ۵/۶% بود، در سال ۲۰۰۲ به ۴/۳۱% و در مورد گروه سنى ۱۳ تا ۱۷ ساله به بیش از ۵۰% رسید. هدف از تحقیق حاضر، بررسى تأثیرات احتمالى استفاده از اینترنت بر نوجوانان است. انتظار می‌رود سطح بالاى استفاده از اینترنت با میزان نامطلوب ارتباط و همچنین درجات افسردگى مرتبط باشد.
روش تحقیق شرکت‌کنندگان
۸۹ دانش‌آموز (۳۷ پسر و ۵۲ دختر) از یکى از دبیرستان‌هاى فلوریدا انتخاب شدند. از این تعداد ۷۶% قفقازى، ۱۱% اسپانیش، ۵% آسیایى، ۳% افریقایى – آمریکایى و ۵% از نژادهاى دیگر بودند. شرکت‌کنندگان از نظر جایگاه اجتماعى – اقتصادى از طبقه متوسط به بالا بودند. (۹/۳ = M بر اساس شاخص دو عاملى هالینگ هد)
مقیاس‌هاى اندازه‌گیرى
به دانش‌آموزان یک پرسشنامه ۱۸۱ سؤالى از نوع لیکرت داده شد که ابعاد چندگانه روانى و رفتارى زندگى نوجوانان را بررسى می‌کرد. آنها در یک سالن بزرگ و در مدت ۴۵ دقیقه بدون ذکر نام، پرسشنامه را تکمیل کردند.
– استفاده از اینترنت: میزان استفاده از اینترنت با یک سؤال واحد مورد ارزیابى قرار گرفت، “روزانه چند ساعت از وقت خود را با اینترنت صرف می‌کنید؟” گزینه‌هاى پاسخ عبارت بودند از: کمتر از یک (استفاده کم)، یک تا دو (استفاده متوسط) و بیش از دو ساعت (استفاده زیاد).
– کیفیت ارتباط با والدین و دوستان: براى ارزیابى کیفیت ارتباط از مقیاس صمیمیت (بلایت و فاستر – کلارک، سال ۱۹۸۷) که حاوى ۲۴ پرسش است، استفاده شد.
به عنوان مثال: “تا چه اندازه براى نصیحت یا حمایت به مادر خود مراجعه می‌کنید؟” و “تا چه اندازه بهترین دوستتان در مورد آنچه که شما انجام می‌دهید، با شما همراه است؟” “پاسخ‌ها بر اساس مقیاس لیکرت داراى ۵ حالت از “به هیچ وجه” تا “بسیار زیاد” بود. نوع سؤالات در مورد بهترین دوست و والدین مشابه بودند. (هر کدام ۸ سؤال) که در برگیرنده نمراتى در زمینه ارتباط با مادر، ارتباط با پدر و ارتباط با همسالان بود.
– افسردگی: این موضوع توسط مقیاس افسردگى مرکز مطالعات اپیدمالوژیک (CES – D رادلوف ۱۹۷۷) و با نمره حداقل ۱۶ که نشان‌دهنده افسردگى است، بررسى شد. مقیاس CES – D براى جمعیت دبیرستانى، استاندارد شده است (رادلوف ۱۹۹۱).
این مقیاس از پایایى بازآمایی(۲)، همسانى درونی(۳) و اعتبار همزمان(۴) مفاهیمى برخوردار است.
نتایج
در این تحقیق تنها گروه‌هاى کاربران زیاد و کم اینترنت مورد مقایسه قرار گرفتند. تحلیل مجذور خی نشان می‌دهد که این گروه از نظر برخى عوامل دموگرافیک مانند جنس، نژاد و جایگاه اقتصادى – اجتماعى با یکدیگر تفاوتى ندارند. هر یک از دو گروه کاربران زیاد و کم اینترنت با استفاده از آزمون‌هاى مستقل t از نظر درجات ارتباط و افسردگى مقایسه شدند. کابران کم‌مصرف اینترنت در مقایسه با کاربران زیاد آن به طور چشمگیرى رابطه‌اى بهتر با مادران و دوستانشان داشتند، اما هیچ تفاوت قابل ملاحظه‌اى بین کاربران کم و کاربران زیاد اینترنت از نظر ارتباط با پدر میزان افسردگى وجود نداشت.
جمع‌بندى
نتایج نشان می‌دهد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعى مرتبط است. بر عکس کاربرانى که از اینترنت کمتر استفاده می‌کنند، به طور قابل ملاحظه‌اى با مادر و دوستانشان ارتباط بیشترى دارند. این نتایج جهت‌گیرى خاصى را نشان نمی‌دهند. مثلاً نمی‌توان گفت که آیا نوجوانان داراى ارتباطات ضعیف اجتماعى به طرف فعالیت اینترنتى ارتباطات اجتماعى را کاهش می‌دهد.
میزان استفاده از اینترنت با افسردگى ارتباطى ندارد. شاید نمرات نسبتاً بالارى CES – D در این نمونه (۱۴=M) در مقایسه با نمونه رادلوف (۱۸=M)، احتمال ظهور تفاوت معنی‌دار آمارى را کاهش داده است، در تحقیقات آینده، طیف گسترده‌اى از عوامل روانى و اجتماعى در میزان استفاده از اینترنت باید مورد ارزیابى قرار گیرد.
