ابو سعید خدری (سعد بن مالک)

فرزند مالک بن سنان بن ثعلبه انصاری و کنیه ‏اش ابوسعید بود وهمگان او را به کنیه می‏ شناسند.«ابوسعید» از بزرگان قبیله خزرج و از اصحاب رسول خداست. وی از فقهای عصر خویش است و در برخی نقل‏ ها آمده که: او از فقها و اهل فتوا و ازاصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله بوده است. هم‏چنین او اخبارو احادیث بی‏ شماری از حضرت علی علیه‏السلام و سایرخلفا و زید بن ثابت و دیگران روایت کرده که در کتاب‏ های حدیث و تاریخ ثبت و به یادگار مانده است.   ابن حجر و ابن سعدنقل می‏ کنند که: در میان جوانان اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله هیچ کس فقیه ‏تر از ابو سعید خدری نبوده است اوهم‏چنین از یاران و اصحاب امیر المؤمنین علیه‏السلام به شمار می ‏آید. پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه و آله به وی اجازه نداد تا درنبردهای اولیه اسلام بر ضد مشرکین شرکت کند، چرا که آن حضرت صلی الله علیه و آله او را برای پیکار، بسیار جوان می ‏دید و از همین رو از فضیلت جهاد در راه خدا محروم ماند. امّا پس از بلوغ در دوازده غزوه حضور یافت و بر ضد کفار و مشرکین وارد جنگ شد ؛ و درزمان خلافت و امامت امیرالمؤمنین علیه‏السلام در جنگ نهروان، درکنار آن حضرت حضور داشت.ابوسعیدو ایمان و اعتقاد به ولایت امیر مؤمنانافرادی که پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بر ایمان راستین خود پایدار مانده و از راه و رسم نبوی عدول نکردند و حضرت علی علیه‏السلام را جانشین بلافصل پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می‏ دانستند، عبارتند از: سلمان فارسی، ابوذرغفاری، مقداد بن اسود کندی، عمار یاسر، جابر بن عبداللَّه انصاری،حذیفه بن یمان، ابوالهیثم بن تیهان، سهل بن حنیف،ابو ایوب انصاری، عبداللَّه بن صامت، عباده بن صامت، خزیمه بن ثابت، ذو الشهادتین و ابو سعید خدری. (۴)ابنابی الحدید از «ابو سعید» نقل می‏ کند که گفت: «کُنّا بنورایماننا نحبُّ علی بن أبی طالب علیه‏السلام فمن أحبّهعرفنا أنه منّا؛ ما به نور ایمان خود علی بن ابی‏طالب علیه‏السلام را دوست می‏ داشتیم و هر کس هم او را دوست می‏ داشت، می‏دانستیم که او از ماست». بازهم و از «ابو سعید» از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می‏ کندکه پیامبر فرمود: «خیر الناس حمزه و جعفر و علی؛ بهترین مردم حمزه و جعفر بن ابی‏طالب و علی بن ابی‏طالب علیه‏السلام هستند.».  ابوسعید تا آخرین لحظه عمر از ارادت و ایمان خود به ساحت مقدس حضرت علی علیه‏السلام دست برنداشت و با ذکر احادیثی که در فضایل امیرالمؤمنین علیه‏السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله به یاد داشت، این حقیقت را بازگو می‏ کرد.اوسرانجام در مصاف امیرالمؤمنین علیه‏السلام با خوارج نهروان دررکاب حضرت حضور یافت و با شرکت در جهاد در راه خدا و یاری ولیّ خدا، بیش از پیش ارادت قلبی و ایمانی خود را به اثبات رساند.خطیب بغدادی می‏ نویسد: ابو سعید از فاضل‏ ترین انصار استو روایات زیادی از رسول خدا صلی الله علیه و آله درحفظ داشت و بسیاری از صحابه مثل «جابر بن عبداللَّه انصاری» و«عبداللَّه بن عباس» از او نقل حدیث کرده ‏اند.

البته در تاریخ نامی از حضور «ابو سعید» در جنگ جمل و صفین دررکاب امیرالمؤمنین علیه‏السلام نیامده است و علت عدم حضوراو نیز مشخص نیست، شاید عدم حضورش در جنگ‏های جمل و صفین،نابینایی او باشد. و اللَّه اعلم.

پی نوشت ها:

۱- ر. ک:اسد الغابه، ج ۵، ص ۲۱۱ ؛ الاصابه، ج ۳، ص ۷۸ ؛ تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۱۸۰ ؛
تهذیب التهذیب، ج ۳، ص ۲۹۰ ؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۴، ص ۳۲۰

۲-الاصابه، ج ۳، ص ۷۸ ؛ طبقات الکبری، ج ۲، ص ۳۷۴

۳- رجال طوسی، ص ۴۳، ش ۲

۴-بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۳۵۸ ؛ ر. ک: رجال کشی، ص ۳۸، ح ۷۸

۵- شرح ابن ابی الحدید، ج ۴، ص ۱۱۰

۶- همان،ج ۱۵، ص ۷۲

۷- تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۱۸۰

۸- حنش صنعائی می‏ گوید: نزد «ابو سعید» رفتم و نابینا بود.
شرح ابن ابی الحدید، ج ۲، ص ۲۶۱

منبع :سید اصغر ناظم‏ زاده قمی، اصحاب امام علی، ج ۱